پیشینه
ترومبوآنژئیت اوبلیترانس (thromboangiitis obliterans)، که به عنوان بیماری بورگر شناخته می‌شود، وضعیتی است که با التهاب پیش‌رونده و لخته شدن در شریان‌های کوچک و متوسط و وریدهای دست‌ها و پاها مشخص می‌شود. علت آن ناشناخته است، اما در مردان با سابقه مصرف دخانیات شایع است. این بیماری علت زخم‌ها و درد در اندام‌های انتهایی سیگاری‌های جوان است. در بسیاری از موارد، عمدتا در بیماران مبتلا به شدیدترین شکل، امکان بهبود شرایط با جراحی وجود ندارد، بنابراین از درمان‌های جایگزین استفاده می‌شود. درمان با سلول بنیادی یک درمان آزمایشی است که از طریق پیوند سلول‌ها (از مغز استخوان، بند ناف (umbilical cord)، خون محیطی و غیره) انجام شده و قابلیت تبدیل شدن به عروق خونی جدید، بهبود گردش موضعی و کمک به بهبود زخم و کاهش درد هنگام استراحت را دارد. در این مرور، اثربخشی درمان با سلول بنیادی برای درمان بیماران مبتلا به ترومبوآنژئیت اوبلیترانس (بیماری بورگر) مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج کلیدی
فقط یک مطالعه تصادفی‌سازی و کنترل شده (18 شرکت‌کننده مبتلا به ترومبوآنژئیت اوبلیترانس ) پیوند سلول بنیادی استخراج شده از مغز استخوان را با دارونما (placebo) و مراقبت استاندارد پانسمان زخم مقایسه کرده بود (اغلب جست‌وجوهای اخیر در 17 اکتبر 2017 انجام شد). هیچ مطالعه‌ای را شناسایی نکردیم که درمان با سلول بنیادی از منابع مختلف، درمان با سلول بنیادی را در برابر درمان دارویی و درمان با سلول بنیادی را در برابر سمپاتکتومی (sympathectomy) (جراحی قطع عصب سمپاتیک) مقایسه کرده باشد. نتایج نشان دهنده کاهش اندازه زخم و بهبود میزان راه رفتن بدون درد در گروه دریافت کننده کاشت سلول بنیادی در مقایسه با گروه دریافت کننده دارونما و مراقبت استاندارد پانسمان زخم بود.
پیامدهایی مثل نرخ آمپوتاسیون (amputation)، درد، بقای بدون آمپوتاسیون و عوارض جانبی ارزیابی نشد.
کیفیت شواهد
کیفیت شواهد را بسیار پائین طبقه‌بندی کردیم، زیرا فقط یک مطالعه، با تعداد اندکی شرکت‌کننده و خطر سوگیری (bias) بالا در بسیاری از حوزه‌ها و اطلاعات ازدست‌رفته مربوط به مواجهه با دخانیات وجود داشت.
نتیجه‌گیری‌ها
شواهد با کیفیت بسیار پائین نشان می‌دهند که ممکن است استفاده از سلول بنیادی استخراج شده از مغز استخوان در بهبود زخم‌ها و بهبود مسافت پیاده‌روی بدون درد در بیماران مبتلا به بیماری بورگر وجود داشته باشد. کارآزمایی‌های با کیفیت بالا برای ارزیابی اثربخشی درمان با سلول بنیادی برای بیماران مبتلا به ترومبوآنژئیت اوبلیترانس (بیماری بورگر) مورد نیاز است.
شواهد با کیفیت بسیار پائین نشان می‌دهد که ممکن است تاثیر استفاده از سلول بنیادی استخراج شده از مغز استخوان در بهبود زخم‌ها و بهبود مسافت پیاده‌روی بدون درد در بیماران مبتلا به بیماری بورگر وجود داشته باشد. کارآزمایی‌های با کیفیت بالا برای ارزیابی اثربخشی درمان با سلول بنیادی برای بیماران مبتلا به ترومبوآنژئیت اوبلیترانس (بیماری بورگر) مورد نیاز است.
