پیشینه
دیسپپسی عملکردی (functional dyspepsia) در افرادی که در ناحیه فوقانی شکم، بدون علت خاص و مشهودی، دچار درد هستند، اتفاق میافتد. داروهای پروکینتیک (prokinetics) ممکن است از طریق بهبود حرکات معده، به افراد مبتلا به دیسپپسی عملکردی کمک کنند.
ویژگیهای مطالعه
43 مطالعه را وارد مرور کردیم که به مقایسه داروهای پروکینتیک با دارونما (placebo) (پودری که ظاهری شبیه به دارو دارد) یا یک داروی پروکینتیک دیگر برای درمان دیسپپسی عملکردی پرداخته بودند. مطالعات به مواردی محدود میشدند که فقط به ارزیابی بزرگسالان با درد ناحیه فوقانی شکم، بدون علت مشخص پس از بررسی دقیق، پرداخته بودند.
نتایج کلیدی
ما مطمئن نیستیم که داروهای پروکینتیک در مقایسه با عدم درمان با داروهای پروکینتیک، نشانههای دیسپپتیک را کاهش میدهند. همچنین درباره اینکه کدام یک از داروهای پروکینتیک بیشترین اثربخشی را در کاهش نشانههای دیسپپتیک، بهبود نمرات نشانه پس از درمان، یا بهبود تفاوت میانگین نمره نشانه دارد، نامطمئن هستیم. ما مطمئن نیستیم که درمان پروکینتیک میتواند کیفیت زندگی را بهبود دهد یا خیر. ما مطمئن نیستیم که داروهای پروکینتیک (به استثنای سیزاپراد (cisapride)) در تولید نشانههای ناخوشایند نسبت به عدم استفاده از پروکینتیک تفاوت دارد یا خیر. شایعترین نشانههای نامطلوب برای داروهای پروکینتیک عبارت بودند از اسهال، درد شکمی و تهوع.
کیفیت شواهد
کیفیت شواهد در سطح پائین یا بسیار پائین رتبهبندی شد. برای اثبات مزیت داروهای پروکینتیک برای درمان افراد مبتلا به دیسپپسی عملکردی به پژوهش بیشتری نیاز داریم.
به دلیل پائین یا بسیار پائین بودن کیفیت شواهد، ما نمیتوانیم درباره اینکه پروکینتیکها برای درمان دیسپپسی عملکردی اثربخش هستند یا خیر، نظر نهایی خود را اعلام کنیم. درباره اینکه کدامیک از داروهای پروکینتیک اثربخشترین است و نیز اینکه داروهای پروکینتیک میتواند QoL را بهبود دهد یا خیر، نامطمئن هستیم. به غیر از سیزاپراید، داروهای پروکینتیک به خوبی تحمل میشوند. برای تایید اثربخشی داروهای پروکینتیک به RCTهایی با کیفیت خوب نیاز است.
دیسپپسی (dyspepsia) یک وضعیت شایعِ مرتبط با بیماری گوارشی است. داروهای پروکینتیک (prokinetics) درمان انتخابی برای دیسپپسی عملکردی (functional dyspepsia; FD) هستند. با وجود این، نقش داروهای پروکینتیک در درمان FD همواره محل بحث است.
نسبت به انجام مرور سیستماتیک و متاآنالیز کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (randomised controlled trails; RCTs) که به بررسی اثربخشی داروهای پروکینتیک در درمان FD پرداخته بودند، اقدام کردیم. پیامد اولیه برطرف شدن کلی (overall absence) یا بهبود در نشانهها و نمرات نشانهها در پایان دوره درمان بود. همچنین کیفیت زندگی (QoL) و حوادث جانبی را به عنوان پیامدهای ثانویه ارزیابی کردیم.
ما MEDLINE؛ Embase؛ کتابخانه کاکرین و CINAHL را از 1946 تا سپتامبر 2017 به صورت سیستماتیک جستوجو کردیم. هر جا مناسب بود، از RevMan 5.3 با استفاده از مدل اثرات-تصادفی (random-effects model)، برای محاسبه خطرات نسبی (RR) تجمعی مربوط به نشانههای ماندگار یا بدون QoL بهبود یافته یا حوادث جانبی، و تفاوت میانگین (MD) یا تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD) مربوط به نمرات نشانههای پس از درمان، تغییرات نمرات نشانهها و QoL، با 95% فواصل اطمینان (CI) استفاده شد. کیفیت شواهد با استفاده از متدولوژی درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی شد.
ما مطالعاتی را وارد مرور کردیم که از نوع RCTهای گروه موازی (parallel group) بوده و به مقایسه یک داروی پروکینتیک با دارونما (placebo) یا داروی پروکینتیک دیگری از همان نوع یا کلاس دیگر برای درمان FD پرداخته بودند. مطالعات دربرگیرنده بزرگسالانی بودند که نشانههای دیسپپسی را نشان داده و دارای یافتههای منفی یا غیر-قابل توجهی روی آندوسکوپی و همچنین سایر اختلالات متابولیک و عضوی بودند. مطالعاتی که فقط دربرگیرنده شرکتکنندگان عمدتا مبتلا به رفلاکس (reflux) یا نشانههای سوزش سر دل بودند، از مرور خارج شدند.
