Wprowadzenie

Toczeń rumieniowaty krążkowy (DLE, ang. discoid lupus erythematosus) jest formą stanu zapalnego skóry, który występuje głównie w miejscach narażonych na działanie słońca i może prowadzić do powstawania blizn. Wszystkie formy skórnego tocznia rumieniowatego występują najczęściej u kobiet w wieku rozrodczym, co jest istotne, gdyż niektóre leki, takie jak talidomid i acytretyna mogą powodować zaburzenia rozwojowe płodu, a hydroksychlorochina może uszkadzać wzrok i słuch. Przewlekła natura choroby i obecność blizn mogą mieć negatywny wpływ na psychikę, a niektóre formy leczenia powodują poważne skutki uboczne. Uznaliśmy więc, że ważne będzie rozwianie niepewności oraz identyfikacja najlepszej i najbezpieczniejszej terapii. Dane są aktualne do września 2016 roku.

Pytanie badawcze

Naszym celem była identyfikacja najlepszej terapii u chorych z DLE, tak aby zmniejszyć ryzyko powstawania blizn i skutków psychologicznych. Szukaliśmy wszelkich możliwych form leczenia farmakologicznego obejmującego leki miejscowe (steroidy, pimekrolimus i takrolimus), doustne (hydroksychlorochina, retinoidy, metotreksat, azatiopryna, lenalidomid) oraz biologiczne. Potencjalnie każda z tych terapii mogła zostać porównana z placebo lub innymi formami leczenia. Wykluczyliśmy z przeglądu zabiegi chirurgiczne, korektę laserową, fotoprotekcję, fototerapię oraz fizykoterapię ponieważ nie uznaliśmy ich za leczenie farmakologiczne. Mieliśmy nadzieję na znalezienie skutecznego leczenia nie związanego z poważnymi skutkami ubocznymi.

Charakterystyka badań

Znaleźliśmy 5 badań, w których brało udział łącznie 197 osób w wieku od 17 do 82 lat. Uczestnicy pochodzili z Europy, Skandynawii, Iranu i USA. Większość zmian skórnych zaobserwowano na twarzy, uszach i skórze głowy. Czas trwania choroby wahał się od 1 miesiąca do 16 lat. W leczeniu stosowano maści steroidowe o różnej sile działania (krem z fluocynolonem i betametazonem - oba steroidy o silnym działaniu, hydrokortyzon - steroid o słabym działaniu), doustną hydroksychlorochinę, doustną acytretynę, a także krem z takrolimusem, pimekrolimusem oraz salbutamolem. W badaniach dotyczących takrolimusu i salbutamolu w grupie kontrolnej zastosowano placebo.

Główne wyniki

W badaniu obejmującym 78 uczestników wykazano prawie trzykrotnie większą skuteczność kremu z 0,05% fluocynolonem niż kremu z 1% hydrokortyzonem pod względem całkowitego wyleczenia choroby (27% w porównaniu z 10% wyleczonych) Nie podano informacji na temat odsetka osób, u których doszło do co najmniej 50% redukcji zaczerwienień zmian skórnych, ani poziomu zadowolenia pacjentów. Podrażnienie skóry wystąpiło u trzech osób stosujących hydrokortyzon, u jednej z nich rozwinął się trądzik. U dwóch osób stosujących fluocynolon wystąpiło oparzenie skóry. Skutki uboczne nie skłoniły żadnego z uczestników do przerwania terapii.

Hydroksychlorochina (400 mg) oraz acytretyna (50 mg) maja podobną skuteczność w odniesieniu do całkowitego wyleczenia (odpowiednio 50% i 46% wyleczonych). Istotne zmniejszenie zaczerwienienia skóry może być słabiej wyrażona w grupie acytretyny w porównaniu z hydroksychlorochiną (42% w porównaniu z 68%), jednak żadnego z leków nie porównano z placebo. Nie oceniano zadowolenia pacjentów. Skutki uboczne, występujące częściej w grupie acytretyny, opisano jako niewielkie, jednak cztery osoby przerwały leczenie z powodu suchości ust i dolegliwości żołądkowo-jelitowych.

W badaniu z udziałem 10 osób trwającym 8 tygodni porównano kremy z 1% pimekrolimusem (lek o działaniu przeciwzapalnym) i 0,1% betametazonem (steroid). Nie opisano jednak istotnych dla naszego przeglądu wyników ani skutków ubocznych.

W dłuższym badaniu porównującym krem z podobnym lekiem (0,1% takrolimus) z placebo nie przedstawiono wyników dla nas istotnych. Uczucie niewielkiego pieczenia i swędzenia skóry zaobserwowano u 5 osób stosujących takrolimus i nawrót objawów wirusa opryszczki u 1 uczestnika. Kilka osób stosujących krem z takrolimusem zgłaszało pieczenie i podrażnienie po zastosowaniu kremu, objawy te nie wpłynęły jednak na przerwanie terapii.

W badaniu obejmującym 37 osób porównano miejscowy krem zawierający 0,5% R-salbutamol z placebo, ale nie przedstawiono wyników istotnych dla naszego przeglądu. W obu grupach zaobserwowano jedynie niewielkie skutki uboczne: u 15 osób stosujących placebo oraz 24 stosujących salbutamol.

Jakość danych naukowych

W badaniu porównującym 0,05% fluocynolon z 1% hydrokortyzonem dane naukowe były niskiej jakości dla oceny wyleczenia lub znacznej poprawy, ponieważ z tego badania jako jedynego porównującego oba te leki wycofało się wielu uczestników. W porównaniach obejmujących acytrecynę (50 mg) z hydroksychlorochiną (400 mg) jakość danych dla oceny zmniejszenia rumienia i całkowitego wyleczenia uznaliśmy za niską z powodu małej liczby uczestników i różnic pomiędzy grupami w odniesieniu do ilości osób mających inne niż krążkowy postaci tocznia. Dane naukowe dotyczące skutków ubocznych były umiarkowanej jakości.