سوال مطالعه مروری
ما بررسی کردیم که مصرف یک مکمل غذایی به ثبت رسیده (با حق انحصاری (patented)) به‌نام سووناید (Souvenaid)، می‌تواند خطر ابتلا به دمانس را در افراد مبتلا به اختلال شناختی خفیف (mild cognitive impairment; MCI) ناشی از بیماری آلزایمر (Alzheimer's disease; AD) کاهش دهد یا خیر. هم‌چنین تاثیر سووناید را بر حافظه یا سایر مهارت‌های تفکر، توانایی انجام فعالیت‌های روزمره، و عوارض جانبی آن را در افراد مبتلا به MCI یا هر مرحله‌ای از دمانس ناشی از AD بررسی کردیم.
پیشینه
بیماری آلزایمر یک بیماری مغزی است. این بیماری شایع‌ترین علت دمانس میان افراد مسن به حساب می‌آید. زمانی گفته می‌شود فردی مبتلا به دمانس است که حافظه و مهارت‌های تفکر او به اندازه‌ای کاهش یافته باشد که مانع از استقلال كامل وی در انجام تمام فعالیت‌های روزمره‌اش شود. از آنجا که AD به تدریج ایجاد می‌شود، پیش از بروز کامل دمانس نیز می‌توان نشانه‌های آن را تشخیص داد. مرحله پیش از شروع دمانس، هنگامی که افراد مبتلا به AD کاهش قابل توجهی در حافظه و مهارت‌های تفکر دارند اما هنوز هم می‌توانند فعالیت‌های معمول خود را مستقلا مدیریت کنند، تحت عنوان اختلال شناختی خفیف ناشی از AD، یا AD «پرودرمال» یا مقدماتی (prodromal) شناخته می‌شود.
سووناید یک ترکیب ثبت شده (با حق انحصاری) از ویتامین‌ها و مواد معدنی (Fortasyn ConnectTM) است که برای بهبود عملکرد مغز در AD طراحی شده است. این دارو نوشیدنی است که باید یک بار در روز مصرف شود. این دارو هم‌چنین باید تحت نظارت پزشکی، همراه با یک رژیم غذایی معمول مصرف می‌شود.
جست‌وجوی شواهد
برای یافتن کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) که تا جون سال 2020 منتشر شده و درمان با سووناید را به مدت حداقل 16 هفته با درمان با یک مکمل ساختگی (دارونما (placebo)) مقایسه کردند، یک جست‌وجوی سیستماتیک را انجام دادیم. برای اینکه مقایسه منصفانه باشد، باید برای دادن سووناید یا دارونما به هر شرکت‌کننده، به‌طور تصادفی تصمیم‌گیری شود.
نتایج کلیدی
ما سه RCT را با مجموع 1097 شرکت‌کننده برای ورود به این مرور پیدا کردیم. دو مورد از این کارآزمایی‌ها، سووناید را در افراد مبتلا به دمانس طی یک دوره درمان 24 هفته‌ای بررسی کردند. یکی از این کارآزمایی‌ها، 527 شرکت‌کننده مبتلا به دمانس خفیف تا متوسط ناشی از AD و کارآزمایی دیگر 259 شرکت‌کننده مبتلا به دمانس خفیف ناشی از AD را وارد کردند. در سومین کارآزمایی استفاده از سووناید به مدت دو سال در 311 فرد مبتلا به AD پرودرمال مورد بررسی قرار گرفت.
همه کارآزمایی‌ها را با طراحی خوب در نظر گرفتیم، اما به دلیل وجود تفاوت در شدت نشانه‌های شرکت‌کنندگان و روش اندازه‌گیری نتایج آنها توسط پژوهشگران، قادر به ترکیب داده‌های عددی به دست آمده از کارآزمایی‌های واحد نبودیم. بنابراین تمام نتایجی را که گزارش کردیم بر اساس کارآزمایی‌های واحد هستند، و همین امر باعث می‌شود تا اطمینان متوسطی نسبت به یافته‌های این مرور داشته باشیم. این بدان معنی است که انجام پژوهش بیشتر می‌تواند نتایج را تغییر دهد.
