سوال مطالعه مروری
آیا کربوپلاتین در مقایسه با سیس‌پلاتین در درمان مبتلایان به سرطان سلول غیر-کوچک ریه پیشرفته، موثرتر است و سمیّت کمتری دارد یا خیر؟
پیشینه
سرطان ریه عامل اصلی مرگ‌ومیر ناشی از سرطان بوده و بیش از نیمی از افراد مبتلا به این سرطان، در زمان تشخیص بیماری غیر-قابل علاج دارند. سرطان سلول غیر-کوچک ریه شایع‌ترین نوع سرطان ریه است که تقریبا 85% از همه موارد سرطان ریه را شامل می‌شود. با وجود پیشرفت‌های اخیر در روش‌های درمانی هدفمند (targeted therapies) و ایمنی‌درمانی، هنوز شیمی‌درمانی مبتنی بر پلاتینوم یک گزینه مفید و در دسترس است با مزیت ثابت شده برای بقای افراد مبتلا به سرطان سلول غیر-کوچک ریه پیشرفته. اگرچه رژیم‌های درمانی شامل سیس‌پلاتین (cisplatin) یا کربوپلاتین (carboplatin) همراه با یک عامل دیگر به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌توانند با عوارض جانبی ناخوشایندی همراه باشند. هدف از انجام این مرور سیستماتیک، تعیین این موضوع بود که کدام یک از این دو دارویی که مکررا استفاده می‌شوند، موثرتر بوده و باعث عوارض جانبی کمتری می‌شوند.
ویژگی‌های مطالعه
تعداد 11 کارآزمایی را پیدا کردیم (شامل 4046 نفر) که سیس‌پلاتین را با کربوپلاتین مقایسه کردند، هر دو با یک داروی مدرن دیگر ترکیب شدند که به عنوان داروی نسل-سوم شناخته شد.
نتایج کلیدی
این داروها در طولانی کردن بقا به یک اندازه موثر بودند، اما پروفایل سمیّت متفاوتی داشتند. کربوپلاتین باعث کاهش بیشتری در تعداد پلاکت‌ها (که تشکیل لخته را کنترل می‌کنند) می‌شود.
کیفیت شواهد
در این مرور کاکرین، دریافتیم که کیفیت شواهد برای بقای کلی، نرخ بقای یک-ساله و نرخ پاسخ بالا بود اما کیفیت شواهد برای دیگر پیامدهای اندازه‌گیری شده متوسط بود.
بیماران مبتلا بهNSCL پیشرفته و تحت درمان با کربوپلاتین یا سیس‌پلاتین به‌همراه داروهای شیمی‌درمانی نسل-سوم، در بقای کلی، بقای یک-ساله و نرخ پاسخ، مشابه یکدیگر بودند. در مورد عوارض جانبی، کربوپلاتین بیشتر باعث ترومبوسیتوپنی و در مقابل، سیس‌پلاتین بیشتر باعث بروز تهوع/استفراغ شد. بنابراین، برای این هدف درمانی تسکینی، انتخاب ترکیب پلاتین باید با در نظر گرفتن پروفایل سمیّت مورد انتظار، بیماری‌های همراه و اولویت‌ها باشد.
سرطان ریه شایع‌ترین سرطان تشخیص داده شده و علت اصلی مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در هر دو جنس در سراسر جهان است. تقریبا 50% از مبتلایان به سرطان ریه، بیماری پیشرفته موضعی یا متاستاتیک داشته و درمان تسکینی دریافت می‌کنند. شیمی‌درمانی ترکیبی مبتنی بر پلاتینوم از نظر بقا و کنترل نشانه بیماری در مقایسه با بهترین مراقبت‌های حمایتی، مزایایی دارد.
ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری (safety) شیمی‌درمانی مبتنی بر کربوپلاتین (carboplatin) در مقایسه با شیمی‌درمانی مبتنی بر سیس‌پلاتین (cisplatin)، هر دو در ترکیب با یک داروی نسل-سوم، در افراد مبتلا به سرطان سلول غیر-کوچک ریه (non-small cell lung cancer; NSCLC) پیشرفته. مقایسه کیفیت زندگی در افراد مبتلا به NSCLC پیشرفته که شیمی‌درمانی را با سیس‌پلاتین و کربوپلاتین همراه با یک داروی نسل-سوم دریافت می‌کنند.
بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی زیر را جست‌وجو کردیم: پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL؛ 13 ژانویه 2019)، MEDLINE (از طریق PubMed) (1966 تا 13 ژانویه 2019)، و Embase (از طریق Ovid) (1974 تا 13 ژانویه 2019). علاوه بر این، مقالات نشست‌های علمی جامعه انکولوژی بالینی آمریکا (ژانویه 1990 تا سپتامبر 2018) و فهرست منابع مرتبط را به صورت دستی جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌سازی شده (randomised clinical trials; RCTs) که به مقایسه رژیم‌های دارویی با کربوپلاتین یا سیس‌پلاتین در ترکیب با یک داروی نسل-سوم در افراد مبتلا به NSCLC پیشرفته موضعی یا متاستاتیک پرداختند. هر نوع رژیم دارویی و تعداد دوره‌های درمانی را که شامل این سه دارو بودند، پذیرفتیم، زیرا هیچ رژیم دارویی استانداردی به‌طور گسترده‌ای پذیرفته نشده است.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم نتایج جست‌وجو را ارزیابی کردند، و نویسنده سوم مرور اختلافات را حل‌وفصل کرد. پیامدهای اولیه عبارت بودند از بقای کلی و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت. پیامدهای ثانویه شامل نرخ بقای یک-ساله، نرخ پاسخ عینی و سمیّت بودند.
