سوال مطالعه مروری
می‌خواستیم بدانیم گروهی از داروها به نام آنتی‌کولینرژیک‌ها (anticholinergic) در مقایسه با درمان دارونما (placebo) (ساختگی) برای بزرگسالان مبتلا به سندرم مثانه بیش فعال (overactive bladder; OAB)، تفاوتی را ایجاد می‌کنند یا خیر. همه مطالعات مرتبط را برای پاسخ دادن به این سوال گردآوری و آنالیز کردیم.
پیشینه
سندرم مثانه بیش فعال یک مشکل شایع است، به خصوص با بالا رفتن سن افراد. در این سندرم ممکن است به‌طور ناگهانی نیاز به رفتن به سرویس بهداشتی داشته باشید (به نام «اپیزود فوریتی»)، یا ناگهان مقداری از ادرار نشت کند. مثانه بیش فعال به دلیل از دست دادن کنترل غیر ارادی عضلات مثانه ایجاد می‌شود. گاهی اوقات به آن «مثانه تحریک‌پذیر»، «بیش فعالی عضله دتروسور (detrusor)»، «بی‌اختیاری اضطراری» (urge incontinence)» یا «سندرم فوریتی-فراوانی دفع (urgency-frequency syndrome)» می‌گویند.
داروهای آنتی‌کولینرژیک اغلب برای افراد مبتلا به مثانه بیش فعال تجویز می‌شوند. کار آنها شل کردن عضلات است و می‌توانند به بهبود برخی از نشانه‌های مثانه بیش فعال، مانند نشت ادرار یا نیاز به رفتن به توالت در فواصل زمانی کوتاه، کمک کنند.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهدی را مطالعه کردیم که تا 14 ژانویه 2020 در دسترس بودند. این جست‌وجو را در 3 ماه می 2022 به‌روز کردیم، اما این نتایج هنوز وارد این مرور نشده‌اند.
ویژگی‌های مطالعه
در این مرور، 104 مطالعه را وارد کردیم. هفتاد و یک مورد از این موارد جدید بودند یا از آخرین باری که این مرور در سال 2006 منتشر شد، به‌روز شده بودند.
دوازده مورد از این مطالعات، تعداد افرادی را که در پژوهش خود گنجاندند، گزارش نکردند. در کل در بقیه مطالعات، به 29,682 نفر داروی آنتی‌کولینرژیک داده شد در حالی که 17,424 نفر دارونما دریافت کردند. کوچک‌ترین مطالعه شامل 18 نفر بود در حالی که بزرگ‌ترین مطالعه 2334 شرکت‌کننده داشت. بیشتر مطالعاتی را که در این مرور وارد کردیم، 12 هفته به طول انجامیدند. یک مطالعه نشانه‌ها را فقط در مردان بررسی کرد، در حالی که نه مطالعه نشانه‌ها را در زنان بررسی کردند. بقیه مطالعات شامل مردان و زنان بودند.
فقط مطالعاتی را وارد کردیم که از داروهای آنتی‌کولینرژیک خوراکی، و فقط در دوزهایی که پزشکان معمولا برای بیماران تجویز می‌کنند، استفاده کردند. نه داروی آنتی‌کولینرژیک مختلف در این مطالعات گنجانده شدند: داریفناسین (darifenacin)؛ فسوترودین (fesoterodine)؛ ایمیدافناسین (imidafenacin)؛ اَکسیبوتینین (oxybutynin)؛ پروپانتلین (propantheline)؛ پروپیورین (propiverine)؛ سولیفناسین (solifenacin)؛ تولترودین (tolterodine) و تروسپیوم (trospium).
منابع تامین مالی مطالعه
هفتاد مطالعه موجود در این مرور توسط شرکت‌های سازنده و فروشنده دارو، تامین مالی شدند.
نتایج کلیدی
ما دریافتیم افرادی که از داروهای آنتی‌کولینرژیک برای بهبود نشانه‌های مثانه بیش فعال استفاده می‌کنند، ممکن است تغییرات مثبتی را در کیفیت زندگی خود احساس کنند. هم‌چنین، نتایج ما نشان می‌دهند بیماران بیشتری در مقایسه با بیمارانی که از درمان دارونما استفاده می‌کنند، احتمالا بهبود یا درمان نشانه‌های مثانه بیش فعال را درک خواهند کرد.