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم به ارزیابی مقبولیت و کیفیت مطالعه و استخراج دادهها پرداختند.
از 1388 استناد اولیه، 43 مطالعه را در 40 مقاله شناسایی کردیم. از این تعداد، 29 مطالعه با 10,044 شرکتکننده به مقایسه شش داروی پروکینتیک با دارونما از نظر پیامد رفع نشانهها یا بهبود نشانه پرداخته بودند. تاثیر درمان با پروکینتیک در کاهش نشانههای کلی FD دارای اهمیت آماری بود (RR دیسپپتیک باقیمانده: 0.81؛ 95% CI؛ 0.74 تا 0.89؛ تعداد افراد مورد نیاز جهت درمان تا حصول یک پیامد مثبت بیشتر (number needed to treat for an additional beneficial outcome; NNTB): 7؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین)، به طوری که ناهمگونی قابل توجهی وجود دارد؛ I2 = %91 (P < 0.00001). بعد از خروج سیزاپراید (cisapride) از تجزیهوتحلیل، تاثیر داروهای پروکینتیک در مقایسه با دارونما، از نظر بهبود کلی نشانه همچنان پابرجا بود (RR: 0.87؛ 95% CI؛ 0.80 تا 0.94) اما کیفیت شواهد همواره بسیار پائین بود. نتایج این مقایسه نشان دهنده پایداری بهبود قابل توجه در زیر-گروههای مطالعات با خطر نامشخص یا پائین سوگیری (RR: 0.86؛ 95% CI؛ 0.80 تا 0.92) و در زیر-گروهها بر اساس مولکولهای سیزاپراید (RR: 0.71؛ 95% CI؛ 0.54 تا 0.93؛ NNTB = 4)، آکوتیامید (acotiamide) (RR: 0.94؛ 95% CI؛ 0.91 تا 0.98؛ NNTB = 20) و تگاسرود (tegaserod) (RR: 0.89؛ 95% CI؛ 0.82 تا 0.96؛ NNTB = 14) بود.
ده مطالعه به مقایسه انواع مختلفی از داروهای پروکینتیک با یکدیگر پرداخته و شایعترین مبنای مقایسه کننده دومپریدون (domperidone)، به میزان 10 میلیگرم سه مرتبه در روز (هشت مورد از 10 مطالعه) بود. نمرات نشانه پس از درمان در سایر داروهای پروکینتیک در مقایسه با دومپریدون به طور معنیداری بهتر بود (SMD: -0.19؛ 95% CI؛ 0.35- تا 0.03-؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین) اما هیچ تفاوتی به لحاظ کاهش کلی نشانه (RR: 0.94؛ 95% CI؛ 0.83 تا 1.07) و تفاوت میانگین نمرات نشانه (SMD: -0.13؛ 95% CI؛ 0.31- تا 0.05) وجود نداشت. پنج مطالعه را به دست آوردیم که QoL را ارزیابی کرده بودند، اما هیچ مزیتی به لحاظ بهبودی در QoL به دنبال دریافت درمان پروکینتیک وجود نداشت (SMD: 0.11؛ 95% CI؛ 0.10- تا 0.33؛ شرکتکنندگان = 1774). حوادث جانبی در داروهای پروکینتیک مجرد نسبت به دارونما تفاوتی نداشت (RR: 1.09؛ 95% CI؛ 0.95 تا 1.25؛ شرکتکنندگان = 3811؛ مطالعات = 17). با وجود این، زمانی که ما عوارض جانبی مربوط به هر پروکینتیک را نگاه کردیم، در مجموع عوارض جانبی بیشتری در گروه درمان فعال با سیزاپراید وجود داشت (RR: 1.31؛ 95% CI؛ 1.03 تا 1.65؛ P = 0.03). شایعترین عوارض جانبی عبارت بودند از اسهال، درد شکم و تهوع. نمودار قیفی (funnel plot) نامتقارن بود (تست ایگر (Eggerchr's test)؛ P = 0.02) به این معنی که خطر سوگیری گزارشدهی یا سایر تاثیرات مطالعه کوچک (small-study effects) ممکن است، به طور نسبی، مزیت داروهای پروکینتیک را در مقایسه با دارونما در این متاآنالیز تحت تاثیر قرار داده باشد. ارزیابی کیفیت شواهد در هر یک از پیامدها بر اساس رویکرد GRADE، به دلیل نگرانیهای موجود درباره خطر سوگیری در طراحی مطالعه، ناهمگونی توضیح داده نشده و خطر سوگیری احتمالی انتشار عمدتا پائین یا بسیار پائین هستند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.