پیام‌های کلیدی
- متفورمین ممکن است در پیشگیری از افزایش وزن ناشی از مصرف داروهای آنتی‌سایکوتیک موثر باشد.
- آنتاگونیست‌های H2 و تعدیل‌کننده‌های مونوآمین ممکن است در پیشگیری از افزایش وزن ناشی از مصرف داروهای آنتی‌سایکوتیک اندکی موثر باشند.
- مطالعات آینده باید افراد بیشتری را وارد کرده و آنها را برای مدت طولانی‌تری ارزیابی کنند.
داروهای آنتی‌سایکوتیک چه هستند؟
داروهای آنتی‌سایکوتیک عواملی هستند که برای درمان نشانه‌های روان‌پریشی، مانند توهم (hallucination)، هذیان (delusion) و بی‌قراری (agitation) تجویز می‌شوند. آنها اغلب برای درمان افراد مبتلا به اسکیزوفرنی تجویز می‌شوند. نمونه‌هایی از داروهای آنتی‌سایکوتیک عبارتند از: هالوپریدول (Haldol)، کلرپرومازین (Thorazine)، اولانزاپین (Zyprexa) و ریسپریدون (Risperdal).
اسکیزوفرنی و افزایش وزن
احتمال اضافه وزن در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی دو برابر بیشتر از جمعیت عمومی است که شاید به دلیل رژیم غذایی نامناسب و سبک زندگی غیر-فعال بیماران باشد. اضافه وزن می‌تواند منجر به بیماری‌های دیگر مانند بیماری قلبی، سکته مغزی و دیابت شود.
متاسفانه، یک اثر ناخواسته داروهای آنتی‌سایکوتیک، افزایش وزن است. گاهی اوقات، برای پیشگیری از افزایش وزن در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، داروهایی در کنار داروهای آنتی‌سایکوتیک (داروهای «کمکی») تجویز می‌شوند. این داروهای کمکی ممکن است احساس گرسنگی افراد را متوقف کرده یا به آنها کمک کنند سیر بمانند. معمولا، آنها داروهایی هستند که برای اهداف دیگری ساخته شده‌اند، مانند متفورمین، که دارویی برای درمان دیابت است، و فلوکستین، که یک داروی ضد-افسردگی است.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما می‌خواستیم بدانیم که تجویز داروهای کمکی برای پیشگیری از افزایش وزن ناشی از مصرف داروهای آنتی‌سایکوتیک در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی موثر است یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
برای یافتن مطالعاتی جست‌وجو کردیم که هر دارویی را که در کنار داروهای آنتی‌سایکوتیک برای پیشگیری از افزایش وزن در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی تجویز شد، مورد بررسی قرار دادند. شرکت‌کنندگان در مطالعه می‌توانستند هر سن یا جنسیتی داشته باشند، اما باید تشخیص اسکیزوفرنی یا یک بیماری شبه-اسکیزوفرنی را می‌داشتند. آنها باید به‌طور تصادفی در گروه‌های دریافت داروی پیشگیری از افزایش وزن، یا دارونما (داروی ساختگی) یا عدم-دریافت داروی کمکی (درمان استاندارد) قرار می‌گرفتند.
نتایج این مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اطمینان خود را نسبت به شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه، رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 17 مطالعه را با 1388 نفر پیدا کردیم که اثرات مصرف داروهای کمکی را در پیشگیری از افزایش وزن ناشی از داروهای آنتی‌سایکوتیک بررسی کردند. داروهای کمکی عبارت بودند از متفورمین، توپیرامات، آنتاگونیست‌های H2، تعدیل‌کننده‌های مونوآمین، تعدیل‌کننده‌های مونوآمین به علاوه بتاهیستین، ملاتونین، و سامیدورفان. مطالعات کوتاه-مدت بوده، و بین 6 و 24 هفته به طول انجامیدند. آنها کوچک بودند، با فقط 63 نفر به‌طور متوسط - کوچکترین شامل فقط 14 نفر، بزرگترین 561 نفر.
