پیشینه
دیورتیکول (diverticula) کیسه‌های برجسته کوچکی (small bulging pouches) هستند که می‌توانند در لایه داخلی پوشاننده دستگاه گوارش به ویژه در کولون تشکیل شوند. دیورتیکولیت (diverticulitis) التهاب این کیسه‌ها بوده، و یک عارضه مهم از بیماری دیورتیکولار (diverticular disease) به حساب می‌آید. تقریبا یک-سوم تا یک-چهارم از بیمارانی که پس از یک اپیزود از دیورتیکولیت بهبود می‌یابند، در معرض عود این بیماری قرار خواهند گرفت. التهاب زمینه‌ای دیورتیکولیت ممکن است مشابه التهابی باشد که در بیماری التهابی روده (inflammatory bowel disease) مشاهده می‌شود. 5-آمینوسالیسیلیک اسید (5-Aminosalicylic acid یا 5-ASA) یک داروی ضد-التهابی است که اثربخشی آن در درمان کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis) به اثبات رسیده و بنابراین ممکن است در پیشگیری از عود دیورتیکولیت نیز سودمند باشد.
اهداف
هدف ما ارزیابی اثربخشی 5-ASA در پیشگیری از عود دیورتیکولیت بود.
ویژگی‌های مطالعه
مرور منابع منجر به شناسایی هفت مطالعه شد که در مجموع 1805 شرکت‌کننده را برای تحلیل در بر می‌گرفت. مرور منابع در تاریخ 9 سپتامبر 2017 به اجرا درآمد. این کارآزمایی‌ها شرکت‌کنندگان مبتلا به دیورتیکولیت را برای دریافت 5-ASA یا یک روش درمان جایگزین اختصاص دادند. چهار کارآزمایی به مقایسه 5-ASA در مقابل دارونما (placebo)، یک کارآزمایی به مقایسه 5-ASA به همراه پروبیوتیک (probiotic) در مقابل پروبیوتیک به‌تنهایی، یک کارآزمایی به مقایسه 5-ASA به همراه پروبیوتیک در مقابل آنتی‌بیوتیک، و یک کارآزمایی به مقایسه 5-ASA در مقابل عدم درمان پرداخته بودند. شرکت‌کنندگان برای مقایسه نرخ عود دیورتیکولیت و عوارض جانبی میان بازوهای درمانی پیگیری شدند.
یافته‌های کلیدی
تحلیل‌های ما نشان دادند که تقریبا یک-سوم از شرکت‌کنندگانی که 5-ASA دریافت کرده بودند (31.3%)، دچار عود دیورتیکولیت شدند. نرخ عود بیماری در شرکت‌کنندگانی که دارویی را به غیر از 5-ASA دریافت کردند، مشابه بود (29.8%). نرخ عوارض جانبی میان درمان‌شدگان با 5-ASA و بازوهای مقایسه تحت درمان مشابه بودند. شایع‌ترین عوارض جانبی گزارش شده ناشی از 5-ASA عبارت بودند از علائم مربوط به دستگاه گوارش (درد اپی‌گاستر، حالت تهوع، و اسهال).
کیفیت شواهد
در مجموع، کیفیت شواهد در دسترس برای تحلیل عود دیورتیکولیت بسیار پائین است. در میان مطالعات وارد شده به مرور، مطالعه‌ای وجود نداشت که از نظر خطر سوگیری (bias) منتسب به تمامی معیارها، در سطح پائین باشد. این کارآزمایی‌ها دارای طراحی‌های مطالعاتی متفاوتی بودند. برای مثال، برخی مطالعات برای تشخیص دیورتیکولیت به سی‌تی اسکن (CT scan) نیاز داشتند و دیگر مطالعات از معیارهای آزمایشگاهی و بالینی با درجه اعتماد پائین‌تری استفاده کردند. درمان‌های مقایسه‌ای متنوع بودند، برخی مطالعات از دارونما و دیگر موارد از آنتی‌بیوتیک‌ها و پروبیوتیک‌ها استفاده کرده بودند. اگرچه یافته‌های به دست آمده را از این مطالعات در تحلیل‌هایمان تجمیع کردیم، این بازوهای مقایسه‌ای متفاوت مقایسه‌های مستقیم را با مشکل مواجه ساختند. فاصله اطمینان، مزیت محسوس (appreciable benefit) یا عدم اختلاف را رد نمی‌کند.
در مجموع، کیفیت شواهد در دسترس برای تحلیل عوارض جانبی متوسط بود. دو مطالعه از مطالعات وارد شده به مرور، هیچ‌گونه داده قابل استفاده‌ای را ارائه نکرده بودند.
به دلیل کم بودن تعداد کارآزمایی‌های ناهمگون وارد شده به این مرور، اثرات 5-ASA بر عود دیورتیکولیت نامطمئن هستند. نرخ‌های عود دیورتیکولیت میان مشارکت‌کنندگانی که از 5-ASA استفاده کرده و نیز شرکت‌کنندگان گروه کنترل مشابه بودند. تعریف استراتژی‌های اثربخش دارویی برای پیشگیری از عود دیورتیکولیت مورد نیاز بوده، و اجرای کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده، دوسو-کور و کنترل شده با دارونما و برخوردار از طراحی قوی برای تعیین دقیق اثرات 5-ASA (مسالامین) در مدیریت دیورتیکولیت ضروری هستند.
