پیشینه
یبوست یک عارضه جانبی شایع برای افرادی است که از داروهای آنتی‌سایکوتیک، به‌ویژه کلوزاپین (clozapine)، استفاده می‌کنند. نشان داده شده که کلوزاپین تحرک روده را کاهش می‌دهد و عواقب آن گاهی جدی است. از هر هزار بیمار تحت درمان با کلوزاپین، 300 تا 600 نفر دچار یبوست خواهند شد؛ حداقل چهار نفر دچار عوارض گوارشی جدی (مانند انسداد روده) شده که حداقل یکی از آنها خواهد مرد.
جست‌وجو
در جون 2015، برای یافتن کارآزمایی‌هایی جست‌وجو کردیم که داروهای مورد استفاده را برای درمان یبوست مرتبط با آنتی‌سایکوتیک‌ها (مانند ملیّن‌ها) با هر درمان دیگری مقایسه کردند. با این حال، اطلاعات مفید کمی را پیدا کردیم. دو مطالعه مرتبط را در متون علمی چینی شناسایی کردیم، اما در متون علمی غربی مطالعه‌ای را نیافتیم.
نتایج اصلی
طول دوره انجام مطالعات شناسایی شده کوتاه بوده، به احتمال زیاد دارای سوگیری (bias) بودند و شواهدی را با کیفیت بسیار پائین ارائه دادند. یک مطالعه نشان داد که شیاف گلیسرول کمتر از طب سوزنی یا ماساژ توئینا موثر است، و مطالعه دیگر نشان داد که مانیتول (mannitol)، یک ملیّن اسمزی، در درمان یبوست موثرتر از ریواس سودا یا فنول‌فتالین (phenolphthalein) است.
نتیجه‌گیری‌‌ها
بر اساس نتایج موجود، به این نتیجه رسیدیم که در حال حاضر شواهد مبتنی بر کارآزمایی و با کیفیت خوب در دسترس نیست که بتواند متخصصان بالینی و بیماران را در درمان دارویی یبوست مرتبط با آنتی‌سایکوتیک راهنمایی کند.
ما امیدوار بودیم که شواهد مفیدی را از نظر بالینی در ارزیابی مزایای نسبی مداخلاتی که به‌طور معمول برای مدیریت یبوست مرتبط با آنتی‌سایکوتیک، یک عارضه جانبی شایع و بالقوه جدی ناشی از استفاده از این داروها، استفاده می‌شود، بیابیم. نتایج، اما، ناامید کننده بودند. هیچ داده‌ای برای مقایسه مداخلات دارویی شایع برای برطرف کردن یبوست، مانند لاکتولوز، پلی‌اتیلن گلیکول (polyethylene glycol)، نرم‌کننده‌های مدفوع، ملیّن‌های روان‌کننده، یا درمان‌های جدید مانند لیناکلوتید (linaclotide) وجود نداشت. داده‌های موجود کیفیت بسیار پائینی داشته و کارآزمایی‌ها دارای خطر بالای سوگیری بودند. داده‌های حاصل از این مطالعات دارای سوگیری نشان می‌دهد که مانیتول، یک ملیّن اسمزی، موثرتر از ریواس سودا و فنول‌فتالین در تسکین یبوست بوده، و یک دوره دو هفته‌ای شیاف گلیسرول نسبت به روش‌های TCM ماساژ توئینا و طب سوزنی موثرتر است.
به‌طور کلی، به دلیل داده‌های محدود و با کیفیت پائین (مطالعات اندک با خطر بالای سوگیری و عدم انجام متاآنالیز)، شواهدی مبتنی بر کارآزمایی برای ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری مداخلات دارویی در درمان یبوست مرتبط با آنتی‌سایکوتیک‌ها به اندازه کافی وجود ندارد. محدودیت‌های روش‌شناسی (methodology) در مطالعات وارد شده واضح بودند و هرگونه نتیجه‌گیری بر اساس نتایج آنها باید با احتیاط انجام شود. انجام RCTهایی با روش‌شناسی (methodology) دقیق برای ارزیابی مداخلات برای درمان یبوست مرتبط با آنتی‌سایکوتیک‌ها مورد نیاز است.
یبوست مرتبط با آنتی‌سایکوتیک یک عارضه جانبی شایع و جدی است، به ویژه برای افرادی که کلوزاپین (clozapine) مصرف می‌کنند. نشان داده شده که کلوزاپین از تحرک دستگاه گوارش جلوگیری می‌کند و منجر به ایجاد یبوست می‌شود، این عارضه در بیش از 60% از بیماران دریافت کننده کلوزاپین گزارش شده است. در موارد نادر، عوارض می‌توانند کشنده باشند. برای درمان یبوست در افرادی که آنتی‌سایکوتیک مصرف می‌کنند، باید ملیّن‌های مناسبی تجویز شود، اما دستورالعملی در مورد اثربخشی نسبی و آسیب‌های عوامل مختلف در این جمعیت وجود ندارد. درک اثربخشی و بی‌خطری (safety) درمان یبوست ناشی از مصرف آنتی‌سایکوتیک برای متخصصان بالینی و بیماران به یک اندازه مهم است.
ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری درمان دارویی (در برابر دارونما (placebo) یا در مقایسه با درمان دیگری) در یبوست مرتبط با مصرف آنتی‌سایکوتیک (بیماران دارای یبوست در هر سنی که تحت درمان با آنتی‌سایکوتیک‌ها هستند، صرف نظر از دوزی که در آن یبوست به عنوان عارضه جانبی مرتبط با آنتی‌سایکوتیک در نظر گرفته می‌شود).
پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه اسکیزوفرنی در کاکرین (15 جون 2015) را جست‌وجو کردیم که مبتنی بر جست‌وجوهای منظم در پایگاه‌های MEDLINE؛ Embase؛ CINAHL؛ BIOSIS؛ AMED؛ PubMed؛ PsycINFO و پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های بالینی، منابع علمی خاکستری، و خلاصه مقالات کنفرانس‌ها است. برای ورود رکوردها به این پایگاه ثبت، هیچ محدودیتی از نظر زبان، تاریخ، نوع مقاله، یا وضعیت انتشار مقاله اعمال نشد. کتاب‌شناختی‌ها (bibliography) را نیز به صورت دستی جست‌وجو کرده و برای کسب اطلاعات بیشتر با نویسندگان مرتبط تماس گرفتیم.
همه کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) منتشر شده و منتشر نشده را وارد کردیم که اثربخشی درمان‌های دارویی را در بیماران مبتلا به یبوست مرتبط با آنتی‌سایکوتیک‌ها بررسی کردند. درمان‌های دارویی شامل ملیّن‌ها و دیگر داروهایی بود که می‌توانستند به‌طور منطقی برای مبارزه با یبوست در این جمعیت استفاده شوند (مثلا عوامل آنتی‌کولینرژیک مانند بتانیکول (bethanecol)).
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم داده‌ها را از همه مطالعات وارد شده استخراج و خطر سوگیری (bias) کارآزمایی‌ها را ارزیابی کردند. نویسنده سوم 20% کارآزمایی‌ها را مرور کرد. داده‌های دو حالتی (dichotomous) را با استفاده از نسبت‌های خطر (relative risk; RR) و 95% فواصل اطمینان (CI) آنها آنالیز کردیم. خطر سوگیری را برای مطالعات وارد شده ارزیابی کرده و با استفاده از روش درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) جدول «خلاصه‌ای از یافته‌ها» را ایجاد کردیم. هر گونه اختلاف نظری را مورد بحث قرار داده، تصمیمات را مستندسازی کرده و سعی کردیم در صورت لزوم با نویسندگان مطالعه تماس بگیریم.
دو مطالعه چینی مرتبط (N = 480) را شناسایی کردیم که داده‌هایی را برای این مرور ارائه کردند. هر دو مطالعه بیش از ده سال قدمت داشته و گزارش‌دهی ضعیفی داشتند، فاقد توضیحاتی از پیش‌نیازهای هم‌زمان گزارش CONSORT، مانند تولید توالی (sequence generation)، پنهانسازی تخصیص (allocation concealment)، کورسازی (blinding)، جریان شرکت‌کننده (participant flow)، نحوه تعیین حجم نمونه، یا نحوه اندازه‌گیری پیامدها بودند. این مطالعات هم‌چنین ثبت کارآزمایی، پروتکل‌های از پیش مشخص شده، فرآیندهای گرفتن رضایت‌نامه، مرور اخلاقی، یا منبع بودجه را گزارش نکردند. در تماس با نویسندگان برای روشن کردن جزئیات گمشده ناموفق بودیم. هر دو مطالعه، در کل در معرض خطر بالای سوگیری قرار داشتند.
یک مطالعه شیاف گلیسرول را با رویکردهای طب سنتی چینی (traditional Chinese medicine; TCM) یعنی ماساژ و طب سوزنی مقایسه کرد. در مقایسه با ماساژ توئینا (tuina massage)، ملیّن گلیسرول هم در دو روز (1 RCT؛ N = 120؛ RR: 2.88؛ 95% CI؛ 1.89 تا 4.39؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین) و هم در سه روز (1 RCT؛ N = 120؛ RR: 4.80؛ CI از 1.96 تا 11.74، شواهد با کیفیت بسیار پائین) پس از درمان، در رفع یبوست کمتر موثر بود. هم‌چنین نتایج مطلوبی برای طب سوزنی در دو روز (1 RCT؛ N = 120؛ RR: 3.50؛ 95% CI؛ 2.18 تا 5.62؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین) و در سه روز (1 RCT؛ N = 120؛ RR: 8.00؛ 95% CI؛ 2.54 تا 25.16؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین) مشاهده شد.
مطالعه دیگر مانیتول (mannitol)، یک ملیّن اسمزی، را با ریواس سودا (rhubarb soda) یا فنول‌فتالین (phenolphthalein) مقایسه کرد. مانیتول نسبت به ریواس سودا یا فنول‌فتالین در رفع یبوست طی 24 ساعت پس از درمان موثرتر بود (1 RCT؛ N = 240؛ RR: 0.07؛ 95% CI؛ 0.02 تا 0.27، شواهد با کیفیت بسیار پائین).
هیچ داده‌ای برای دیگر پیامدهای مهم ما گزارش نشد: نیاز به دریافت داروی نجات (rescue medication)، انسداد روده (عارضه ناشی از یبوست مرتبط با آنتی‌سایکوتیک)، کیفیت زندگی، عوارض جانبی، ترک زودهنگام مطالعه، و هزینه‌های اقتصادی.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.