หลังจากเกิดโรคหลอดเลือดสมองอาจเกิดลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำที่ขา (ภาวะหลอดเลือดดำส่วนลึกอุดตันหรือ DVT) ลิ่มเลือดเหล่านี้สามารถแตกออกและถูกพัดพาไปในกระแสเลือดไปยังหัวใจและปอด (ทำให้เกิดลิ่มเลือดอุดตันในปอด) ซึ่งอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ แม้ว่ายาต้านการแข็งตัวของเลือดสามารถลดความเสี่ยงของ DVT ได้ แต่ก็สามารถทำให้เกิดภาวะเลือดออกรุนแรงได้เช่นกัน มีการพัฒนาวิธีการทางกายภาพหลายอย่างเพื่อป้องกัน DVT สิ่งเหล่านี้รวมถึงการสวมถุงน่องรัดกล้ามเนื้อแบบพิเศษ การบีบรัดด้วยแรงลมเป็นระยะๆ และการกระตุ้นกล้ามเนื้อขาด้วยไฟฟ้า วิธีการทางกายภาพถูกนำมาใช้เพื่อเพิ่มการไหลเวียนของเลือดในหลอดเลือดดำที่ขาและลดความเสี่ยงของการเกิดลิ่มเลือด วัตถุประสงค์ของการศึกษานี้เพื่อประเมินผลของวิธีการทางกายภาพเหล่านี้ในผู้ป่วยที่เพิ่งเกิดโรคหลอดเลือดสมอง เราพบการทดลองแบบสุ่มจำนวน 2 ฉบับ เกี่ยวกับถุงน่องรัดกล้ามเนื้อแบบพิเศษ ซึ่งมีผู้เข้าร่วมงานวิจัย 2615 คน และการทดลองขนาดเล็กอีก 2 ฉบับ เกี่ยวกับการบีบรัดขาด้วยลมเป็นระยะๆ ซึ่งมีผู้เข้าร่วม 177 คน ถุงน่องรัดกล้ามเนื้อไม่ได้ให้ผลที่ดีไปกว่าการรักษาทางการแพทย์ที่ดีที่สุดในการลดความเสี่ยงของ DVT หลังจากเกิดโรคหลอดเลือดสมอง ถุงน่องทำให้เกิดปัญหาผิวหนังที่ขามากขึ้น (เช่น แผลและตุ่มพุพอง) การบีบรัดด้วยลมเป็นระยะ ๆ ดูเหมือนจะให้ผลดี แต่ยังไม่ได้รับการพิสูจน์ว่าเป็นประโยชน์อย่างแน่นอน หลักฐานที่มีไม่สนับสนุนการใช้ถุงน่องรัดกล้ามเนื้อแบบพิเศษหรือการบีบรัดด้วยแรงลมเป็นระยะๆ เป็นประจำในผู้ป่วยที่เพิ่งเกิดโรคหลอดเลือดสมอง การทดลองที่กำลังดำเนินอยู่ในปัจจุบันอาจนำเสนอหลักฐานที่เชื่อถือได้เกี่ยวกับประโยชน์และอันตรายของการใช้อุปกรณ์บีบรัดด้วยแรงลมเป็นระยะๆ
ผลจากงานวิจัยเชิงทดลองแบบสุ่มไม่สนับสนุนการใช้ GCS เป็นประจำเพื่อลดความเสี่ยงของ DVT หลังจากเกิดโรคหลอดเลือดสมองเฉียบพลัน ทั้งยังไม่มีหลักฐานเพียงพอที่สนับสนุนการใช้ IPC เป็นประจำเพื่อลดความเสี่ยงของ DVT ในโรคหลอดเลือดสมองเฉียบพลันอีกด้วย และจำเป็นต้องมีการศึกษาแบบสุ่มขนาดใหญ่เพิ่มเติมเพื่อประเมินความเสี่ยงและประโยชน์ของการใช้ IPC ที่เชื่อถือได้
