دندان‌های شلوغ و نامرتب چه هستند؟
هنگامی که دندان‌ها بیرون می‌آیند (از راه لثه به داخل دهان)، ممکن است پیچ بخورند، جلو بیایند، عقب افتند، یا اگر فضای کافی در دهان وجود نداشته باشد، روی هم قرار گیرند. از دست دادن زودهنگام دندان‌های شیری به دلیل پوسیدگی دندان یا ضربه می‌توانند منجر به نامرتب شدن دندان‌های دائمی شوند. اگر دندان‌های شلوغ و نامرتب بر عزت نفس کودک تاثیر بگذارد یا باعث درد، آسیب یا مشکلاتی در جویدن شود، ممکن است کودک برای اصلاح آنها به دندان‌پزشک متخصص معروف به ارتودنتیست ارجاع داده شود. ارتودنسی به رشد فک و صورت، و رشد دندان‌ها و بایت می‌پردازد.
درمان ارتودنسی چیست؟
اگر شلوغی و نامرتب بودن دندان در سطح خفیف باشد (کمتر از 4 میلی‌متر) می‌توان از آن پیشگیری کرده یا با استفاده از بریس اصلاح کرد. در صورتی که شلوغی و نامرتبی دندان‌ها در حد متوسط (4 تا 8 میلی‌متر) یا شدید (بیش از 8 میلی‌متر) باشند، ممکن است برداشتن برخی از دندان‌ها (کشیدن) الزامی شود. بریس‌های ثابت برای دندان‌های دائمی استفاده می‌شوند. بریس‌های متحرک را می‌توان روی دندان‌های شیری یا دائمی، یا هر دو، استفاده کرد. دندان‌های شیری یا دائمی را می‌توان کشید.
بریس‌های ثابت
براکت‌های ثابت با استفاده از چسب دندان‌پزشکی، قطعاتی را به هر دندان متصل می‌کنند، همراه با براکت‌هایی که سیمی را نگه می‌دارند تا نیرویی را به دندان‌ها وارد کرده و آنها را حرکت داده و صاف کند. سیم با اتصالات فلزی، نوارهای لاستیکی کوچک یا گیره‌ای که در براکت تعبیه شده («self-ligating») محکم می‌شود.
قوس پائینی زبان (lower lingual arch; LLA) یا بامپر لب (lip bumper; LB) دندان‌های عقب پائینی (مولرها (molars)) را حفظ می‌کند و در عین حال به دندان‌های جلویی پائین اجازه می‌دهد تا صاف شوند و به سمت جلو حرکت کنند. برای از بین بردن فشار روی دندان‌ها، یک سیم LLA در سمت داخلی دندان‌ها قرار می‌گیرد؛ یک سیم LB در سمت بیرونی می‌نشیند. سیم‌های استیل ضد-زنگ 0.9 میلی‌متری به نوارهای فلزی در اطراف دندان‌های پشتی (مولر) در دو انتها متصل شده، و سیم LB دارای پوشش پلاستیکی در جلو است.
گاهی اوقات اقلام بیشتری با بریس‌های ثابت استفاده می‌شود، مانند سربند (headgear) (بندهایی که به چارچوبی خارج از دهان متصل می‌شوند)، صفحات ارتعاشی یا لیس‌بک (laceback) (سیم‌های نازکی که دندان‌ها را کنار هم نگه می‌دارند).
بریس‌های متحرک
بریس‌های متحرک معمولا از پلاستیک سخت ساخته می‌شوند که قسمت‌های فعالی را که دندان‌ها را حرکت داده و گیره‌هایی را که بریس را محکم می‌کنند، به هم متصل می‌کنند. برخی از بریس‌های متحرک از پلاستیک انعطاف‌پذیر قالب‌گیری شده ساخته می‌شوند.
دستگاه Schwarz دارای پیچی است که هفته‌ای یک بار توسط والدین چرخانده می‌شود تا قوس فک پائین باز شده و فضای بیشتری برای حرکت دندان‌های دائمی ایجاد شود.
دستگاه هدایت جوانه زدن دندان، دندان‌های دائمی را موقع سر درآوردن به موقعیت بهتری هدایت می‌کند. این وسیله یک بریس ترکیبی بالا و پائین است که فک پائین را به سمت جلو نگه می‌دارد و دارای شکاف‌های هدایت‌کننده برای تراز کردن دندان‌های جلویی و بهبود بایت دندان‌های کناری است.