ما دریافتیم که احتمال ابتلا به دمانس در افراد مبتلا به AD پرودرمال که به مدت دو سال روزانه سووناید مصرف می‌کردند، بیشتر یا کمتر از افراد دریافت‌کننده دارونما نبود.
سووناید احتمالا تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر معیارهای حافظه یا سایر مهارت‌های تفکر در افراد مبتلا به AD پرودرمال (پس از دو سال درمان) یا افراد مبتلا به دمانس خفیف یا خفیف تا متوسط ناشی از AD (بعد از 24 هفته درمان) گذاشت. هم‌چنین احتمالا تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر توانایی افراد مبتلا به دمانس خفیف یا خفیف تا متوسط ناشی از AD در مدیریت فعالیت‌های روزمره داشت (باز هم پس از 24 هفته).
دو مطالعه از یک مقیاس پیامد استفاده کردند، که حافظه و مهارت‌های تفکر را با مهارت‌های عملی (که به‌عنوان یک پیامد شناختی-عملکردی ترکیبی توصیف شد) تجمیع کرد. سووناید احتمالا مزیت اندکی برای این پیامد میان افراد مبتلا به AD پرودرمال داشت که به مدت دو سال سووناید مصرف می‌کردند. با این حال، سووناید احتمالا تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر این پیامد میان افراد مبتلا به دمانس خفیف تا متوسط AD داشت که به مدت 24 هفته سووناید مصرف کرده بودند.
در این کارآزمایی‌ها فقط چند حادثه جانبی گزارش شد، و دانستن اینکه این حوادث از تاثیرات جانبی سووناید بوده یا خیر، امکان‌پذیر نبود.
منابع تامین مالی مطالعه
دو مطالعه توسط تولید کننده سووناید حمایت مالی دریافت کردند. مطالعه سوم (روی AD پرودرمال) از گرانت‌های اروپایی بودجه مالی دریافت کردند.
دو سال درمان با سووناید احتمالا خطر پیشرفت بیماری را به سمت دمانس در افراد مبتلا به AD پرودرمال کاهش نمی‌دهد. شواهد قانع کننده‌ای وجود ندارد که نشان دهد سووناید سایر پیامدهای مهم را برای افراد مبتلا به AD در مرحله پرودرمال (اولیه) یا مراحل خفیف تا متوسط دمانس تحت تاثیر قرار می‌دهد. وجود شواهد متناقض در مورد پیامدهای ترکیبی شناختی-عملکردی در AD پرودرمال و دمانس AD خفیف، انجام پژوهش‌های بیشتر را ضروری می‌سازد. به‌نظر می‌رسد که عوارض جانبی سووناید چندان شایع نیست، اما شواهد سنتز شده در این مرور به ما اجازه نمی‌دهد تا در مورد تحمل‌پذیری سووناید در طولانی‌مدت به‌طور قطعی اظهار نظر کنیم. تاثیرات سووناید بر دمانس AD شدیدتر یا در افراد مبتلا به AD که در معرض خطر سوء تغذیه قرار دارند، مشخص نیست.
سووناید (Souvenaid) یک مکمل غذایی با ترکیب ثبت شده (با حق انحصاری (patented)) (Fortasyn ConnectTM)است که برای مصرف افراد مبتلا به بیماری آلزایمر (Alzheimer's disease; AD) در نظر گرفته می‌شود. این دارو برای حمایت از شکل‌گیری و عملکرد سیناپس‌های مغزی، که تصور می‌شود به شدت با عملکرد شناختی در ارتباط است، طراحی شده است. در صورتی که سووناید موثر باشد، ممکن است نشانه‌های بیماری آلزایمر را بهبود ببخشد و هم‌چنین از پیشرفت بیماری آلزایمر پرودرمال به سمت دمانس پیشگیری کند. در این مرور سعی کردیم تا شواهد مربوط به این یافته را بررسی کنیم.
ارزیابی تاثیرات سووناید بر بروز دمانس، شناخت، کارآیی عملکردی، و ایمنی در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر.