مطالعات انجام شده تا به امروز نشان می‌دهند که:
- متفورمین ممکن است در پیشگیری از افزایش وزن موثر باشد و در مقایسه با درمان استاندارد به خوبی تحمل می‌شود (5 مطالعه، 232 شرکت‌کننده)؛
- آنتاگونیست‌های H2، مانند نیزاتیدین، فاموتیدین و رانیتیدین، یا تعدیل‌کننده‌های مونوآمین، مانند ربوکستین و فلوکستین ممکن است به‌طور بالقوه در پیشگیری از افزایش وزن ناشی از مصرف داروهای آنتی‌سایکوتیک موثر باشند.
- متفورمین ممکن است در پیشگیری از افزایش وزن ناشی از مصرف داروهای آنتی‌سایکوتیک اثربخش باشد.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
اعتماد ما به شواهد محدود است زیرا فقط تعداد اندکی مطالعه را برای هر داروی کمکی یافتیم. مطالعات شامل تعداد کمی از افراد بوده و فقط مدت کوتاهی به طول انجامیدند.
شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا فوریه 2021 به‌روز است.
شواهدی با قطعیت پائین وجود دارد که نشان می‌دهد متفورمین ممکن است در پیشگیری از افزایش وزن موثر باشد. تفسیر این نتیجه و نتایج برای دیگر عوامل دارویی، به دلیل تعداد کم مطالعات، حجم نمونه کوچک، و مدت کوتاه مطالعه، محدود می‌شود. برای ارزیابی بیشتر اثربخشی و بی‌خطری (safety) مداخلات برای مدیریت افزایش وزن، به انجام مطالعاتی در آینده نیاز داریم که قدرت کافی و با طول مدت درمان طولانی‌تر داشته باشند.
افزایش وزن ناشی از مصرف داروهای آنتی‌سایکوتیک یک مشکل بسیار شایع در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بوده و با افزایش موربیدیتی و مورتالیتی همراه است. اعمال مداخلات دارویی کمکی ممکن است برای کمک به مدیریت افزایش وزن ناشی از مصرف داروهای آنتی‌سایکوتیک ضروری باشند. این مرور، مطالعه قبلی کاکرین را که روی هر دو رویکرد دارویی و رفتاری برای مدیریت این مشکل متمرکز بود، تقسیم کرده و به‌روز می‌کند.
تعیین اثربخشی مداخلات دارویی برای پیشگیری از افزایش وزن ناشی از مصرف داروهای آنتی‌سایکوتیک در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی.
در 10 فوریه 2021، متخصص اطلاعات گروه اسکیزوفرنی در کاکرین کارآزمایی‌های پایگاه ثبت گروه اسکیزوفرنی در کاکرین را جست‌وجو کرد. برای ورود رکوردها به پایگاه ثبت، هیچ محدودیتی از نظر زبان، تاریخ، نوع مقاله، یا وضعیت انتشار مقاله اعمال نشد.
همه کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که هر مداخله دارویی کمکی را برای پیشگیری از افزایش وزن در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی یا بیماری‌های شبه-اسکیزوفرنی که تحت درمان با داروهای آنتی‌سایکوتیک بودند، بررسی کردند.
حداقل دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم داده‌ها را استخراج کرده و کیفیت مطالعات وارد شده را ارزیابی کردند. برای پیامدهای پیوسته (continuous outcome)، تفاوت‌های میانگین (MD) را در نقطه پایانی (endpoint) و داده‌های تغییر را در آنالیز ترکیب کردیم. برای پیامدهای دو-حالتی (dichotomous outcome)، خطر نسبی (RR) را محاسبه کردیم. خطر سوگیری (bias) را برای مطالعات وارد شده ارزیابی کرده و از سیستم درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) برای ارزیابی قطعیت شواهد و ایجاد جداول «خلاصه یافته‌ها»، استفاده کردیم. پیامدهای اولیه برای این مرور عبارت بودند از تغییر مهم از نظر بالینی در وزن، تغییر مهم از نظر بالینی در شاخص توده بدنی (BMI)، خروج زودهنگام از مطالعه، انطباق با درمان، و فراوانی بروز تهوع. مطالعات وارد شده به ندرت این پیامدها را گزارش کردند، بنابراین، پس از انجام، دو پیامد جدید را اضافه کردیم، میانگین نقطه پایانی/تغییر وزن و میانگین نقطه پایانی/تغییر در BMI.
