موضوع چیست؟
عفونت‌های کرم انگلی منتقل شده از خاک آلوده شامل کرم قلاب‌دار، کرم گرد، و کرم شلاقی هستند. این کرم‌های روده‌ای (helminths) از خون تغذیه می‌کنند و می‌توانند در بروز کم‌خونی ناشی از فقر آهن در زنان در سنین باروری نقش داشته باشند. کرم‌های انگلی نیز موادی را آزاد می‌کنند که لخته شدن خون را متوقف می‌کنند، بنابراین باعث خونریزی بیشتری می‌شوند. زنان آلوده به این کرم‌ها اغلب دچار بی‌اشتهایی، استفراغ و اسهال هستند، که باعث کاهش میزان مواد مغذی ضروری برای تولید سلول‌های خونی در بدن می‌شود. در نتیجه، سلامت زنان باردار و نوزادان متولد نشده آنها می‌تواند تحت تاثیر قرار گیرد.
داروهای ضد-کرم، داروهایی هستند که کرم‌های انگلی را با بی‌حس کردن یا کشتن آنها، بدون آسیب رساندن به میزبان، از بدن خارج می‌کنند. داروهای ضد-کرم اثربخشی بالایی در مقابل این کرم‌ها دارند، اما شواهد مبنی بر تاثیر مفید و بی‌خطری (safety) آنها برای استفاده در دوران بارداری محدود است.
چرا این موضوع مهم است؟
زنان ساکن در کشورهایی با سطح درآمد پائین و متوسط (low- and middle-income countries; LMIC) به احتمال زیاد مبتلا به کرم‌هایی هستند که می‌توانند منجر به کم‌خونی شوند، زیرا ممکن است در نیمی از دوره زندگی باروری خود باردار یا شیرده باشند. زنانی که در دوران بارداری کم‌خون هستند، بیشتر احتمال دارد در معرض بیماری-سلامت، زایمان زودرس، و تولد نوزادانی با وزن پائین هنگام تولد (low birthweight; LBW) با ذخایر پائین آهن قرار گیرند. کمبود آهن می‌تواند توانایی‌های ذهنی و تکاملی، هم‌چنین رشد فیزیکی نوزادان را کاهش دهد.
ما چه شواهدی را یافتیم؟
در مارچ 2021 شواهد را جست‌وجو کرده و شش مطالعه تصادفی‌سازی و کنترل شده (در 24 گزارش) را که شامل 7873 زن باردار بودند، شناسایی کردیم. همه مطالعات وارد شده در کلینیک‌های پیش از زایمان درون بیمارستان‌هایی در LMICها (اوگاندا، نیجریه، پرو، هند، سیرالئون و تانزانیا) انجام شدند. همه کارآزمایی‌های وارد شده به جز یک مورد از مکمل آهن برای زنان مشارکت کننده در مطالعات، هم‌چنین داروهای ضد-کرم استفاده کردند.
شواهد حاصل از پنج کارآزمایی (5745 زن) حاکی از آن است که کرم‌زدایی با استفاده از یک تک-دوز از داروهای ضد-کرم در سه ماهه دوم بارداری ممکن است کم‌خونی مادر را کاهش دهد (شواهد با قطعیت پائین). از تاثیرات این مداخله بر زایمان زودرس (1042 زن در 1 مطالعه) یا مورتالیتی پری‌ناتال (3356 زن در 3 مطالعه)، با توجه به وجود شواهدی با قطعیت پائین برای هر دو پیامد، نامطمئن هستیم. داروهای ضد-کرم احتمالا تفاوتی اندک یا عدم تفاوت را بر تولد نوزادانی با LBW (3301 زن در 4 مطالعه) یا بر وزن هنگام تولد (3301 زن در 4 مطالعه) ایجاد می‌کنند، هر دو پیامد دارای شواهدی با قطعیت متوسط بودند. تعداد زنان مبتلا به کرم کاهش یافت (2488 زن در 2 مطالعه؛ شواهد با قطعیت پائین).
این یافته‌ها چه معنایی دارند؟
داروهای ضد-کرم که در سه ماهه دوم بارداری مصرف می‌شوند، ممکن است کم‌خونی مادر و تعداد زنان مبتلا به کرم‌ها را کاهش دهد، اما هیچ تاثیری بر پیامدهای دیگر مادر یا بارداری ندارد. انجام پژوهش‌های بیشتر بین گروه‌های خاصی از زنان و در مورد اثربخشی مداخلات بیشتر با داروهای ضد-کرم، از جمله آموزش سلامت، مورد نیاز است.
شواهد نشان می‌دهد که تجویز یک تک-دوز از داروهای ضد-کرم در سه ماهه دوم بارداری ممکن است باعث کاهش کم‌خونی مادر و شیوع آلودگی با کرم در مناطقی با شیوع بالای هلمینتیازیس مادر شود. برای اثبات مزیت درمان با داروی ضد-کرم بر سایر پیامدهای مادر و بارداری، داده‌های بیشتری لازم است.
پژوهش‌های آینده باید بر ارزیابی تاثیر این داروهای ضد-کرم میان زیر-گروه‌های مختلف متمرکز باشند تا به بررسی این موضوع بپردازند که این تاثیر متفاوت است یا خیر. مطالعات آینده هم‌چنین می‌توانند اثربخشی مداخلات هم‌زمان و آموزش سلامت را همراه با مصرف داروهای ضد-کرم برای پیامدهای مادر و بارداری ارزیابی کنند.