ภาวะหลอดเลือดดำอุดตัน (deep vein thrombosis, DVT) และเส้นเลือดอุดตันในปอด (pulmonary embolism, PE) เป็นภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญของโรคหลอดเลือดสมอง วิธีการทางกายภาพเพื่อลดความเสี่ยงของการเกิด DVT และ PE เช่น การใส่ถุงน่องทางการแพทย์ (graduated compression stockings, GCS) หรือใช้เครื่องมือที่ใช้ลมบีบเพื่อให้แรงกดเป็นระยะๆ (intermittent pneumatic compression, IPC) ที่ขา ดูเหมือนจะไม่เกี่ยวข้องกับความเสี่ยงต่อการมีเลือดออกและการลดความเสี่ยงของ DVT ในผู้ป่วยศัลยกรรมบางประเภท ผู้วิจัยประเมินผลของการใช้วิธีการดังกล่าวในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง
เพื่อประเมินประสิทธิผลและความปลอดภัยของการใช้วิธีการทางกายภาพในการลดความเสี่ยงต่อการเกิด DVT, PE ที่ร้ายแรงหรือไม่ร้ายแรง และการเสียชีวิตในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองที่เพิ่งเกิดขึ้น
ผู้วิจัยสืบค้นใน Cochrane Stroke Group Trials Register (สืบค้นล่าสุดเดือนพฤศจิกายน 2009), Cochrane Central Register of Controlled Trials (CENTRAL) (The Cochrane Library, ฉบับที่ 4; 2009), MEDLINE (1966 ถึงพฤศจิกายน 2009), EMBASE (1980 ถึงพฤศจิกายน 2009), CINAHL (1982 ถึงพฤศจิกายน 2009) และ The British Nursing Index (1985 ถึงพฤศจิกายน 2009) ผู้วิจัยคัดกรองรายการอ้างอิงของเอกสารที่เกี่ยวข้องทั้งหมด ค้นหาการลงทะเบียนงานวิจัยเชิงทดลองที่กำลังดำเนินอยู่ (พฤศจิกายน 2009) และติดต่อผู้เชี่ยวชาญในสาขานี้
การวิจัยเชิงทดลองแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุมเพื่อเปรียบเทียบวิธีการทางกายภาพในการลดความเสี่ยงของ DVT โดยการควบคุมและการป้องกันการเกิดเริ่มดำเนินการภายใน 7 วันหลังจากเริ่มมีอาการของโรคหลอดเลือดสมอง
ผู้ทบทวนวรรณกรรมสองคนคัดเลือกงานวิจัยเชิงทดลองและสกัดข้อมูล
มีการทดลองสองเรื่องเกี่ยวกับ GCS ที่รวมผู้ป่วยจำนวน 2615 คน และมีการศึกษาขนาดเล็กอีกสองเรื่องเกี่ยวกับ IPC ที่รวมผู้ป่วยจำนวน 177 คน โดยภาพรวม วิธีการทางกายภาพไม่มีความสัมพันธ์กับการลดการเกิด DVT อย่างมีนัยสำคัญในระหว่างระยะเวลาการรักษา (odds ratio (OR) 0.85, 95% Confident Interval (CI) 0.70 ถึง 1.04) หรือการเสียชีวิต (OR 1.12, 95% CI 0.87 ถึง 1.45) การใช้ GCS ไม่เกี่ยวข้องกับการลดความเสี่ยงของ DVT อย่างมีนัยสำคัญ (OR 0.88, 95% CI 0.72 ถึง 1.08) หรือการเสียชีวิต (OR 1.13, 95% CI 0.87 ถึง 1.47) เมื่อสิ้นสุดการติดตาม IPC มีความสัมพันธ์กับแนวโน้มที่ลดลงอย่างไม่มีนัยสำคัญของความเสี่ยงต่อการเกิด DVTs (OR 0.45, 95% CI 0.19 ถึง 1.10) โดยไม่มีหลักฐานว่ามีผลกระทบต่อการเสียชีวิต (OR 1.04, 95% CI 0.37 ถึง 2.89)
แปลโดย ดร.วิภาวดี โพธิโสภา Edit โดย ผกากรอง 8 มกราคม 2023