پیشینه
دمانس (dementia) (از جمله بیماری آلزایمر (Alzheimer's disease)) یکی از نگرانی‌های سلامت جهانی است؛ پیش‌بینی شده که تعداد افرادی که در سراسر جهان تحت تاثیر این بیماری قرار می‌گیرند، هر 20 سال دو برابر می‌شوند، به طوری که در سال 2010 به 74.7 میلیون نفر و در سال 2050 به 131,5 میلیون نفر خواهند رسید. بنابراین، یافتن ابزاری برای پیشگیری از بروز دمانس مهم است. پیشنهاد شده که سطوح بالای کلسترول در سرم (بخشی از خون) ممکن است خطر ابتلا به دمانس را افزایش دهد و درمان با استفاده از داروهای پائین‌آورنده کلسترول مثل استاتین (statin) ممکن است خطر ابتلا به دمانس را کاهش دهد.
ویژگی‌های مطالعه
بانک‌های اطلاعاتی پزشکی را برای یافتن کارآزمایی‌های بالینی مربوط به مقایسه تجویز استاتین با دارونما (placebo) (داروی ساختگی) در افرادی با عملکرد طبیعی شناختی (شرایطی که در آن فعالیت مغزی به ما اجازه به دست آوردن و استفاده از دانش را می‌دهد) و دارای سن کافی برای مواجهه با خطر بیماری آلزایمر، جست‌وجو کردیم.
نتایج کلیدی
دو کارآزمایی تصادفی‌سازی شده مناسب را برای گنجاندن در این مرور با 26,340 شرکت‌کننده یافتیم؛ این دو کارآزمایی هیچ گونه کاهشی را در میزان وقوع بیماری آلزایمر یا دمانس در افراد تحت درمان با استاتین‌ها، در مقایسه با افرادی که دارونما دریافت کردند، نشان ندادند. میزان بروز عوارض جانبی در هر دو گروه دریافت‌کننده استاتین و دارونما کم بود و تفاوتی بین گروه‌ها از نظر خطر انصراف افراد از کارآزمایی به علت بروز عوارض جانبی وجود نداشت.
کیفیت شواهد
محدودیت‌هایی در مطالعات وارد شده وجود داشت که مربوط به روش‌های ارزیابی شناخت و گنجاندن فقط آن دسته از شرکت‌کنندگانی بود که به نظر می‌رسید دارای خطر متوسط تا خطر بالا برای مشکل سیستم خونی (عروقی) باشند. با این وجود، شواهد خوبی وجود دارد که نشان می‌دهد استفاده از استاتین‌ها در اواخر زندگی افراد در معرض خطر بیماری عروقی، از بروز زوال شناختی یا دمانس پیشگیری نمی‌کند.
شواهد خوبی وجود دارد که نشان می‌دهد استاتین‌هایی که در اواخر عمر به افراد در معرض خطر بیماری عروقی داده می‌شوند، از زوال شناختی یا دمانس پیشگیری نمی‌کنند. از نظر بیولوژیکی به نظر می‌رسد این امکان وجود دارد که استاتین‌ها بتوانند با توجه به نقش آنها در کاهش کلسترول از دمانس پیشگیری کنند و شواهد اولیه به دست آمده از مطالعات مشاهده‌ای بسیار نویدبخش است. با این حال، وجود سوگیری ممکن است یک عامل در این مطالعات بوده و شواهد مبتنی بر RCTهای پس از آن، منفی بوده است. محدودیت‌هایی در مطالعات وارد شده از جمله ارزیابی‌های شناختی مورد استفاده و گنجاندن فقط شرکت‌کنندگان مبتلا به خطر عروقی متوسط تا بالا وجود دارد.
این یک نسخه به‌روز شده از مرور کاکرین است که برای نخستین‌بار در سال 2001 منتشر، و در سال 2009 به‌روز شد. عوامل خطر عروقی از جمله سطح کلسترول بالا، خطر ابتلا به دمانس (dementia) ناشی از بیماری آلزایمر (Alzheimer's disease) و دمانس عروقی را افزایش می‌دهد. برخی از مطالعات مشاهده‌ای ارتباط بین مصرف استاتین (statin) و کاهش بروز دمانس را پیشنهاد کرده‌اند.
ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری (safety) مصرف استاتین‌ها برای پیشگیری از ابتلا به دمانس در افرادی که با توجه به سن‌شان، در معرض خطر دمانس قرار دارند و تعیین اینکه اثربخشی و بی‌خطری مصرف استاتین برای این منظور، بستگی به سطح کلسترول، ژنوتیپ آپولیپوپروتئین E؛ (apolipoprotein E; ApoE) یا سطح شناختی بیمار دارد یا خیر.
ALOIS (پایگاه ثبت تخصصی گروه دمانس و بهبود شناختی در کاکرین (Cochrane Dementia and Cognitive Improvement Group))؛ کتابخانه کاکرین (The Cochrane Library)؛ MEDLINE؛ EMBASE؛ PsycINFO؛ CINAHL؛ LILACS؛ ClinicalTrials.gov و پورتال سازمان جهانی بهداشت (WHO) را در 11 نوامبر 2015 جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های دوسو-کور، تصادفی‌سازی و کنترل شده با دارونما (placebo) را وارد کردیم که در آنها استاتین‌ها حداقل به مدت 12 ماه برای افراد در معرض خطر دمانس تجویز شدند.
از روش‌های استاندارد روش‌شناسی مورد نظر کاکرین استفاده کردیم.
دو کارآزمایی را با 26,340 شرکت‌کننده در رده سنی 40 تا 82 سال وارد کردیم که 11,610 نفر از آنها 70 ساله یا بیشتر بودند. تمام شرکت‌کنندگان دارای سابقه، یا عوامل خطر برای، ابتلا به بیماری‌های عروقی بودند. مطالعات، انواع مختلف استاتین (سیمواستاتین (simvastatin) و پراواستاتین (pravastatin)) را استفاده کرده بودند. میانگین مدت زمان پیگیری 3.2 سال در یک مطالعه و پنج سال در مطالعه دیگر بود. خطر سوگیری (bias) در سطح پائینی قرار داشت. فقط یک مطالعه بروز دمانس را گزارش کرد (20,536 شرکت‌کننده؛ 31 مورد در هر گروه؛ نسبت شانس (OR): 1.00؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.61 تا 1.65؛ شواهد با کیفیت متوسط، به دلیل عدم-دقت سطح آنها کاهش یافت). هر دو مطالعه عملکرد شناختی را ارزیابی کردند، اما در زمان‌های مختلف و با استفاده از مقیاس‌های متفاوت، بنابراین قضاوت ما بر این بود که نتایج برای انجام یک متاآنالیز نامناسب است. هیچ تفاوتی بین دو گروه‌های استاتین و دارونما بر اساس پنج تست شناختی مختلف وجود نداشت (شواهد با کیفیت بالا). نرخ قطع درمان به دلیل ابتلا به عوارض جانبی غیر-کشنده، در هر دو مطالعه کمتر از 5% بود و تفاوتی بین دو گروه استاتین و دارونما در خطر انصراف شرکت‌کنندگان ناشی از بروز عوارض جانبی وجود نداشت (26,340 شرکت‌کننده؛ 2 مطالعه؛ OR: 0.94؛ 95% CI؛ 0.83 تا 1.05).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.