هفده مطالعه، با مجموع 1388 شرکت‌کننده، معیارهای ورود را به این مرور داشتند. پنج مطالعه متفورمین (metformin)، سه مطالعه توپیرامات (topiramate)، سه مطالعه آنتاگونیست‌های H2، سه مطالعه تعدیل‌کننده‌های مونوآمین (monoamine modulator) را ارزیابی کرده، و تعدیل‌کننده‌های مونوآمین به همراه بتاهیستین (betahistine)، ملاتونین (melatonin) و سامیدورفان (samidorphan) هر یک در یک مطالعه بررسی شدند. مقايسه‌کننده در تمام مطالعات، دارونما (placebo) يا عدم-درمان (یعنی فقط مراقبت استاندارد) بود. تمام مطالعات را در یک متاآنالیز کمّی (quantitative) ترکیب کردیم. اکثر مطالعات روش‌های خود را برای پنهانسازی تخصیص و کورسازی شرکت‌کنندگان و پرسنل، کامل گزارش نکردند. وجود خطر سوگیری (bias) و حجم نمونه کوچک، قطعیت کلی شواهد را محدود کردند. فقط یک مطالعه ریبوکستین (reboxetine)، پیامد اولیه را گزارش کرد، یعنی تعداد شرکت‌کنندگانی که تغییر وزن مهم از نظر بالینی در وزن خود داشتند. افراد کمتری در شرایط درمان دچار افزایش وزن بیش از 5% و بیش از 7% از وزن بدن خود نسبت به گروه دارونما شدند (> 5% افزایش وزن؛ RR: 0.27؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.11 تا 0.65؛ 1 مطالعه، 43 شرکت‌کننده؛ > 7% افزایش وزن؛ RR: 0.24؛ 95% CI؛ 0.07 تا 0.83؛ 1 مطالعه، 43 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). هیچ مطالعه‌ای پیامدهای اولیه، «تغییر مهم از نظر بالینی در BMI» یا «تطابق با درمان» را گزارش نکرد. با این حال، چندین مطالعه «میانگین نقطه پایانی/تغییر در وزن بدن» یا «میانگین نقطه پایانی/تغییر در BMI» را گزارش کردند.
متفورمین ممکن است در پیشگیری از افزایش وزن (MD؛ 4.03- کیلوگرم؛ 95% CI؛ 5.78- تا 2.28-؛ 4 مطالعه، 131 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین)؛ و افزایش BMI (MD؛ 1.63-کیلوگرم/متر-مربع (kg/m2)؛ 95% CI؛ 2.96- تا 0.29-؛ 5 مطالعه، 227 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) موثر باشد. دیگر عواملی که ممکن است اندکی در پیشگیری از افزایش وزن موثر باشند، عبارتند از آنتاگونیست‌های H2 مانند نیزاتیدین (nizatidine)، فاموتیدین (famotidine) و رانیتیدین (ranitidine) (MD؛ 1.32- کیلوگرم؛ 95% CI؛ 2.09- تا 0.56-؛ 3 مطالعه، 248 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) و تعدیل‌کننده‌های مونوآمین مانند ربوکستین و فلوکستین (fluoxetine) (وزن: MD؛ 1.89- کیلوگرم؛ 95% CI؛ 3.31- تا 0.47-؛ 3 مطالعه، 103 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین؛ BMI: MD؛ 0.66- kg/m2؛ 95% CI؛ 1.05- تا −0.26؛ 3 مطالعه، 103 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین). توپیرامات در پیشگیری از افزایش وزن موثر به نظر نمی‌رسید (MD؛ 4.82- کیلوگرم؛ 95% CI؛ 9.99- تا 0.35؛ 3 مطالعه، 168 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). برای همه عوامل، هیچ تفاوتی بین گروه‌ها از نظر افراد خارج‌شده از مطالعه یا گزارش‌هایی از وقوع تهوع وجود نداشت. با این حال، نتایج این پیامدها با توجه به وجود شواهدی با قطعیت بسیار پائین، نامشخص است.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.