Wprowadzenie: co to jest choroba zwyrodnieniowa stawów rąk i czym są ćwiczenia fizyczne?

Choroba zwyrodnieniowa stawów objawia się bólem, ograniczoną ruchomością i obrzękiem stawów, które utrudniają chorym wykonywanie codziennych czynności. Objawy te zazwyczaj pojawiają się powoli, ale z czasem mogą się nasilać. Choroba zwyrodnieniowa może dotyczyć każdego stawu, ale najczęściej obejmuje stawy biodrowe, kolanowe i małe stawy rąk. Obecnie schorzenia tego nie da się wyleczyć. Dostępne metody leczenia zmniejszają ból i sztywność stawów, poprawiają sprawność chorego i zdolność do samodzielnego radzenia sobie z chorobą.

Ćwiczenia fizyczne to dowolny rodzaj aktywności służący poprawie lub utrzymaniu dobrej kondycji, sprawności i wydolności organizmu. Wykonywanie przez pewien okres zaplanowanych ćwiczeń często ma na celu poprawę lub utrzymanie siły mięśni, sprawności fizycznej, ruchomości w zakresie stawów i ogólnego dobrego stanu zdrowia.

Charakterystyka badań

W niniejszym przeglądzie Cochrane przedstawiamy dotychczasowy zakres wiedzy na temat efektów ćwiczeń fizycznych u osób z chorobą zwyrodnieniową stawów rąk. Po dokonaniu wyszukiwania do września 2015 roku do przeglądu włączyliśmy siedem odpowiadających badań obejmujących 534 uczestników, z czego większość stanowiły kobiety. W sześciu badaniach połowa osób stosowała zaplanowany program ćwiczeń rąk, a zebrane wyniki porównano z wynikami uzyskanymi u pacjentów, którzy nie wykonywali ćwiczeń. W jednym badaniu porównano wyniki uzyskane w dwóch grupach chorych stosujących różne programy ćwiczeń. W pięciu badaniach analizowano efekt ćwiczeń fizycznych bezpośrednio po ukończeniu programu, a dwa badania dostarczyły dowodów na średnio- i długoterminowe trwałe efekty ćwiczeń. Poniżej przedstawiamy wyłącznie wyniki uzyskane bezpośrednio po ukończeniu programu.

Najważniejsze wyniki

Osoby bezpośrednio po zakończeniu cyklu ćwiczeń oceniły nasilenie bólu rąk o 0,5 punktu niżej w skali od 0 do 10 (im niższa punktacja, tym mniejsze nasilenie bólu) w porównaniu z osobami, które nie wykonywały ćwiczeń (bezwzględna poprawa o 5%). Pacjenci nie wykonujący ćwiczeń ocenili nasilenie bólu na poziomie 3,9 punktu.

Osoby, które ukończyły program ćwiczeń oceniły sprawność rąk o 2,2 punktu niżej w skali od 0 do 36 punktów (im niższa punktacja, tym większa sprawność), w porównaniu z osobami nie ćwiczącymi (bezwzględna poprawa o 6%). Pacjenci, którzy nie mieli wdrożonego programu ćwiczeń ocenili sprawność rąk na poziomie 14,5 punktu.

Osoby po zakończeniu cyklu ćwiczeń oceniły jakość swojego życia o 0,3 punktu wyżej w skali od 0 do 100 (im wyższy wynik, tym lepsza jakość życia) w porównaniu z osobami nie wykonującymi ćwiczeń (bezwzględna poprawa o 0,3%), które oceniły jakość swojego życia na 50,4 punktu.

Pacjenci stosujący program ćwiczeń ocenili sztywność w stawach rąk o 0,7 punktu niżej w skali od 0 do 10 punktów (im niższy wynik, tym mniejsza sztywność stawów palców) w porównaniu z osobami, które nie wykonywały ćwiczeń (bezwzględna poprawa o 7%). Pacjenci nie ćwiczący ocenili sztywność stawów rąk na 4,5 punktu.

Niewielka liczba osób wykonujących ćwiczenia zgłosiła działania niepożądane, takie jak zwiększony ból i/lub obrzęk stawów. Nie jesteśmy pewni, czy ćwiczenia fizyczne przyczyniły się do zwiększenia liczby osób, u których wystąpiły działania niepożądane.

Jakość danych naukowych

Jakość danych oceniono jako niską (bardzo). Brak zastosowania metody ślepej próby, niewielka liczba włączonych badań oraz mała liczba uczestników uwzględnionych w analizach zmniejszyły pewność i precyzję oszacowań, a przyszłe badania mogłyby wpłynąć na zmianę tych wyników. Tylko w połowie uwzględnionych badań raportowano działania niepożądane, a kilka spośród zgłoszonych skutków ubocznych miało miejsce u osób realizujących program ćwiczeń.