در این مرور به‌روز شده، یک RCT بیشتر را قرار دادیم، در مجموع 11 RCT وارد شدند (5088 شرکت‌کننده، 4046 نفر از آن‌ها برای متاآنالیز در دسترس بودند). هیچ تفاوتی در بقای کلی (overall survival; OS) (نسبت خطر (HR): 0.99؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.82 الی 1.20؛ 10 RCT؛ 2515 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بالا)؛ نرخ بقای یک-ساله (خطر نسبی (RR): 0.98؛ 95% CI؛ 0.89 الی 1.08؛ I2 = 17%؛ 4004 شرکت‌کننده؛ همه 11 RCT؛ شواهد با کیفیت بالا)؛ یا نرخ پاسخ‌دهی (RR: 0.89؛ 95% CI؛ 0.79 الی 1.00؛ I2 = 12%؛ همه 11 RCT؛ 4020 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بالا) وجود نداشت. یک تجزیهوتحلیل زیر-گروه با مقایسه کربوپلاتین و دوزهای مختلف سیس‌پلاتین، مزیت بقای کلی را به نفع رژیم‌های مبتنی بر کربوپلاتین در مقایسه با سیس‌پلاتین در دوزهای پائین‌تر پیدا کرد (40 تا 80 میلی‌گرم/متر2) (HR: 1.15؛ 95% CI؛ 1.03 تا 1.28؛ 6 RCT؛ 2508 شرکت‌کننده)، اگرچه هیچ مزیتی در بقای کلی در مقایسه میان شیمی‌درمانی مبتنی بر کربوپلاتین و سیس‌پلاتین در دوزهای بالاتر وجود نداشت (80 الی 100 میلی‌گرم/متر2) (HR: 0.93؛ 95% CI؛ 0.83 تا 1.04؛ I2 = 0%؛ 4 RCT؛ 1823 شرکت‌کننده). کربوپلاتین باعث ترومبوسیتوپنی بیشتر شد (RR: 2.46؛ 95% CI؛ 1.49 تا 4.04؛ I2 = 68%؛ 10 RCT؛ 3670 شرکت‌کننده) و بیشتر با نوروتوکسیسیتی همراه بود (RR: 1.42؛ 95% CI؛ 0.91 الی 2.23؛ I2 = 0%؛ 5 RCT؛ 1489 شرکت‌کننده)، اگرچه ما باور داریم این آخرین یافته احتمالا با یک فاکتور مخدوش‌‌کننده مرتبط است (دوز بالاتر پاکلیتاکسل (paclitaxel) در بازوی درمانی حاوی کربوپلاتین در یک مطالعه بزرگ وارد شده به تجزیهوتحلیل). تفاوتی با اهمیت آماری در سمیّت کلیوی (RR: 0.52؛ 95% CI؛ 0.19 تا 1.45؛ I2 = 3%؛ 3 RCT؛ 1272 شرکت‌کننده)؛ آلوپسی (RR: 1.11؛ 95% CI؛ 0.73 تا 1.68؛ I2 = 0%؛ 2 RCT؛ 300 شرکت‌کننده) آنمی (RR: 1.37؛ 95% CI؛ 0.79 تا 2.38؛ I2 = 77%؛ 10 RCT؛ 3857 شرکت‌کننده)؛ نوتروپنی (RR: 1.18؛ 95% CI؛ 0.85 تا 1.63؛ I2 = 94%؛ 10 RCT؛ 3857 شرکت‌کننده) بین رژیم شیمی‌درمانی مبتنی بر سیس‌پلاتین و کربوپلاتین مشاهده نشد. دو RCT کیفیت زندگی مرتبط با سلامت را تجزیهوتحلیل کردند؛ با این حال، با توجه به اینکه آن‌ها از روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری استفاده کردند، قادر به انجام متاآنالیز نبودیم. یک RCT داده‌های مقایسه‌ای كیفیت زندگی مرتبط با سلامت را بین بازوهای حاوی سیس‌پلاتین و كربوپلاتین گزارش کرد، اما در شاخص‌های کلی كیفیت زندگی از‌جمله وضعیت کلی سلامت یا مقیاسهای عملکردی تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد.
در این مرور کاکرین، دریافتیم که کیفیت شواهد برای بقای کلی، نرخ بقای یک-ساله و نرخ پاسخ بالا بود اما کیفیت شواهد برای دیگر پیامدهای اندازه‌گیری شده متوسط بود.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.