ترومبوآنژئیت اوبلیترانس (thromboangiitis obliterans)، که به عنوان بیماری بورگر (Buerger's disease) شناخته می‌شود، یک پاتولوژی التهابی سگمنتال غیر-آترواسکلروتیک است که بیشتر در شریان‌ها، وریدها و اعصاب کوچک و متوسط در اندام‌های انتهایی فوقانی و پائین تاثیر می‌گذارد. این علت ناشناخته است، اما شامل استعداد ژنتیکی، مواجهه با دخانیات، پاسخ‌های ایمنی و انعقادی است. در بسیاری از موارد، امکان ریواسکولاریزاسیون (revascularisation) برای بهبود شرایط وجود ندارد. درمان با سلول بنیادی یک گزینه درمانی برای بیماران مبتلا به عوارض شدید مانند زخم‌های ایسکمیک یا درد هنگام استراحت است.
ارزیابی اثربخشی و ایمنی درمان با سلول بنیادی در افراد مبتلا به ترومبوآنژئیت اوبلیترانس (بیماری بورگر).
متخصص اطلاعات گروه عروق در کاکرین در پایگاه تخصصی عروق در کاکرین؛ بانک‌های اطلاعاتی CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ CINHAL؛ و AMED و پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت و پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های ClinicalTrials.gov تا 17 اکتبر 2017 به جست‌وجو پرداخت. نویسندگان مرور در بانک اطلاعاتی منابع علمی خاکستری اروپایی OpenGrey جست‌وجو کرده، فهرست منابع مطالعات مرتبط را بررسی و با نویسندگان آنها ارتباط برقرار کردند.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) یا شبه-RCTهایی که از سلول بنیادی برای درمان ترومبوآنژئیت اوبلیترانس (بیماری بورگر) استفاد کرده بودند.
نویسندگان مرور (DC؛ DM؛ FN) به‌طور مستقل از هم مطالعات را بررسی، داده‌ها را استخراج و تجزیهوتحلیل کردند.
فقط یک RCT (شامل 18 شرکت‌کننده مبتلا به ترومبوآنژئیت اوبلیترانس) را وارد کردیم که پیوند سلول بنیادی استخراج شده از مغز استخوان را با دارونما (placebo) و مراقبت استاندارد پانسمان زخم در این مرور مقایسه کرده بود. هیچ مطالعه‌ای یافت نشد که درمان با سلول بنیادی (از منبع مغز استخوان) را در برابر درمان با سلول بنیادی (از منبع بند ناف)، درمان با سلول بنیادی (از هر منبعی) را در برابر درمان فارماکولوژیک و درمان با سلول بنیادی (از هر منبعی) را در برابر سمپاتکتومی (sympathectomy) مقایسه کرده باشد. بهبود زخم با بررسی اندازه زخم ارزیابی شد. میانگین وسعت زخم در گروه پیوند سلول بنیادی از 5.04 cm2 (انحراف معیار (standard deviation; SD): 0.70) تا 1.48 cm2؛ (SD: 0.56) در مقایسه با گروه کنترل، میانگین اندازه وسعت زخم از 4.68 cm2؛ (SD: 0.62) تا 3.59 cm2؛ (SD: 0.14)؛ تفاوت میانگین (MD)؛ 2.11- cm2؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 2.49- تا 1.73-؛ 1 مطالعه؛ 18 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین، بیشتر کاهش یافت. فاصله پیاده‌روی بدون درد بهبود بیشتری را در گروه پیوند سلول بنیادی نشان داد: از میانگین 38.33 متر (SD: 17.68) تا 284.44 متر (SD: 212.12) در مقایسه با گروه کنترل: افزایش میانگین فاصله پیاده‌روی از 35.66 متر (SD: 19.79) تا 78.22 متر (SD: 35.35)؛ MD: 206.22 متر؛ 95% CI؛ 65.73 تا 346.71؛ 1 مطالعه؛ 18 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین.
پیامدهایی مثل نرخ آمپوتاسیون (amputation)، درد، بقای بدون آمپوتاسیون و عوارض جانبی ارزیابی نشد.
کیفیت شواهد به علت وجود فقط یک مطالعه، تعداد کم شرکت‌کنندگان، خطر سوگیری (bias) بالا در بسیاری از حوزه‌ها و اطلاعات ازدست‌رفته مربوط به وضعیت مواجهه با دخانیات، بسیار پائین طبقه‌بندی شد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.