مصرف یک داروی آنتی‌کولینرژیک احتمالا موجب کاهش اندکی در تعداد اپیزودهای فوریتی و تعداد دفعاتی می‌شود که افراد مبتلا به مثانه بیش فعال در یک روز به توالت می‌روند.
بیست و دو نفر از هر 100 نفری که داروی آنتی‌کولینرژیک مصرف کردند، دچار خشکی دهان به عنوان عارضه جانبی دارو شدند، در حالی که این عارضه در 6 نفر از هر 100 فرد دریافت‌کننده دارونما رخ داد. بنابراین مصرف این داروها ممکن است خطر ابتلا به خشکی دهان را افزایش دهد. آنتی‌کولینرژیک‌ها هم‌چنین ممکن است موجب افزایش خطر احتباس ادراری (urinary retention) شوند: کمتر از 2 نفر از هر 100 نفر احساس کردند که پس از مصرف یک داروی آنتی‌کولینرژیک نمی‌توانند مثانه خود را به‌طور کامل تخلیه کنند، در مقایسه با کمتر از 0.5 نفر در هر 100 نفر پس از مصرف دارونما.
نتیجه‌گیری‌های نویسندگان
به این نتیجه رسیدیم که داروهای آنتی‌کولینرژیک می‌توانند موجب تغییرات کوچک اما مهم در کیفیت زندگی و نشانه‌های مثانه بیش فعال شوند، اما مشخص نیست که این تغییرات می‌توانند برای مدت زمان طولانی ادامه داشته باشند یا خیر.
استفاده از داروهای آنتی‌کولینرژیک توسط افراد مبتلا به سندرم مثانه بیش فعال در مقایسه با درمان دارونما موجب بهبودهای مهم اما متوسطی در نشانه‌های بیماری می‌شود. علاوه بر این، مطالعات اخیر نشان می‌دهند که این داروها به‌طور کلی فقط با بهبود جزئی در کیفیت زندگی مرتبط هستند. بروز عوارض جانبی با تمام آنتی‌کولینرژیک‌ها در مقایسه با دارونما بیشتر بود. قطع مصرف دارو به دلیل بروز عوارض جانبی نیز برای تمامی آنتی‌کولینرژیک‌ها به جز تولترودین بالاتر بود. مشخص نیست که مزایای آنتی‌کولینرژیک‌ها در طول درمان طولانی‌مدت یا پس از توقف درمان هم‌چنان باقی می‌ماند یا خیر.
حدود 16% از بزرگسالان نشانه‌های مثانه بیش فعال ((overactive bladder; OAB)؛ بی‌اختیاری فوریتی همراه با فراوانی دفع و/یا بی‌اختیاری اضطراری» (urge incontinence)) را دارند که با افزایش سن شیوع آن افزایش می‌یابد. برای درمان این وضعیت اغلب از داروهای آنتی‌کولینرژیک (anticholinergic) استفاده می‌شود.
این یک نسخه به‌روز شده از مرور کاکرین است که نخستین‌بار در سال 2002 منتشر، و آخرین‌بار در سال 2006 به‌روز شد.
ارزیابی تاثیرات داروهای آنتی‌کولینرژیک در مقایسه با دارونما (placebo) یا عدم درمان برای درمان سندرم مثانه بیش فعال در بزرگسالان.
