Dlaczego poprawa diagnostyki raka wątrobowokomórkowego jest tak ważna?

Rak wątrobowokomórkowy (HCC), tj. rak pojawiający się w wątrobie, zajmuje szóste miejsce pod względem globalnej liczby zachorowań na nowotwory i czwarte pod względem liczby zgonów z powodu nowotworów u mężczyzn. Nowotwór ten występuje najczęściej u osób z przewlekłymi chorobami wątroby, niezależnie od ich przyczyny. Badanie ultrasonograficzne (USG), które wykorzystuje fale ultradźwiękowe do uwidocznienia nieprawidłowości w wątrobie, może wykryć obecność zmian w wątrobie wśród pacjentów, u których podejrzewa się HCC. Alfa-fetoproteina (AFP) to glikoproteina produkowana przez wątrobę, a jej stężenie można oznaczyć we krwi. Uważa się ją za marker nowotworowy, ponieważ jej duże stężenie w surowicy może wiązać się z obecnością HCC. Te dwa badania (USG i stężenie AFP) stosuje się samodzielnie lub w połączeniu, w celu wykluczenia obecności HCC u osób obciążonych dużym ryzykiem rozwoju HCC. Osoby obciążone dużym ryzykiem to pacjenci z przewlekłą chorobą wątroby. W aktualnych wytycznych zaleca się prowadzenie nadzoru, polegające na powtarzaniu co 6 miesięcy USG jamy brzusznej z oznaczeniem stężenia AFP lub bez niego, w celu wykrycia wczesnego HCC nadającego się do resekcji chirurgicznej lub innego leczenia.

Jaki jest cel tego przeglądu?

Chcieliśmy się dowiedzieć, jak dokładne jest oznaczanie stężenia AFP w surowicy, badanie USG oraz łączne wykonywanie tych badań w diagnostyce HCC u pacjentów z przewlekłą chorobą wątroby.

Co analizowano w tym przeglądzie?

Stężenie AFP (markera nowotworowego), które można łatwo oznaczyć we krwi przy użyciu komercyjnego zestawu. W badaniach, w których oznaczano stężenie AFP wykorzystywano różne wartości progowe do określenia wyniku testu jako dodatniego lub ujemnego.

USG to urządzenie dostępne na całym świecie. Tworzy obraz wątroby i innych narządów jamy brzusznej. Pozwala wykryć obecność zmian chorobowych wątroby, jeśli istnieje podejrzenie HCC.

Łączne wykonywanie oznaczenia stężenia AFP w surowicy i USG może wykryć lub zanegować obecność zmian w wątrobie przy podejrzeniu HCC.

Jakie są główne wyniki tego przeglądu?

Odnaleźliśmy 373 badania przeprowadzone wśród dorosłych: Stężenie AFP analizowano w 326 badaniach obejmujących 144 570 uczestników, USG wykonywano w 39 badaniach obejmujących 18 792 uczestników, a obie metody łącznie stosowano w 8 badaniach obejmujących 5454 uczestników.

– gdy za punkt odcięcia przyjmowano stężenie AFP wynoszące 20 ng/ml (147 badań): wynik był dodatni u 60 na 100 uczestników z HCC i u 16 na 100 uczestników bez HCC. Gdy za punkt odcięcia przyjmowano stężenie AFP wynoszące 200 ng/ml (56 badań): wynik był dodatni u 36 na 100 uczestników z HCC i tylko u 1 na 100 bez HCC.
– Wykorzystanie USG (39 badań): wynik był dodatni u 72 na 100 uczestników z HCC i u 6 na 100 uczestników bez HCC.
– Gdy za punkt odcięcia przyjęto stężenie AFP wynoszące 20 ng/ml i dodatkowo wykonano USG (6 badań): wyniki jednego lub obu testów były dodatnie u 96 na 100 uczestników z HCC i u 15 na 100 uczestników bez HCC.

Zatem połączenie tych dwóch testów jest lepsze w wykrywaniu HCC wśród uczestników badań. Biorąc pod uwagę, że u pacjentów z przewlekłą chorobą wątroby HCC występuje u 5 na 100, można założyć, że wśród 1000 pacjentów z przewlekłą chorobą wątroby 50 będzie chorować na HCC, a stosując łącznie oznaczenie stężenia AFP w surowicy i USG jamy brzusznej można wykryć HCC u 48 osób, a 2 osoby pozostaną niezdiagnozowane i nie otrzymają odpowiedniego leczenia; 950 z 1000 osób nie będzie chorować na HCC, a 143 osoby spośród nich otrzymają błędne rozpoznanie HCC i zostaną poddane dalszym, niepotrzebnym badaniom, takim jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny czy biopsja.

Jak wiarygodne są wyniki badań niniejszego przeglądu?

Wszystkie badania z wyjątkiem jednego były obciążone ryzykiem błędu systematycznego, zwłaszcza w zakresie doboru uczestników i prawidłowej definicji rozpoznania HCC. Problemy te mogą wpływać na prawidłowe oszacowanie zdolności diagnostycznej tych trzech testów.

Do kogo odnoszą się wyniki niniejszego przeglądu?

Wyniki zainteresują chorych z przewlekłą chorobą wątroby.

Jakie wnioski płyną z niniejszego przeglądu?

Uznając za punkt odcięcia dla stężenia AFP wartość 20 ng/ml można przeoczyć około 40% przypadków HCC, a stosując samo badanie USG – ponad jedną czwartą. Czułość była największa gdy oba testy stosowano łącznie, wtedy mniej niż 5% przypadków HCC zostałoby przeoczonych przy około 15% wyników fałszywie dodatnich.

Na ile aktualny jest ten przegląd?

5 czerwca 2020 roku