Wprowadzenie
Kobiety z wykrytą wadą (mutacją) jednego z genów BRCA (genu BRCA1 lub BRCA2 kodującego białka uczestniczące w procesach naprawy uszkodzeń DNA) są bardziej narażone na rozwój raka piersi czy jajowodów i jajników. Znaczna liczba kobiet będących nosicielkami mutacji genu BRCA decyduje się na operację usunięcia tkanki piersi oraz jajowodów i jajników celem zmniejszenia ryzyka rozwoju raka tych narządów. Ten typ operacji może zmienić życie kobiet, u których mogą pojawić się negatywne zmiany fizyczne i emocjonalne. Zmiany te wpływają na funkcjonowanie oraz wygląd ich ciała, co z kolei może mieć negatywny efekt psychologiczny na kobiety oraz ich relacje społeczne.

Pytanie badawcze
Celem niniejszego przeglądu była ocena, czy zastosowanie interwencji może pomóc w poradzeniu sobie ze społecznymi i psychologicznymi skutkami zmian fizycznych oraz emocjonalnych u kobiet, które przeszły operacje zmniejszające ryzyko rozwoju raka.

Główne wyniki
Znaleźliśmy 2 badania, w których oceniano stosowanie interwencji psychospołecznych u kobiet, które przeszły zabieg usunięcia jajowodów i jajników celem zmniejszenia ryzyka wystąpienia raka tych narządów.

W jednym badaniu z randomizacją (RCT; badanie, w którym uczestnicy przypisywani są losowo do jednej z dwóch grup leczenia) oceniano program redukcji stresu wykorzystując techniki mindfulness (ang. mindfulness-based stress reduction, MBSR) w leczeniu objawów menopauzy po operacji zmniejszającej ryzyko. Podczas gdy u kobiet z objawami menopauzy nastąpiła poprawa w zakresie jakości życia – zarówno krótko- jak i długoterminowo – nie wiązała się ona z poprawą funkcji seksualnych czy ze zmniejszeniem uczucia niepokoju.

Wszystkie kobiety, które wzięły udział w badaniu bez randomizacji otrzymały badaną interwencję i oceniały poszczególne elementy związane z funkcjonowaniem psychoseksualnym oraz dostosowaniem psychologicznym przed zastosowaniem interwencji i po jej zastosowaniu (ukierunkowana edukacja dotycząca zdrowia seksualnego, trening świadomości ciała i relaksacji oraz terapia poznawcza oparta na strategii mindfulness). Otrzymały również grupową sesję psychoedukacyjną oraz poradnictwo telefoniczne. Wyniki opierały się na różnicach w punktacji badanych parametrów przed zastosowaniem interwencji i po jej zastosowaniu. Wszystkie kobiety biorące udział w badaniu znajdowały się w grupie ryzyka rozwoju raka jajnika i jajowodów, ze względu na posiadanie wadliwej lub uszkodzonej wersji genu BRCA, w badanej grupie nie odnotowano dodatniego wywiadu w kierunku przebycia tego nowotworu.

W żadnym badaniu nie raportowano skutków interwencji społecznych i psychologicznych po operacji zmniejszającej ryzyko raka obejmującej usunięcie tkanki gruczołu piersiowego u nosicielek mutacji genu BRCA.

Jakość danych naukowych
Pewność (jakość) danych naukowych wahała się od umiarkowanej do bardzo niskiej, wnioski opierają się na wynikach tylko jednego RCT i jednego badania bez randomizacji, w którym nie uwzględniono komparatora. W obu badaniach brała udział niewielka liczba kobiet.

Wnioski
Ograniczone dane naukowe od umiarkowanej do bardzo niskiej jakości wskazują, że nie byliśmy w stanie wyciągnąć żadnych wniosków dotyczących wpływu stosowania interwencji psychospołecznych po operacji zmniejszającej ryzyko rozwoju raka u kobiet będących nosicielkami mutacji genu BRCA w zakresie poprawy jakości życia i dostosowania psychologicznego (emocjonalnego). Niezbędne są dalsze badania w celu określenia najlepszych metod wspierania kobiet, które decydują się na operację zmniejszającą to ryzyko.