سوال مطالعه مروری
این مرور را با هدفی مشابه به‌روز کردیم تا بدانیم کدام یک از این دو تکنیک جراحی، اسکلرال باکل (scleral buckle; SB) یا پنوماتیک رتینوپکسی (pneumatic retinopexy; PR)، برای درمان انواع خاصی از جداشدگی رگماتوژنوس شبکیه چشم (rhegmatogenous retinal detachment; RRD) بهتر است.
پیشینه
جداشدگی شبکیه چشم عبارت است از جدا شدن شبکیه چشم، یعنی بافت حساس به نور در پشت چشم، از لایه زیرین متصل به سطح خلفی چشم. RRD زمانی رخ می‌دهد که جدایی ناشی از پارگی یا سوراخ شدن شبکیه چشم است، و معمولا به دلیل کشیدگی (کشش) از زجاجیه، ماده‌ای که مرکز چشم را پُر می‌کند، ایجاد می‌شود.
سه مداخله جراحی برای ترمیم پارگی(های) رتین در RRD استفاده می‌شود: PR؛ SB، و ویترکتومی (vitrectomy). در PR، یک حباب گاز به حفره زجاجیه در مرکز چشم تزریق می‌شود تا یک مهر و موم مکانیکی (تامپوناد) برای پارگی‌های رتین ایجاد کند تا زمانی که با گرما (لیزر) یا سرما (کرایوتراپی) مهر و موم شوند. در SB، فشار موضعی با بخیه زدن مواد روی قسمت خارجی چشم (صلبیه) به سمت فرورفتگی (باکل) آن به داخل، به پارگی‌های رتین اعمال می‌شود. در ویترکتومی، زجاجیه برای کاهش کشش روی شبکیه چشم از زجاجیه برداشته شده و ممکن است از گاز یا روغن سیلیکون برای تسهیل بهبودی استفاده شود.
ویژگی‌های مطالعه
سه کارآزمایی تصادفی‌سازی شده (که در آنها افراد به‌طور تصادفی در یکی از دو یا چند گروه درمانی قرار گرفتند) را یافتیم که 274 شرکت‌کننده (276 چشم) را از ایرلند، ایالات متحده و ایتالیا وارد کردند. همه کارآزماییها به ارزیابی این موضوع پرداختند که برای درمان RRD، روش PR بهتر است یا SB. مطالعه ایالات متحده (1989) دارای 196 شرکت‌کننده با شش ماه تا دو سال پیگیری بود. مطالعه ایرلند (1996) 20 شرکت‌کننده را به مدت پنج تا 27 ماه پیگیری کرد. مطالعه ایتالیا (2021) دارای 58 شرکت‌کننده با دوره پیگیری 12 ماه بود. شواهد تا 10 مارچ 2021 به‌روز است.
منابع تامین مالی مطالعه
مطالعات توسط موسسات نویسندگان یا منابع ناشناخته تامین مالی شدند.
نتایج کلیدی
نتایج حاصل از سه مطالعه نشان داد که SB ممکن است از نظر نرخ اتصال مجدد و کاهش خطر عود جداشدگی بهتر یا به خوبی PR باشد. عوارض جانبی چشمی (عوارض جانبی مربوط به چشم) معدودی طی هر دو پروسیجر رخ داد، و تفاوت‌ها در برخی از عوارض جانبی پس از جراحی‌ها بسیار نامطمئن بودند. چشم‌های بیشتری در گروه SB نسبت به گروه PR، دچار آب مروارید و تغییر جهت انکسار (shift of refraction) به سمت میوپی (تغییر به نزدیک‌بینی که ممکن است علامتی از ابتلا به آب مروارید باشد) شدند.
کیفیت شواهد
کیفیت شواهد عمدتا به دلیل گزارش‌دهی ضعیف از نحوه انجام مطالعات در سطح پائینی قرار داشت. هر مطالعه، حدت بینایی (شفافیت یا وضوح دید) را به صورت متفاوتی گزارش کردند. هیچ یک از مطالعات، پیامدهای مهمی را هم‌چون کیفیت زندگی یا هزینه‌های مربوط به خود درمان‌ها آنالیز نکردند.
این نسخه به‌روز شده فعلی، یافته‌های مرور قبلی را تائید می‌کند. PR ممکن است منجر به نرخ کمتر چسبندگی مجدد و نرخ بالاتر عود نسبت به SB شود، اما بار (burden) کمتری را از عوارض پس از جراحی به همراه دارد. تاثیرات این دو پروسیجر بر دیگر پیامدهای عملکردی و کیفیت زندگی نامطمئن هستند. شواهد موجود در این زمینه کافی نبوده و از کیفیت پائینی برخوردار بودند.
جداشدگی رگماتوژنوس شبکیه چشم (rhegmatogenous retinal detachment; RRD) به جدا شدن لایه عصبی‌حسی (neurosensory) شبکیه چشم از اپیتلیوم رنگدانه رتین (retinal pigment epithelium) ناشی از پارگی تمام ضخامت شبکیه چشم مرتبط با کشش (تراکشن) زجاجیه (vitreous traction) گفته می‌شود. در حالی که پنوماتیک رتینوپکسی (pneumatic retinopexy; PR)، اسکلرال باکل (scleral buckle; SB)، و ویترکتومی (vitrectomy) همگی مداخلات جراحی خوبی برای چشم‌های مبتلا به RRD هستند، اثربخشی نسبی آنها هم‌چنان مورد چالش است.
ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری (safety) PR در برابر SB یا PR در برابر درمان ترکیبی SB و ویترکتومی برای افراد مبتلا به RRD و خلاصه کردن داده‌های مرتبط با معیارهای اقتصادی و کیفیت زندگی.
ما CENTRAL را، شامل پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه چشم و بینایی در کاکرین (2021؛ شماره 3)؛ Ovid MEDLINE؛ Ovid Embase؛ و چهار بانک اطلاعاتی دیگر را در 11 مارچ 2021 جست‌وجو کردیم. محدودیت‌های زمانی یا زبانی را در جست‌وجوهای الکترونیکی کارآزماییها اعمال نکردیم.
همه کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی یا شبه-تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای را وارد کردیم که اثربخشی PR را در برابر SB (با یا بدون ویترکتومی) برای چشم‌های مبتلا به RRD مقایسه کردند.
پس از غربالگری مطالعات برای واجد شرایط بودن، دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم ویژگی‌ها، روش‌ها و پیامدهای آنها را استخراج کردند. استانداردهای مرور سیستماتیک را که توسط موسسه کاکرین تنظیم شده، دنبال کردیم.
در این نسخه به‌روز شده، یک کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده جدید را شناسایی و گنجاندیم. همراه با دو کارآزمایی از نسخه 2015 مرور، سه کارآزمایی (276 چشم از 274 شرکت‌کننده) را برای مقایسه اثربخشی PR در برابر SB وارد مرور کردیم. هیچ یک از کارآزماییها PR را در برابر درمان ترکیبی SB و ویترکتومی مقایسه نکرد.
از سه کارآزمایی، یک مورد یک مطالعه کوچک (منتشر شده در سال 1996) با 20 شرکت‌کننده (20 چشم) بود که در ایرلند وارد شده و به مدت میانگین 16 ماه پیگیری شدند؛ مورد دوم (منتشر شده در سال 1989) شامل 196 شرکت‌کننده (198 چشم) در ایالات متحده بود که به مدت حداقل شش ماه پیگیری شدند، و مورد سوم (منتشر شده در سال 2021) در ایتالیا انجام شده و شامل 58 شرکت‌کننده (58 چشم) با پیگیری 12 ماه بود. به‌طور کلی، کیفیت پائین گزارش‌دهی منجر به خطر سوگیری (bias) نامشخص یا بالا شد.
شواهدی را با قطعیت پائین پیدا کردیم که PR ممکن است اندکی کمتر از SB به چسبندگی مجدد رتین دست یابد (خطر نسبی [RR]: 0.91؛ 95% فاصله اطمینان [CI]: 0.81 تا 1.02؛ I2 = 0%؛ 3 مطالعه، 276 چشم). چشم‌هایی که تحت PR قرار می‌گیرند ممکن است از نظر جداشدگی مکرر رتین نیز در گروه پُر-خطر قرار داده شوند (شواهد با قطعیت پائین)، اما تخمین‌های RR بسیار غیر-دقیق بودند (RR: 1.70؛ 95% CI؛ 0.97 تا 2.98؛ I2 = 0%؛ 3 مطالعه، 276 چشم).
هر سه مطالعه، حدت بینایی (visual acuity; VA) نهایی را پس از دو پروسیجر توصیف کردند. با این حال، نتایج با استفاده از معیارهای مختلف گزارش شد و نمی‌توان آنها را با هم ترکیب کرد. یک مطالعه (196 شرکت‌کننده) نسبتی را از چشم‌ها با VA نهایی معادل 20/40 یا بیشتر گزارش کرد و PR را ترجیح داد (RR: 1.31؛ 95% CI؛ 1.04 تا 1.65؛ شواهد با قطعیت پائین)، در حالی که در مطالعه 2021، هر دو گروه بهبودی را در VA نهایی نشان دادند، شواهدی مبنی بر تفاوت بین این دو وجود نداشت (تفاوت میانگین [MD]: 0.03-؛ 95% CI؛ 0.25- تا 0.19؛ شواهد با قطعیت پائین).
هیچ مطالعه‌ای داده‌ای را در مورد کیفیت زندگی یا معیارهای اقتصادی گزارش نکرد.
پیامدهای بی‌خطری پس از جراحی عموما برای PR در برابر SB ترجیح داده می‌شود (شواهد با قطعیت بسیار پائین/پائین)؛ با این حال، در مورد خطر هرگونه عوارض جانبی چشمی ناشی از جراحی (RR: 0.55؛ CI؛ 0.28 تا 1.11؛ 276 چشم)، گلوکوم (RR: 0.31؛ 95% CI؛ 0.01 تا 7.46؛ 198 چشم)، ماکولا پوکر (macular pucker) (RR: 0.65؛ 95% CI؛ 0.20 تا 2.11؛ 256 چشم)، ویترورتینوپاتی پرولیفراتیو (proliferative vitreoretinopathy) (RR: 0.94؛ 95% CI؛ 0.30 تا 2.96؛ 276 چشم)، و دو-بینی پایدار (RR: 0.24؛ 95% CI؛ 0.03 تا 2.09؛ 256 چشم) عدم-قطعیت وجود داشت. چشم‌هایی که تحت PR قرار می‌گیرند، کمتر دچار پیشرفت در آب مروارید پس از جراحی (RR: 0.40؛ 95% CI؛ 0.21 تا 0.75؛ 153 چشم)، جداشدگی مشیمیه (choroidal detachments) (RR: 0.17؛ 95% CI؛ 0.05 تا 0.57؛ 198 چشم)، و شیفت میوپی (myopic shift) (RR: 0.03؛ 95% CI؛ 0.01 تا 0.10؛ 256 چشم) شدند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.