کشیدن دندان
دندان‌های چشم شیری (نیش (canines)) زمانی کشیده می‌شوند که کودکان ترکیبی را از دندان‌های بزرگسال و شیری داشته باشند تا فضایی فراهم شود که دیگر دندان‌ها بتوانند در آن حرکت کنند.
دندان عقل (مولر سوم (third molars)) ممکن است از همان زمان شکل‌گیری (سال‌های اولیه نوجوانی) تا بزرگسالی برداشته شوند تا از وارد کردن فشار روی دندان‌های دیگر پیشگیری شود.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
هدف ما ارزیابی تحقیقات علمی در مورد اثربخشی درمان‌های ارتودنسی (بریس‌های ثابت، بریس‌های متحرک، کشیدن دندان) بود که برای پیشگیری یا اصلاح دندان‌های شلوغ و نامرتب در کودکان 16 سال یا کمتر استفاده می‌شوند. برای یافتن مطالعاتی جست‌وجو کردیم که این درمان‌ها را با عدم-درمان، درمان تاخیری، دارونما (درمان ساختگی) یا درمان ارتودنسی دیگر مقایسه کردند.
چه مطالعاتی را یافتیم؟
تعداد 24 مطالعه را وارد کردیم که نتایجی را از 1314 کودک 7 تا 16 سال در کشورهای مختلف ارائه کردند. بیست مطالعه بریس‌های ثابت، دو مورد بریس‌های متحرک و دو مطالعه کشیدن دندان را آزمایش کردند.
نتایج اصلی چه بودند؟
بریس‌های ثابت و وسایل مرتبط با آنها
زمانی که دندان‌های دائمی شروع به بیرون آمدن می‌کنند، استفاده از یک بامپر لب پائین ممکن است از شلوغی و نامرتبی آنها پیشگیری کند. سیم‌های نیکل-تیتانیوم می‌توانند شلوغی و نامرتبی دندان‌ها را بهتر از سیم‌های ساخته شده از نیکل-تیتانیوم مسی اصلاح کنند و آرک‌وایرهای نیکل-تیتانیوم چند-رشته‌ای (هم-محور) پیچ‌خورده بهتر از سیم‌های تک-رشته‌ای هستند. با این حال، نمی‌توانیم از این یافته‌ها مطمئن باشیم.
برای دیگر مقایسه‌های ارزیابی‌شده، نمی‌توان نشان داد که یک گروه بهتر از گروه دیگر برای کاهش نامرتبی دندان‌ها عمل کرده یا بدتر.
بریس‌های قابل جابه‌جایی و وسایل مرتبط با آنها
وقتی استفاده از دستگاه Schwarz طی نه ماه بررسی شد، ممکن است شلوغی و نامرتبی دندان‌ها را در قوس پائینی کاهش دهد. استفاده از دستگاه هدایت جوانه زدن دندان، به مدت یک سال، ممکن است احتمال شلوغی و نامرتبی دندان‌ها را کاهش دهد، اما شاید توضیحات دیگری برای این موضوع وجود داشته باشد. با این حال، نمی‌توانیم از این یافته‌ها مطمئن باشیم.
کشیدن دندان‌ها
به نظر نمی‌رسد خارج کردن دندان عقل (مولر سوم) بر شلوغی و نامرتبی دندان‌ها در مراحل بعدی تاثیر بگذارد، در حالی که بیرون آوردن دندان‌های شیری نوک تیز (دندان نیش) از فک پائین ممکن است در کوتاه-مدت شلوغی و نامرتبی دندان‌ها را کاهش دهد، اما نمی‌توانیم از این موضوع مطمئن باشیم. احتمالا توضیحات دیگری برای این یافته وجود دارد.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
شواهد بسیار نامطمئن است، چرا که شامل مطالعات کوچک و انفرادی است که درمان‌های مختلف را آزمایش می‌کند. برخی از آنها در نحوه اجرای خود مشکل دارند. ما نمی‌توانیم در مورد یافته‌های خود مطمئن باشیم و تحقیقات آینده ممکن است آنها را تغییر دهند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا ژانویه 2021 به‌روز است.
اغلب مداخلات فقط در یک مطالعه کوچک مورد بررسی قرار گرفتند. شواهدی را با قطعیت بسیار پائین پیدا کردیم که بامپر لب، که در دندان‌های مختلط استفاده شد، ممکن است برای پیشگیری از شلوغی و نامرتب شدن دندان‌های دائمی اولیه موثر باشد، و یک دستگاه Schwarz می‌تواند شلوغی و نامرتب بودن دندان‌ها را در قوس پائینی کاهش دهد. همچنین شواهدی را با قطعیت بسیار پائین یافتیم که coaxial NiTi ممکن است در کاهش شلوغی و نامرتب بودن دندان‌ها بهتر از NiTi تک-رشته‌ای بوده، و اینکه NiTi بهتر از NiTi مسی باشد. از آنجایی که شواهد فعلی قطعیت بسیار پائینی دارند، یافته‌های ما ممکن است با تحقیقات آینده تغییر کنند.