پایگاه ثبت تخصصی کارآزمایی‌های گروه بی‌اختیاری در کاکرین را جست‌وجو کردیم، که شامل کارآزمایی‌های شناسایی شده از پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE؛ MEDLINE In-Process؛ MEDLINE (Epub Ahead of Print)؛ ClinicalTrials.gov؛ WHO ICTRP، و جست‌وجوی دستی در مجلات و خلاصه مقالات کنفرانس‌ها (14 ژانویه 2020) و فهرست منابع مقالات مرتبط بودند. این جست‌وجو را در 3 ماه می 2022 به‌روز کردیم، اما این نتایج هنوز به‌طور کامل در این مرور گنجانده نشده‌اند.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی یا شبه-تصادفی‌سازی شده شامل بزرگسالان مبتلا به سندرم مثانه بیش فعال را وارد کردیم که یک داروی آنتی‌کولینرژیک تنها را با درمان دارونما (placebo) مقایسه کردند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم واجد شرایط بودن را ارزیابی کرده، داده‌هایی را از مطالعات وارد شده استخراج کردند، از جمله ارزیابی خطر سوگیری (bias). قطعیت مجموعه شواهد را با استفاده از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) بررسی کردیم. داده‌ها را با توجه به توصیف کتابچه راهنمای کاکرین برای مرورهای سیستماتیک مداخلات (Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions) پردازش کردیم.
تعداد 104 مطالعه را وارد کردیم، که 71 مورد آنها جدید یا برای این نسخه از مرور، به‌روز شده بودند. اگرچه 12 مطالعه تعداد شرکت‌کنندگان خود را گزارش نکردند، 47,106 نفر در مابقی مطالعات وارد شده حضور داشتند. اکثر مطالعات اطلاعات کافی را برای قضاوت در مورد خطر سوگیری خود نداشتند، و آنها را برای همه حوزه‌ها نامشخص ارزیابی کردیم. نه داروی آنتی‌کولینرژیک در این مطالعات گنجانده شدند: داریفناسین (darifenacin)؛ فسوترودین (fesoterodine)؛ ایمیدافناسین (imidafenacin)؛ اوکسیبوتینین (oxybutynin)؛ پروپانتلین (propantheline)؛ پروپیورین (propiverine)؛ سولیفناسین (solifenacin)؛ تولترودین (tolterodine) و تروسپیوم (trospium). هیچ مطالعه‌ای یافت نشد که داروهای آنتی‌کولینرژیک را با عدم درمان مقایسه کرده باشد.
در پایان دوره درمان، آنتی‌کولینرژیک‌ها ممکن است کیفیت زندگی مختص این شرایط را افزایش دهند (تفاوت میانگین (MD): 4.41 کمتر؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 5.28 کمتر تا 3.54 کمتر (مقیاس 100- تا 0 امتیاز)؛ 12 مطالعه، 6804 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). آنتی‌کولینرژیک‌ها از لحاظ برداشت بیمار از درمان یا بهبودی (خطر نسبی (RR): 1.38؛ 95% CI؛ 1.15 تا 1.66؛ 9 مطالعه، 8457 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت متوسط)، و میانگین تعداد اپیزودهای فوریت در دفع ادرار در هر دوره 24 ساعت (MD؛ 0.85 کمتر، 95% CI؛ 1.03 کمتر تا 0.67 کمتر؛ 23 مطالعه، 16,875 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) احتمالا بهتر از دارونما هستند.
آنتی‌کولینرژیک‌ها در مقایسه با دارونما ممکن است منجر به افزایش عوارض جانبی خشکی دهان (RR: 3.50؛ 95% CI؛ 3.26 تا 3.75؛ 66 مطالعه، 38,368 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین)، و افزایش خطر احتباس ادراری (urinary retention) (RR: 3.52؛ 95% CI؛ 2.04 تا 6.08؛ 17 مطالعه، 7862 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) شوند. مصرف آنتی‌کولینرژیک‌ها به احتمال زیاد منجر به خروج شرکت‌کنندگان از مطالعات به دلیل عوارض جانبی می‌شود (RR: 1.37؛ 95% CI؛ 1.21 تا 1.56؛ 61 مطالعه، 36,943 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین). با این حال، مصرف آنتی‌کولینرژیک‌ها در مقایسه با دارونما احتمالا میانگین تعداد دفعات دفع ادرار را در هر دوره 24 ساعته کاهش می‌دهد (MD؛ 0.85 کمتر، 95% CI؛ 0.98 کمتر تا 0.73 کمتر؛ 30 مطالعه، 19,395 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.