سوال مطالعه مروری: این مرور می‌پرسد که مداخلات خانواده می‌توانند در مقایسه با کنترل‌های بدون مداخله یا به عنوان مکمل مداخله مدرسه بر کودکان و نوجوانان تاثیر بگذارد تا سیگار نکشند یا خیر. ما به‌طور خاص بر کودکانی تمرکز کردیم که هرگز سیگار نکشیده بودند.
پیشینه: پیشگیری از شروع سیگار کشیدن در کودکان به منظور جلوگیری از اعتیاد، سلامت ضعیف، و عواقب اجتماعی و اقتصادی در طول عمر مهم است . اعضای خانواده می‌توانند در سیگار کشیدن کودکان و نوجوانان تاثیرگذار باشند. ما خواستیم بدانیم که شواهد کافی برای توجیه حمایت مالی از مداخلات خانواده به منظور پیشگیری از شروع سیگار کشیدن کودکان وجود دارد یا خیر.
آخرین جست‌وجو: اپریل 2014.
ویژگی‌های مطالعه: تعداد 27 کارآزمایی را شناسایی کردیم؛ 23 مورد در ایالات متحده آمریکا و یک مورد در هر یک از کشورهای استرالیا، هند، هلند و نروژ. موضوع تمرکز میان مطالعات مختلف، متفاوت بود. پانزده کارآزمایی با تمرکز بر پیشگیری از مصرف مواد انجام شدند: شش مورد فقط بر پیشگیری از مصرف دخانیات؛ یک مورد بر مصرف الکل؛ یک مواد بر سوء‌مصرف کلی مواد؛ سه مورد بر مصرف دخانیات، الکل و ماری جوانا؛ دو مورد بر الکل و دخانیات؛ و دو مورد بر دخانیات و سلامت قلبی‌عروقی. دو کارآزمایی بر HIV و پیشگیری از رابطه جنسی مخاطره‌آمیز متمرکز شدند. ده کارآزمایی بر عملکرد خانواده، رشد کودک و اصلاح رفتار نوجوان متمرکز بودند. طول دوره پیگیری پس از مداخله بسیار متنوع بود، از 6 ماه تا بیش از 15 سال برای مطالعاتی که با مادران کودکان بسیار خردسال در ارتباط بودند.
نتایج کلیدی: تعداد نه کارآزمایی داده‌هایی را برای مقایسه تاثیر مداخله خانواده در ارتباط با مصرف دخانیات با عدم مداخله بر رفتار سیگار کشیدن در آینده برای کسانی که در شروع مطالعه سیگار نمی‌کشیدند، ارائه کردند. نمی‌توانیم داده‌های هشت کارآزمایی دیگر را اضافه کنیم. نتایج نشان دادند که مداخلات خانواده-محور نسبت به مقایسه کنترل در پیشگیری از امتحان کردن سیگار یا مصرف منظم سیگار مزیت قابل توجهی دارند. تخمین‌ها نشان دادند که مداخلات خانواده می‌توانند تعداد نوجوانانی را که تاکنون سیگار کشیدن را امتحان کرده‌اند، میان 16 و 32% کاهش دهند.
دو کارآزمایی داده‌هایی را برای مقایسه مداخله ترکیبی خانواده و مدرسه با مداخله مدرسه ارائه کردند، نتایج هر دو کارآزمایی به نفع مداخله خانواده-محور بودند. تخمین‌ها نشان می‌دهند که افزودن مداخله خانواده ممکن است شروع سیگار کشیدن را میان 4 و 25% کاهش دهد. ما نتوانستیم داده‌های پنج کارآزمایی دیگر را اضافه کنیم.
تفسیر ما این است که ویژگی مشترک مداخلات موثر، ترویج شیوه فرزندپروری مقتدارانه بود (که معمولا به صورت ابراز علاقه و مراقبت عمیق نسبت به نوجوان، اغلب همراه با وضع قوانین، تعریف می‌شود). این رویکرد متفاوت از شیوه فرزندپروری مستبدانه (فرمانبردار باش) یا فرزندپروری بی‌اعتنا و مسامحه‌کارانه (neglectful) یا بدون نظارت (unsupervised) است.
کیفیت شواهد: از آنجایی که اکثر کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده که در مرور گنجانده شدند، روش‌های انجام خود را با جزئیات کافی گزارش نکردند تا اطمینان حاصل شود که نتایج دارای سوگیری (bias) نیستند، سطح کیفیت شواهد را متوسط ارزیابی کردیم، به این معنی که تخمین ارائه‌شده از این تاثیر نامطمئن است.