هلمینتیازیس (helminthiasis) نوعی آلودگی بدن انسان با کرم‌های انگلی است. تخمین زده می‌شود که این وضعیت سالانه 44 میلیون مورد را از بارداری‌ها در سطح جهان تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. هلمینتیازیس روده (آلودگی با کرم قلاب‌دار) با از دست رفتن خون و کاهش تامین مواد مغذی برای خون‌سازی (erythropoiesis) و در نتیجه کم‌خونی ناشی از فقر آهن همراه است. بیش از 50% از زنان باردار در کشورهایی با سطح درآمد پائین و متوسط (low- and middle-income countries; LMIC) دچار کم‌خونی ناشی از فقر آهن هستند. اگرچه کم‌خونی ناشی از فقر آهن چند-عاملی است، آلودگی با کرم قلاب‌دار یکی از علل عمده ایجاد کننده آن در زنان در سن باروری در مناطق آندمیک به حساب می‌آید. داروهای ضد-کرم اثربخشی بالایی دارند، اما شواهدی مبنی بر تاثیر مفید و بی‌خطری (safety) آنها برای استفاده در دوران بارداری به دست نیامده است. این یک مرور به‌روز شده کاکرین است که اخیرا در سال 2015 منتشر شد.
تعیین تاثیرات کرم‌زدایی انبوه با داروهای ضد-کرم برای کرم‌های منتقل شده از خاک (soil-transmitted helminths; STH) در طول سه ماهه دوم یا سوم بارداری بر پیامدهای مادر و بارداری.
برای این به‌روزرسانی، پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بارداری و زایمان در کاکرین، ClinicalTrials.gov، و پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت (در تاریخ 8 مارچ 2021) و فهرست منابع مطالعات بازیابی شده را جست‌وجو کردیم.
همه کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده آینده‌نگری را وارد کردیم که به ارزیابی تاثیر تجویز داروهای ضد-کرم در برابر دارونما (placebo) یا عدم درمان در طول سه ماهه دوم یا سوم بارداری پرداختند؛ هم کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده مجزا و هم کارآزمایی‌های خوشه‌ای-تصادفی‌سازی شده واجد شرایط بودند. کارآزمایی‌ها و مطالعات شبه-تصادفی‌سازی شده‌ای را که فقط به صورت چکیده با اطلاعات ناکافی در دسترس بودند، از مرور خارج کردیم.
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم کارآزمایی‌ها را برای ورود و خطر سوگیری (bias) ارزیابی کرده، داده‌ها را استخراج کرده، دقت آنها را بررسی و قطعیت شواهد را با استفاده از درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردند.
در کل شش کارآزمایی (24 گزارش) را وارد کردیم که 7873 زن باردار را تصادفی‌سازی کردند. همه کارآزمایی‌های وارد شده در کلینیک‌های پیش از زایمان داخل بیمارستان‌هایی در LMICها (اوگاندا، نیجریه، پرو، هند، سیرالئون و تانزانیا) انجام شدند. میان پیامدهای اولیه، پنج کارآزمایی کم‌خونی مادر، یک کارآزمایی زایمان زودرس و سه کارآزمایی مورتالیتی پری‌ناتال را گزارش کردند. میان پیامدهای ثانویه، کارآزمایی‌های وارد شده شیوع آلودگی را با کرم در مادر، وزن پائین هنگام تولد (low birthweight; LBW) و وزن هنگام تولد گزارش کردند. هیچ یک از مطالعات وارد شده معیارهای آنتروپومتریک مادر یا بقای نوزاد را طی شش ماه گزارش نکردند. بهطور کلی، کارآزمایی‌های وارد شده را در اکثر دامنه‌ها عمدتا در معرض خطر پائین سوگیری قضاوت کردیم، در حالی که قطعیت شواهد از پائین تا متوسط متغیر بود.
تجزیه‌وتحلیل انجام شده نشان می‌دهد که تجویز یک تک-دوز از داروهای ضد-کرم در سه ماهه دوم بارداری ممکن است کم‌خونی مادر را تا 15% کاهش دهد (میانگین خطر نسبی (RR): 0.85؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.72 تا 1.00؛ I²= 86%؛ 5 کارآزمایی، 5745 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). ما از تاثیر داروهای ضد-کرم در دوران بارداری بر زایمان زودرس (RR: 0.84؛ 95% CI؛ 0.38 تا 1.86؛ 1 کارآزمایی، 1042 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) یا مورتالیتی پری‌ناتال (RR: 1.01؛ 95% CI؛ 0.67 تا 1.52؛ 3 کارآزمایی، 3356 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) مطمئن نیستیم.
از تاثیر داروهای ضد-کرم در دوران بارداری بر کرم قلاب‌دار نامطمئن هستیم (میانگین RR؛ 0.31؛ 95% CI؛ 0.05 تا 1.93؛ Tau² = 1.76؛ I² = 99%؛ 2 کارآزمایی، 2488 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). میان سایر پیامدهای ثانویه، یافته‌ها نشان می‌دهند که تجویز داروهای ضد-کرم در دوران بارداری ممکن است شیوع تریکوریس (trichuris) (میانگین RR؛ 0.68؛ 95% CI؛ 0.48 تا 0.98؛ I²=75%؛ 2 کارآزمایی، 2488 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) و آسکاریس (RR: 0.24؛ 95% CI؛ 0.19 تا 0.29؛ I²= 0%؛ 2 کارآزمایی، 2488 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) را کاهش دهد. مصرف داروهای ضد-کرم در دوران بارداری احتمالا تفاوتی اندک یا عدم تفاوت را در LBW (RR: 0.89؛ 95% CI؛ 0.69 تا 1.16؛ 3 کارآزمایی، 2960 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) و وزن هنگام تولد (تفاوت میانگین: 0.00 کیلوگرم؛ 95% CI؛ 0.03- کیلوگرم تا 0.04 کیلوگرم، 3 کارآزمایی، 2960 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) ایجاد می‌کنند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.