بیماری دیورتیکولار (diverticular disease) یک وضعیت شایع است که شیوع آن با افزایش سن افزایش می‌یابد. تئوری‌های اخیر درباره پاتوژنز التهاب دیورتیکولار، نشان دهنده التهابی مزمن شبیه به التهابی است که در کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis) دیده می‌شود. مسالامین (mesalamine)، یا 5-آمینوسالیسیلیک اسید (5-ASA)، یک نقطه اتکا درمانی برای افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو است. بنابراین، 5-ASA برای پیشگیری از عود دیورتیکولیت (diverticulitis) بررسی شد.
ارزیابی سودمندی مسالامین (5-ASA) برای پیشگیری از عود دیورتیکولیت.
در پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL؛ 2017، شماره 8)، در کتابخانه کاکرین؛ Ovid MEDLINE (از 1950 تا 9 سپتامبر 2017)؛ Ovid Embase (از 1974 تا 9 سپتامبر 2017)، و دو پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی برای یافتن کارآزمایی‌های در حال اجرا، Clinicaltrials.gov و بانک اطلاعاتی پلت‌فرم بین‌المللی ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت (9 سپتامبر 2017) جست‌وجو کردیم.
همچنین از 2010 تا سپتامبر 2017 مجموعه مقالات کنفرانس‌های اصلی را با موضوع دستگاه گوارش، هفته بیماری‌های گوارشی (Digestive Disease Week (DDW))، هفته گاستروانترولوژی اتحادیه اروپا (United European Gastroenterology Week (UEGW))، و جلسات علمی سالانه کالج امریکایی گاستروانترولوژی (American College of Gastroenterology (ACG)) جست‌وجو کردیم. به علاوه، فهرست منابع نشریات واجد شرایط را مرور و برای پرسش درباره کارآزمایی‌های بیشتر، با نویسندگان مسوول تماس گرفتیم.
کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled clinical trials; RCTs) را وارد مرور کردیم که به مقایسه سودمندی 5-ASA در مقابل دارونما (placebo) یا یک داروی فعال دیگر برای پیشگیری از عود دیورتیکولیت پرداخته بودند.
ما از روش‌های استاندارد روش‌شناسی تعریف‌شده توسط کاکرین استفاده کردیم. سه نویسنده مرور واجد شرایط بودن مطالعات را برای ورود به مرور ارزیابی کردند. دو نویسنده مرور به‌صورت مستقل از هم به انتخاب مطالعات، استخراج داده‌ها، و ارزیابی کیفیت روش‌شناسی مطالعات پرداختند. برای پیشگیری از عود دیورتیکولیت خطر‌های نسبی (RR) را با استفاده از اصل قصد درمان (intention-to-treat) و مدل‌های اثرات تصادفی (random-effects models) محاسبه کردیم. ناهمگونی را با استفاده از Chi2 (P < 0.10) و تست‌های I2 (> 50%) ارزیابی کردیم. برای کشف منابع ناهمگونی، تحلیل‌های زیرگروهی از پیش تعیین شده را اجرا کردیم. برای ارزیابی قوت (robustness) نتایج، تحلیل‌های حساسیت را با استفاده از آمار‌های خلاصه (summary statistics) (RR در مقابل نسبت شانس (OR) و مدل‌های متاآنالیز (fixed-effect در مقابل random-effects) اجرا کردیم.
هفت مطالعه را شامل مجموعا 1805 شرکت‌کننده وارد این مرور کردیم.
خطر سوگیری (bias) را در تمامی هفت مطالعه بالا یا نامشخص قضاوت کردیم. بررسی‌ها هیچ شواهدی را مبنی بر وجود تاثیر مداخله بر پیشگیری از عود دیورتیکولیت، در مقایسه میان 5-ASA و کنترل، نشان ندادند (31.3% در مقابل 29.8%؛ RR: 0.69؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.43 تا 1.09؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین).
پنج مطالعه از هفت مطالعه داده‌های مربوط به عوارض جانبی ناشی از درمان را با 5-ASA ارائه کردند. شایع‌ترین عوارض جانبی گزارش شده عبارت بودند از نشانه‌های مربوط به دستگاه گوارش (درد اپی‌گاستر (epigastric pain)، حالت تهوع (nausea)، و اسهال (diarrhoea)). هیچ اختلاف معنی‌دار (67.8% در مقابل 64.6%؛ RR: 0.98؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.91 تا 1.06؛ P = 0.63؛ شواهد با کیفیت متوسط) و نیز هیچ ناهمگونی معنی‌داری (I2 = 0%؛ P = 0.50) میان 5-ASA و کنترل مشاهده نشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.