Dokonaliśmy przeglądu danych naukowych dotyczących korzyści i negatywnych skutków balneoterapii (naturalne wody mineralne, gazy, okłady borowinowe lub terapia spa) u osób cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). Balneoterapia definiowana jest jako kąpiele w naturalnych wodach mineralnych lub termalnych (na przykład kąpiele mineralne, kąpiele siarkowe, kąpiele w soli z Morza Martwego), okłady borowinowe lub połączenie obu metod. W wyniku wyszukiwania odnaleźliśmy 9 badań opublikowanych do grudnia 2014 r., które obejmowały łącznie 579 osób. Jakość danych naukowych była bardzo niska, głównie ze względu na małą liczbę uczestników oraz metodologię badań.

W przeglądzie wykazano, że u osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów:

• nie jesteśmy pewni, czy okłady borowinowe (balneoterapia) łagodzi ból, poprawia samopoczucie oraz zmniejsza obrzęk stawów bardziej niż placebo (leczenie pozorowane) u pacjentów z RZS i zmianami w zakresie rąk. Okłady borowinowe mogą nieznacznie lepiej łagodzić bolesność stawów w porównaniu z placebo, ale nie podano w badaniu danych dotyczących sprawności fizycznej oraz efektów ubocznych.

• dodanie radonu do kąpieli kwasowęglowej nie wpływa na natężenie bólu w okresie 3 miesięcy, ale może poprawiać ogólne samopoczucie oraz łagodzić ból w okresie 6 miesięcy bardziej niż kąpiel kwasowęglowa bez radonu; efekt ten może być jednak wynikiem przypadkowym. W badaniach nie podano informacji o niesprawności fizycznej, bolesności i obrzęku stawów ani skutkach ubocznych.

• nie jesteśmy pewni, czy balneoterapia (zanurzenie w pozycji siedzącej) łagodzi ból i poprawia sprawność fizyczną bardziej niż hydroterapia, ćwiczenia lub relaksacja. W badaniu nie podano danych na temat poprawy w zakresie objawów, bolesności lub obrzęku stawów ani efektów ubocznych.

• nie jesteśmy pewni, czy kąpiele w wodzie mineralnej (balneoterapia) łagodzą ból i obrzęk stawów bardziej niż stosowanie leków (cyklosporyny A). Kąpiele mineralne mogą poprawiać ogólne samopoczucie bardziej niż cyklosoryna A, natomiast cyklosporyna A może zmniejszać liczbę bolesnych stawów. Nie podano danych na temat niesprawności fizycznej oraz efektów ubocznych.

• brakuje szczegółowych informacji dotyczących skutków ubocznych oraz powikłań balneoterapii, zwłaszcza w przypadku tych rzadko występujących. Efekty uboczne mogą obejmować wysypkę skórną, infekcje oraz wypadki, takie jak poślizgniecie się na mokrej powierzchni w miejscu kąpieli. W jedynym badaniu, które raportowało działania niepożądane, wykazano, że nie występują żadne efekty uboczne.

Czym jest reumatoidalne zapalenie stawów i balneoterapia?

U osoby z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS) układ immunologiczny, który w warunkach prawidłowych zwalcza infekcję, w tym przypadku doprowadza do zapalenia w obrębie błony maziowej stawów, powodując ich ból, sztywność i obrzęk. Zazwyczaj choroba obejmuje na początku małe stawów dłoni i stóp. Obecnie nie jest znane leczenie przyczynowe RZS (całkowite wyleczenie), dlatego też głównym celem terapii jest łagodzenie bólu i sztywności stawów przy jednoczesnej poprawie zdolności poruszania się.

Balneoterapia (kąpiele wodne) jest rodzajem terapii, której celem jest zmniejszenie bólu oraz poprawa codziennego funkcjonowania. Jest ona najczęściej prowadzona w ośrodkach oferujących kąpiele termalne lub kąpiele w wodzie morskiej.