Czym są napoje słodzone cukrem?

Napoje słodzone cukrem (ang. sugar-sweetened beverages, SSB) to zimne lub gorące napoje z dodatkiem cukru. Do powszechnie spożywanych SSB zalicza się napoje niedietetyczne bezalkoholowe, gazowane, energetyczne, herbatę mrożoną, poncze owocowe, wody słodzone oraz słodzoną herbatę i kawę.

Dlaczego SSB są ważnym tematem dotyczącym zdrowia?

Badania wskazują, że osoby, które często piją duże ilości SSB przybierają na wadze. Nadmierne picie SSB może również zwiększać ryzyko cukrzycy, chorób serca i próchnicy zębów. Lekarze zalecają zatem, aby dzieci, młodzież i dorośli ograniczali spożycie SSB. Aby wspierać wybór zdrowszych napojów lokalne władze, przedsiębiorstwa, szkoły i miejsca pracy podejmują różne działania.

Jaki jest cel tego przeglądu?

Chcieliśmy się dowiedzieć, czy działania podjęte do tej pory były skuteczne i czy pomogły ograniczyć spożycie SSB w celu poprawy stanu zdrowia. Skoncentrowaliśmy się na działaniach zmieniających otoczenie, w którym dokonuje się wyboru konkretnego napoju. Nie braliśmy pod uwagę badań dotyczących programów edukacyjnych czy podatków związanych z SSB, ponieważ są one rozpatrywane w oddzielnych przeglądach. (Wzięliśmy jednak pod uwagę zwiększenie cen SSB, niezwiązane z podatkami). Aby odpowiedzieć na to pytanie, szukaliśmy wszystkich dostępnych badań spełniających określone kryteria. Niniejszy przegląd obejmuje dane naukowe aktualne do stycznia 2018 r.

Jakie badania znaleźliśmy?

Znaleźliśmy 58 badań, w których wzięło udział ponad milion dorosłych, nastolatków i dzieci. Większość badań trwała około 1 roku i odbywała się w szkołach, sklepach i restauracjach.

W niektórych badaniach użyto metod mało wiarygodnych. Na przykład, pytano uczestników wprost o ilość wypitych SSB, co nie jest dostatecznie wiarygodne, ponieważ mogli oni nie pamiętać rzeczywistej ilości. Niektóre z ustaleń naszego przeglądu mogą się zatem zmienić, jeśli dostępnych będzie więcej badań lepszej jakości.

Jaki przekaz płynie z niniejszych badań?

Znaleźliśmy pewne dane naukowe, które potwierdzają skuteczność niektórych zastosowanych środków w celu ograniczenia ilości wypijanych SSB, takich jak:

▪ Łatwe do zrozumienia etykiety, np. oznaczanie żywności za pomocą systemu 3 kolorów (na wzór sygnalizacji świetlnej, ang. traffic-light labels) lub etykiety oceniające zdrowotność napojów za pomocą gwiazdek lub liczb.

▪ Ograniczenie dostępności do SSB w szkołach (np. zastąpienie SSB wodą w stołówkach).

▪ Zwiększenie cen SSB w restauracjach, sklepach i ośrodkach wypoczynkowych.

▪ Menu dla dzieci w restauracjach sieciowych oferujące zdrowsze napoje jako standardowe.

▪ Promocja zdrowszych napojów w supermarketach.

▪ Rządowe świadczenia pieniężne na zakup żywności (np. bony żywnościowe), których nie można wykorzystać na zakup SSB.

▪ Kampanie społeczne na temat SSB.

▪ Działania zmierzające do zwiększenia dostępności napojów niskokalorycznych w domach, np. poprzez dostawy do domu wody butelkowanej/mineralnej i napojów dietetycznych.

Znaleźliśmy dane naukowe świadczące o tym, że większa dostępność do wody pitnej i napojów dietetycznych w domu może pomóc osobom w utracie masy ciała.

Istnieją również inne działania, które mogą mieć wpływ na ilość wypijanych SSB, jednak dostępne dane są mniej pewne.

W niektórych badaniach wykazano, że takie działania mogą prowadzić do niezamierzonych, a nawet negatywnych skutków. W niektórych badaniach stwierdzono, że zyski sklepów i restauracji zmniejszyły się po wdrożeniu tych działań, a w innych zwiększyły się lub pozostały na tym samym poziomie. Istnieje możliwość, że dzieci, które otrzymują darmową wodę pitną w szkołach piją mniej mleka. W niektórych badaniach wykazano, że ludzie byli niezadowoleni z powyższych działań.

Przyjrzeliśmy się również badaniom dotyczącym mleka słodzonego cukrem. Stwierdziliśmy, że stosowanie małych nagród dla dzieci, które wybierały zwykłe mleko w szkolnej stołówce, a także etykiety z emotikonami, mogą pomóc w zmniejszeniu spożycia słodzonego mleka przez dzieci. Jednak może to również prowadzić do marnowania mleka, które nie zostanie wypite przez dzieci.

Co to oznacza w praktyce?

Nasz przegląd wykazał, że działania zmieniające otoczenie, w których ludzie wybierają napoje, mogą pomóc im rzadziej sięgać po napoje słodzone. Na podstawie naszych ustaleń sugerujemy, że takie działania mogą mieć szersze zastosowanie. Urzędnicy państwowi, przedsiębiorcy i pracownicy służby zdrowia wdrażający owe środki powinni współpracować z naukowcami, aby dowiedzieć się więcej na temat ich skutków w perspektywie krótko- i długoterminowej.