نتیجه‌گیری‌ها: شواهدی با کیفیت متوسط نشان می‌دهند که مداخلات خانواده-محور می‌توانند از شروع سیگار کشیدن در کودکان و نوجوانان پیشگیری کنند. برنامه‌های فشرده ممکن است نسبت به برنامه‌های با شدت کمتر موفق‌تر باشند. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد افزودن یک مولفه خانواده-محور به مداخله مدرسه ممکن است موثر باشد. از آنجایی که مداخلات و محیط انجام مرورها به‌طور قابل توجهی متفاوت بودند، ارزیابی برنامه‌های خانواده-محور هنوز هم مهم است.
شواهدی با کیفیت متوسط نشان می‌دهد که مداخلات خانواده-محور می‌توانند تاثیر مثبتی بر پیشگیری از شروع سیگار کشیدن در کودکان و نوجوانان داشته باشند. مطالعات بیشتری در مورد برنامه‌های با شدت زیاد در مقایسه با گروه کنترل که هیچ مداخله‌ای را دریافت نکردند، نسبت به دیگر مقایسه‌کنندگان انجام شد. بنابراین شواهد برای برنامه‌های با شدت بالا که مستقل از مداخلات مدرسه استفاده می‌شوند، قوی‌ترین شواهد هستند. برنامه‌ها معمولا به عملکرد خانواده پرداخته و زمانی مطرح و ارائه شدند که سن کودکان میان 11 و 14 سال بود. بر اساس این شواهد با کیفیت متوسط، مداخله خانواده ممکن است میزان شروع مصرف یا امتحان کردن سیگار را میان 16% و 32% کاهش دهد. با این حال، این یافته‌ها باید با احتیاط تفسیر شوند، زیرا برآورد اثرگذاری (effect estimate) مداخله نمی‌تواند شامل داده‌های همه مطالعات باشد. تفسیر ما این است که ویژگی مشترک مداخلات موثر با شدت بالا، ترویج شیوه فرزندپروری مقتدارانه بود (که معمولا به صورت ابراز علاقه و مراقبت عمیق نسبت به نوجوان، اغلب همراه با وضع قوانین، تعریف می‌شود). این رویکرد متفاوت از شیوه فرزندپروری مستبدانه (فرمانبردار باش) یا فرزندپروری بی‌اعتنا و مسامحه‌کارانه (neglectful) یا بدون نظارت (unsupervised) است.
شواهد حاکی از آن است که خانواده و دوستان بر تصمیم‌گیری کودکان در مورد سیگار کشیدن تاثیر می‌گذارند.
ارزیابی اثربخشی مداخلات برای کمک به خانواده‌ها در جهت پیشگیری از شروع به کشیدن سیگار در کودکان.
تعداد 14 بانک اطلاعاتی کتاب‌شناختی (bibliographic) الکترونیکی، از جمله پایگاه ثبت تخصصی گروه اعتیاد به دخانیات در کاکرین، MEDLINE؛ EMBASE؛ PsycINFO، مطالب منتشرنشده CINAHL، و فهرست منابع مقالات کلیدی را جست‌وجو کردیم. جست‌وجوهای اینترنتی را در متن آزاد و جست‌وجوهای هدفمند را در وب‌سایت‌های مناسب انجام داده، و مجلات کلیدی را که به صورت الکترونیکی در دسترس نبودند، به صورت دستی جست‌وجو کردیم. با نویسندگان و متخصصان در این زمینه مشورت کردیم. آخرین جست‌وجو مربوط به 3 اپریل 2014 بود. هیچ محدودیتی در تاریخ یا زبان نگارش مقاله اعمال نشد.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) در رابطه با تاثیر مداخلات بر کودکان (5 تا 12 سال) یا نوجوانان (13 تا 18 سال) و خانواده‌ها به منظور پیشگیری از مصرف دخانیات. پیامد اولیه، تاثیر مداخله بر وضعیت سیگار کشیدن در کودکانی بود که در ابتدای مطالعه، عدم مصرف دخانیات را گزارش کردند. کارآزمایی‌های واردشده می‌بایست پیامدهای اندازه‌گیری شده را حداقل شش ماه پس از شروع مداخله گزارش می‌کردند.