دندان‌های شلوغ و نامرتب زمانی ایجاد می‌شوند که فضای کافی در فک‌ها وجود نداشته باشد تا دندان‌ها در آنها سر بیرون آوردند. شلوغی و نامرتبی می‌تواند روی دندان‌های شیری (deciduous dentititon)، دندان‌های بالغ (permanent dentition)، یا هر دو، اثر بگذارد و یکی از دلایل رایج ارجاع به متخصص ارتودنسی است. دندان‌های شلوغ و نامرتب می‌توانند بر عزت نفس و کیفیت زندگی کودک تاثیر بگذارند. از دست دادن زودهنگام دندان‌های شیری در نتیجه پوسیدگی دندان یا ضربه، منجر به شلوغ شدن و نامرتبی دندان‌های دائمی می‌شود. ازدحام دندان‌ها با افزایش سن، به ویژه در فک پائین، افزایش می‌یابد.
ارزیابی تاثیرات مداخله ارتودنسی برای پیشگیری یا اصلاح دندان‌های شلوغ و نامرتب در کودکان.
آزمایش این فرضیه که هیچ تفاوتی در پیامدها بین مداخلات مختلف ارتودنسی برای پیشگیری یا اصلاح دندان‌های شلوغ و نامرتب در کودکان وجود ندارد.
متخصص اطلاعات گروه سلامت دهان در کاکرین تا 11 ژانویه 2021 چهار بانک اطلاعاتی کتاب‌شناختی را جست‌وجو کرده و از روش‌های جست‌وجوی بیشتر برای شناسایی مطالعات منتشر شده، منتشر نشده و در حال انجام بهره برد.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که هر مداخله فعالی را، مانند بریس‌های ارتودنسی یا کشیدن دندان، در مقایسه با درمان عدم-درمان یا درمان تاخیری، درمان دارونما (placebo) یا مداخله فعال دیگر، برای پیشگیری یا اصلاح ازدحام و نامرتبی دندان در کودکان و نوجوانان ارزیابی کردند. مطالعات می‌بایست شامل حداقل 80% از شرکت‌کنندگان 16 سال و کمتر بودند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم و دو بار، اطلاعات مربوط به روش‌های انجام، شرکت‌کنندگان، مداخلات، پیامدها، مزایا و آسیب‌های مداخله را استخراج کردند. اختلاف‌نظرها را از طریق بحث با نویسنده سوم مرور حل کردیم. از ابزار خطر سوگیری (bias) کاکرین برای ارزیابی خطر سوگیری در مطالعات استفاده کردیم. نسبت شانس (OR) را با 95% فاصله اطمینان (CI) آنها برای داده‌های دو-حالتی و تفاوت میانگین (MD) را با 95% CI برای داده‌های پیوسته محاسبه کردیم. زمانی که مطالعات مقایسه‌های مشابه به ارائه گزارش از معیارهای قابل مقایسه پیامد پرداختند، متاآنالیز را با استفاده از مدل اثرات-تصادفی انجام دادیم. از آماره I2 به عنوان معیار ناهمگونی آماری استفاده کردیم.
جست‌وجوی ما 24 RCT را شناسایی کرد که شامل 1512 شرکت‌کننده بوده و 1314 نفر از آنها در آنالیز قرار گرفتند. تعداد 23 مطالعه را در معرض خطر بالای سوگیری و یک مورد را با خطر نامشخص سوگیری ارزیابی کردیم.
مطالعات 17 مقایسه را بررسی کردند. بیست مطالعه ابزار ثابت و آگزیلاری (قوس زبانی پائین (lower lingual arch)، بامپر لب پائین (lower lip bumper)، براکت‌ها (bracket)، آرک‌وایر (archwires)، لیس‌بک (lacebacks)، سربند (headgear) و ابزار ارتعاشی کمکی (adjunctive vibrational appliances)) را ارزیابی کردند؛ دو مطالعه ابزار متحرک و آگزیلاری (ابزار Schwarz، دستگاه هدایت جوانه زدن دندان (eruption)) را ارزیابی کردند؛ و دو مطالعه کشیدن دندان (نیش شیری (deciduous canines) پائین یا مولر سوم) را ارزیابی کردند.
