Najważniejsze informacje

- Ogólnie, silniejsze miejscowe GKS (krem sterydowy aplikowany na skórę) są prawdopodobnie bardziej skuteczne niż słabsze preparaty. Stosowanie mocnego kremu sterydowego 1 x dziennie jest prawdopodobnie równie skuteczne, jak stosowanie go 2 x dziennie, natomiast stosowanie kremu sterydowego przez 2 dni z rzędu przypuszczalnie zapobiega nasileniu wyprysku.

- W około ⅓ badań zwrócono uwagę na ścieńczenie skóry, jednak liczba przypadków była bardzo mała. Utrudniło to ocenę różnic między sposobami stosowania, chociaż w większej liczbie przypadków stosowano silniejszy krem sterydowy.

- Potrzeba lepszej jakości badań dotyczących działań niepożądanych w dłuższych okresach czasu, ale przerywane stosowanie kremu sterydowego prawdopodobnie powoduje mniej działań niepożądanych.

Czym jest egzema i jak się ją leczy?

Egzema (wyprysk) jest powszechnym, długotrwałym schorzeniem, którego skutkiem są zapalne, suche i swędzące plamy na skórze, a jej nasilenie jest różne. Obecnie jest nieuleczalna, dlatego leczenie ma na celu kontrolowanie objawów (stanów zapalnych i swędzenia). Pierwszym sposobem leczenia są emolienty (środki nawilżające) w połączeniu z leczeniem zmniejszającym stan zapalny, często kremem sterydowym.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

W leczeniu egzemy można stosować kremy sterydowe na różne sposoby, dlatego też pacjenci często czują się zdezorientowani co do tego, które, jak często i jak najlepiej stosować. Celem przeglądu była ocena skuteczności różnych sposobów (strategii) stosowania kremów sterydowych oraz tego, czy ich stosowanie powoduje skutki uboczne?

Co zrobiliśmy?

Podsumowaliśmy dane z badań, w których oceniano różne sposoby stosowania kremu sterydowego u dorosłych i u dzieci. Oceniliśmy sposoby leczenia na podstawie zmian w nasileniu wyprysku ocenianych przez lekarzy/badaczy lub uczestników badań oraz na podstawie występowania skutków niepożądanych, takich jak ścieńczenie skóry (skóra może łatwiej sinieć i pękać). Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań i oceniliśmy zaufanie względem otrzymanych danych naukowych w oparciu o takie czynniki, jak metodyka badań i liczebność badanej grupy.

Czego się dowiedzieliśmy?

Większość badań przeprowadzono w krajach o wysokich dochodach, przypuszczalnie w szpitalach, a czas ich trwania był krótki (od 1 do 6 tygodni). Badania, w których oceniano zapobieganie nasileniu wyprysku trwały dłużej (jednak ≤6 miesięcy). Wiek uczestników był zróżnicowany. W 43 badaniach uczestniczyły wyłącznie dzieci. W 51 badaniach wyprysk był umiarkowany lub ciężki, w 16 badaniach łagodny lub umiarkowany, w 3 badaniach łagodny lub ciężki, a w 34 badaniach nie podano stopnia ciężkości. Około połowa badań została sfinansowana przez firmy, które produkowały kremy sterydowe lub miały powiązania z przemysłem, a w 44 nie podano źródeł finansowania.

W przeglądzie uwzględniliśmy 104 badania, w których wzięły udział 8443 osoby.

- Silniejszy krem sterydowy w porównaniu ze słabszym kremem sterydowym (63 badania). Zebraliśmy dane z 31 badań (2018 osób). Szanse na uzyskanie wyraźnej lub znaczącej poprawy, ocenianej przez lekarza, były prawdopodobnie większe w przypadku stosowania kremu sterydowego o silniejszym działaniu. Na 1000 leczonych osób jest prawdopodobne, że u 340 do 390 osób nastąpi całkowite lub prawie całkowite wyleczenie przy użyciu kremu sterydowego o łagodnej sile działania, u 460 do 520 osób nastąpi całkowite lub prawie całkowite wyleczenie przy użyciu kremu sterydowego o umiarkowanej sile działania, natomiast u 530 do 710 osób nastąpi całkowite lub prawie całkowite wyleczenie przy użyciu kremu sterydowego o dużej sile działania.

- Stosowanie kremu sterydowego 2 x dziennie w porównaniu ze stosowaniem 1 x dziennie (25 badań). Zebraliśmy dane z 15 badań (1821 osób). Stosowanie silnego kremu sterydowego 1 x dziennie jest prawdopodobnie równie skuteczne, jak stosowanie go 2 x dziennie. W badaniach nie opisano dokładnie działań niepożądanych, przez co nie mamy pewności co do niektórych wyników. W 22 badaniach (2266 osób) raportowano ścieńczenie skóry. Zidentyfikowano 26 prawdopodobnych przypadków, z czego 16 wśród osób stosujących bardzo mocny krem sterydowy, 6 wśród osób stosujących mocny krem, 2 wśród stosujących umiarkowany i 2 wśród osób stosujących łagodny krem sterydowy.

- Dłuższy czas stosowania kremu sterydowego w porównaniu z krótszym czasem stosowania (0 badań)

- Stosowanie kremu sterydowego przez 2 kolejne dni w tygodniu w celu zapobiegania nasileniu wyprysku w porównaniu z niestosowaniem kremu (9 badań). Zebraliśmy dane z 7 badań (1149 osób). Stosowanie kremu sterydowego przez 2 kolejne dni w tygodniu przypuszczalnie zmniejsza prawdopodobieństwo nasilenia wyprysku. Na 1000 osób stosujących kremy kontrolujące nasilenie wyprysku przez 2 kolejne dni w tygodniu należałoby się spodziewać, że u około 248 wystąpi ≥1 nowy wyprysk, w porównaniu z 576 osobami niestosującymi tych kremów. W 7 badaniach dotyczących zapobiegania nawrotom choroby (1050 osób) nie stwierdzono przypadków ścieńczenia skóry.

- Inne porównania Analizowaliśmy również nowsze i starsze preparaty kremów sterydowych, krem i maść, krem sterydowy stosowany z mokrym okładem, codzienne i rzadsze stosowanie, różne stężenia tego samego kremu sterydowego, porę dnia, stosowanie kremu sterydowego na zmianę z miejscowymi inhibitorami kalcyneuryny (np. preparaty Protopic i Elidel), w porównaniu ze stosowaniem samego kremu sterydowego, stosowaniem kremu na mokrą i suchą skórę oraz przed zastosowaniem emolientów i po ich zastosowaniu. W żadnym z badań nie porównano markowego i niemarkowego kremu sterydowego, ani czasu między zastosowaniem emolientu i kremu sterydowego.

Jakie są ograniczenia danych naukowych?

Ogólnie rzecz biorąc, jesteśmy dość pewni wyników dotyczących skuteczności kremów sterydowych w leczeniu wyprysku, ale mamy małą pewność co do wyników dotyczących działań niepożądanych, ponieważ badania były małe i nie zawsze stosowano w nich najbardziej wiarygodne metody.

Jak aktualne są dane naukowe?

Dane naukowe są aktualne do stycznia 2021 r.