همه استنادات بالقوه مرتبط را مرور کرده و متن کامل آنها را بازیابی کردیم تا مشخص شود که مطالعه یک RCT بوده و با معیارهای ورود مطابقت داشته یا خیر. دو نویسنده به‌طور مستقل از هم داده‌های مطالعه را برای هر RCT استخراج کرده و آنها را از نظر خطر سوگیری (bias) ارزیابی کردند. خطرات نسبی (RRs) را با استفاده از مدل اثر ثابت (fixed-effect model) منتل-هنزل (Mantel-Haenszel) تجمیع کردیم.
بیست و هفت RCT در این مرور گنجانده شدند. مداخلات از نظر مولفه‌های مداخله خانواده، دیگر رفتارهای پُرخطر در کنار مصرف دخانیات، سن کودکان در ابتدای ورود و طول مدت پیگیری، بسیار ناهمگون بود. دو مداخله توسط دو RCT، یک مداخله توسط سه RCT و 20 مداخله متمایز باقی‌مانده فقط توسط یک RCT آزموده شدند. بیست و سه مداخله در ایالات متحده آمریکا، دو مداخله در اروپا، یک مداخله در استرالیا و یک مداخله در هند انجام شدند.
شرایط کنترل به دو گروه اصلی تقسیم شدند: عدم مداخله یا مراقبت معمول؛ یا مداخلات مدرسه-محور که به همه شرکتکنندگان ارائه شدند. این دو گروه از مطالعات به‌طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفتند.
اکثر مطالعات برای حداقل یکی از معیارهای خطر سوگیری «نامشخص» قضاوت شدند، بنابراین کیفیت شواهد به سطح متوسط کاهش یافت. اگرچه میان مطالعات ناهمگونی (heterogeneity) وجود داشت، شواهد کمی از حاکی از ناهمگونی آماری (statistical heterogeneity) در نتایج وجود داشت. نتوانستیم داده‌ها را از همه مطالعات در قالبی استخراج کنیم که امکان گنجاندن را در یک متاآنالیز فراهم کند.
شواهدی با کیفیت متوسط نشان داد که مداخلات خانواده-محور در مقایسه با گروه کنترل عدم مداخله، تاثیر مثبتی بر پیشگیری از سیگار کشیدن داشتند. امکان تجمیع داده‌های نه مطالعه (4810 شرکت‌کننده) که شروع سیگار کشیدن افراد غیرسیگاری ابتدای مطالعه را گزارش کردند، وجود داشت اما تجمیع داده‌های هشت مطالعه با حدود 5000 شرکت‌کننده به دلیل ناکافی بودن داده‌ها امکان‌پذیر نبود. تخمین تجمعی نشان داد که رفتار سیگار کشیدن در بازوهای مداخله به‌طور قابل توجهی کاهش یافت (خطر نسبی [RR]: 0.76؛ 95% فاصله اطمینان [CI]: 0.68 تا 0.84). اکثر این مطالعات از مداخلات فشرده استفاده کردند. تخمین‌ها برای زیرگروه‌های با شدت متوسط و کم مشابه بود اما فواصل اطمینان گسترده بودند. دو مطالعه که در آنها برخی از 4487 شرکت‌کننده قبلا تجربه سیگار کشیدن را داشتند، شواهدی را مبنی بر تاثیر مداخله نشان ندادند (RR: 1.04؛ 95% CI؛ 0.93 تا 1.17).
هشت RCT یک مداخله ترکیبی خانواده و مدرسه را با فقط مداخله مدرسه مقایسه کردند. از سه مطالعه دارای اطلاعات، دو RCT با پیامدهای 2301 فردی که در ابتدای ورود به مطالعه هرگز سیگار نکشیده بودند، شواهدی را مبنی بر تاثیر مداخله به دست آوردند (RR: 0.85؛ 95% CI؛ 0.75 تا 0.96) و یک مطالعه با داده‌های 1096 شرکت‌کننده که محدود به افرادی نبود که در ابتدای مطالعه هرگز سیگار نکشیده بودند، نیز به مزیت مداخله اشاره کردند (RR: 0.60؛ 95% CI؛ 0.38 تا 0.94). پنج مطالعه دیگر با حدود 18,500 شرکت‌کننده، داده‌ها را در قالبی که امکان متاآنالیز را فراهم کند، گزارش نکردند. یک RCT همچنین مداخله خانواده را با مداخله «رفتار خوب» در مدرسه مقایسه کرد و تفاوتی را میان این دو نوع برنامه تشخیص نداد (RR: 1.05؛ 95% CI؛ 0.80 تا 1.38؛ n = 388).
هیچ مطالعه‌ای بروز عوارض جانبی ناشی از مداخله را شناسایی نکرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.