شواهد باید با احتیاط تفسیر شوند زیرا از قطعیت بسیار پائینی برخوردار هستند. اکثر مداخلات توسط یک مطالعه واحد مورد ارزیابی قرار گرفتند.
لوازم ثابت و آگزیلاری
یک مطالعه نشان داد که استفاده از بامپر لب ممکن است نامرتبی و شلوغی را در دندان‌های دائمی اولیه کاهش دهد (MD؛ 4.39- میلی‌متر؛ 95% CI؛ 5.07- تا 3.71-؛ 34 شرکت‌کننده). یک مطالعه قوس پائینی زبان را ارزیابی کرد اما به میزان شلوغی و نامرتبی دندان نگاهی نداشت.
مطالعه دیگر به این نتیجه رسید که آرک‌وایرهای coaxial nickel-titanium (NiTi) ممکن است باعث حرکت بیشتر دندان در قوس پائینی نسبت به آرک‌وایرهای NiTi تک-رشته‌ای ای شوند (MD؛ 6.77 میلی‌متر؛ 95% CI؛ 5.55 تا 7.99؛ 24 شرکت‌کننده). مطالعه دیگر با مقایسه NiTi مسی با آرک‌وایرهای NiTi، نشان داد که NiTi برای کاهش شلوغی و نامرتبی دندان‌ها موثرتر است (MD؛ 0.49 میلی‌متر؛ 95% CI؛ 0.35 تا 0.63، 66 شرکت‌کننده). مطالعات تکی شواهدی را از بهتر بودن یک نوع آرک‌وایر نسبت به نوع دیگر برای Titinol در مقابل Nitinol؛ نیکل-تیتانیوم در مقابل استیل ضد-زنگ یا استیل ضد-زنگ چند-رشته‌ای؛ و استیل ضد-زنگ چند-رشته‌ای در مقابل استیل ضد-زنگ، نشان ندادند.
همچنین مطالعات تکی شواهدی را مبنی بر تفاوت در میزان شلوغی و نامرتبی دندان‌ها بین براکت‌های self-ligating و مرسوم، براکت‌های self-ligating فعال و غیر-فعال، لیس‌بک اضافه شده به دستگاه‌های ثابت در مقابل دستگاه‌های ثابت به‌تنهایی، یا سربندهای کششی سرویکال در مقابل پروسیجرهای minor interceptive پیدا نکردند.
متاآنالیز دو مطالعه شواهدی را نشان نداد که افزودن وسایل ارتعاشی به وسایل ثابت باعث کاهش شلوغی و نامرتبی دندان‌ها در 8 تا 10 هفته می‌شود (MD؛ 0.24 میلی‌متر؛ 95% CI؛ 0.81- تا 1.30؛ 119 شرکت‌کننده).
لوازم متحرک و آگزیلاری
یک مطالعه نشان داد که استفاده از دستگاه Schwarz ممکن است در درمان شلوغی و نامرتب دندان‌ها در قوس پائینی موثر باشد (MD؛ 2.14- میلی‌متر؛ 95% CI؛ 2.79- تا 1.49-؛ 28 شرکت‌کننده). مطالعه دیگری نشان داد که یک دستگاه هدایت جوانه زدن دندان (eruption) ممکن است تعداد کودکان را با دندان‌های شلوغ و نامرتب پس از یک سال درمان کاهش دهد (OR: 0.19؛ 95% CI؛ 0.05 تا 0.68؛ 46 شرکت‌کننده)؛ با این حال، ممکن است به دلیل افزایش شیب دندان‌های ثنایای (incisor) پائینی در گروه تحت درمان رخ دهد. حفظ این دستاوردها در طولانی-مدت ارزیابی نشد.
کشیدن دندان
یک مطالعه نشان داد که کشیدن دندان‌های نیش شیری پائین بچه‌ها پس از یک سال تاثیر بیشتری بر شلوغی و نامرتبی دندان‌ها داشت تا عدم-درمان (MD؛ 4.76- میلی‌متر؛ 95% CI؛ 6.24- تا 3.28-؛ 83 شرکت‌کننده)، اما این در کنار کاهش در طول قوس بود. یک مطالعه نشان داد که به نظر نمی‌رسید کشیدن دندان عقل بیشتر از باقی گذاشتن آنها در دهان، شلوغی و نامرتبی دندان‌ها را کاهش نمی‌دهد (MD؛ 0.30- میلی‌متر؛ 95% CI؛ 1.30- تا 0.70؛ 77 شرکت‌کننده).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.