ما ALOIS، یعنی پایگاه ثبت تخصصی گروه دمانس و بهبود شناختی در کاکرین، MEDLINE (Ovid SP)؛ Embase (Ovid SP)؛ PsycINFO (Ovid SP)؛ Web of Science (ISI Web of Science)؛ Cinahl (EBSCOhost)؛ Lilacs (BIREME)؛ و پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های بالینی را تا 24 جون 2020 جست‌وجو کردیم. هم‌چنین استنادات به فهرست منابع مقالات برجسته، مرورها، و مطالعات وارد شده را برای یافتن مطالعات بیشتر بررسی کرده و مناسب بودن آنها را برای ورود در این مرور ارزیابی کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده و کنترل شده را با دارونما (placebo) وارد کردیم که تاثیر سووناید را در افراد با تشخیص اختلال شناختی خفیف (mild cognitive impairment; MCI) ناشی از AD (که AD پرودرمال یا اولیه (prodromal) نیز نامیده می‌شود) یا مبتلا به دمانس ناشی از AD، با حداقل 16 هفته درمان ارزیابی کردند.
معیارهای پیامد اولیه ما عبارت بودند از بروز دمانس، عملکرد شناختی کلی و اختصاصی، عملکرد فانکشنال، پیامدهای شناختی-عملکردی ترکیبی و حوادث جانبی. مطالعات را انتخاب، داده‌ها را استخراج، کیفیت کارآزمایی‌ها را ارزیابی کرده و قصد داشتیم متاآنالیزها را مطابق با کتابچه راهنمای کاکرین برای مرورهای سیستماتیک مداخلات انجام دهیم. کیفیت شواهد را با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردیم. همه پیامدها را بر اساس مرحله AD طبقه‌بندی کردیم.
سه کارآزمایی تصادفی‌سازی شده و کنترل شده با دارونما را وارد کردیم که تاثیر سووناید را روی 1097 شرکت‌کننده ساکن در جامعه که مبتلا به بیماری آلزایمر بودند، بررسی کردند. یک مطالعه شرکت‌کنندگان مبتلا به AD پرودرمال، دمانس خفیف ناشی از AD و دمانس خفیف تا متوسط ناشی از AD را وارد کرد. خطرات سوگیری (bias) را در همه کارآزمایی‌ها در سطح پائین ارزیابی کردیم. یک مطالعه (AD پرودرمال) از گرانت‌های اروپایی بودجه مالی دریافت کرد. دو مطالعه دیگر توسط تولید کننده سووناید حمایت مالی شدند.
یک کارآزمایی بروز دمانس را در افراد مبتلا به AD پرودرمال در خط پایه بررسی کرد، و تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را بین گروه سووناید و گروه دارونما پس از 24 ماه پیدا کرد (RR: 1.09؛ 95% CI؛ 0.82 تا 1.43؛ 1 کارآزمایی، 311 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت متوسط).
در AD پرودرمال، و در دمانس بیماری آلزایمر خفیف و خفیف تا متوسط، سووناید احتمالا منجر به تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در عملکردهای شناختی کلی یا اختصاصی می‌شود (شواهد با کیفیت متوسط). عملکرد روزانه، یا توانایی انجام فعالیت‌های روزمره زندگی، در دمانس AD خفیف و خفیف تا متوسط اندازه‌گیری شد. هیچ مطالعه‌ای شواهدی را حاکی از وجود تفاوت بین گروه‌ها پس از 24 هفته درمان پیدا نکرد (شواهد با کیفیت متوسط). دو مطالعه پیامدهای ترکیبی شناختی-عملکردی را با استفاده از Clinical Dementia Rating Sum of Boxes بررسی کرده و نتایج متناقضی را مشاهده کردند. سووناید احتمالا منجر به بهبودی جزئی در شرکت‌کنندگان مبتلا به بیماری آلزایمر پرودرمال پس از 24 ماه می‌شود که مقدار آن کمتر از تخمین‌های تغییرات معنی‌دار است (شواهد با کیفیت متوسط)، اما احتمالا تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر دمانس بیماری آلزایمر خفیف تا متوسط پس از 24 هفته می‌گذارد (شواهد با کیفیت متوسط).
تعداد عوارض جانبی مشاهده شده در تمام کارآزمایی‌ها کم بوده، و داده‌های موجود برای تعیین هرگونه ارتباط با سووناید کافی نبودند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.