Jaki jest cel tego przeglądu?

Celem tego przeglądu było ustalenie, czy programy edukacyjne skierowane do osób zagrożonych wystąpieniem odleżyn i ich opiekunów są skuteczne w zapobieganiu odleżynom. Aby odpowiedzieć na to pytanie, badacze Cochrane zebrali i przeanalizowali wszystkie badania z randomizacją (RCT) w zakresie wybranego tematu, ostatecznie włączając do przeglądu 10 badań opisanych w 11 publikacjach. Szukaliśmy RCT (tj. badań klinicznych, w których leczenie lub opieka, którą otrzymują uczestnicy, dobierane są losowo). Taki rodzaj badań dostarcza najbardziej wiarygodnych danych naukowych.

Główne zagadnienia

Na podstawie wyników wszystkich badań nie ma pewności, czy interwencje edukacyjne mają jakikolwiek wpływ na odsetek osób zagrożonych wystąpieniem nowych odleżyn lub na wiedzę pacjentów lub opiekunów na ten temat.

Co oceniano w niniejszym przeglądzie?

Odleżyny to rany powstające na skórze, ale mogą one obejmować także głębsze warstwy tkanek znajdujące się pod skórą. Osoby, które są unieruchomione i które nie mogą zmieniać pozycji (np. osoby na wózkach inwalidzkich lub korzystające z długoterminowej opieki pielęgniarskiej i szpitalnej) są najbardziej narażone na rozwój odleżyn. Rany te mogą powodować ból, dyskomfort i cierpienie oraz mieć negatywny wpływ na jakość życia. Dlatego bardzo ważne jest zapobieganie odleżynom. Edukacja na temat ryzyka wystąpienia odleżyn i sposobów zapobiegania im jest uznawana za ważną część opieki profilaktycznej.

Jakie są najważniejsze wnioski tego przeglądu?

Znaleźliśmy 10 badań w zakresie powyższego tematu w 11 publikacjach (łącznie przeanalizowano w nich 2261 uczestników) opublikowanych w latach 2002–2018, w których porównywano interwencje mające na celu edukację osób zagrożonych wystąpieniem odleżyn lub ich opiekunów. 4 badania (5 publikacji) obejmowały osoby z urazami rdzenia kręgowego, głównie mężczyzn w średnim wieku poniżej 60 lat. Pozostałe badania obejmowały mężczyzn oraz kobiety w różnym wieku z zaburzeniami ośrodkowego układu nerwowego, a także osoby z grup ryzyka pozostające pod opieką szpitalną lub środowiskową. 7 badań koncentrowało się na osobach zagrożonych wystąpieniem odleżyn; 2 na osobach zagrożonych i opiekunach medycznych; a 1 badanie na opiekunach bez doświadczenia w zakresie pielęgnacji odleżyn. Analizowane interwencje miały na celu zapobieganie odleżynom poprzez dostarczanie informacji w formie pisemnej lub angażowanie uczestników badania w programy edukacyjne. W badaniach analizowano wpływ interwencji na: 1) liczbę nowych odleżyn, 2) stopień ciężkości odleżyn lub 3) wiedzę pacjentów zagrożonych wystąpieniem odleżyn. W żadnym z badań nie oceniano satysfakcji pacjentów lub opiekunów z przeprowadzonych interwencji.

2 badania (3 publikacje) zostały sfinansowane przez Department of Veterans Affairs w USA. 2 kolejne przez National Institute for Disability and Rehabilitation Research w USA. 1 badanie zostało sfinansowane przez Department of Health Policy Research Programme (Wielka Brytania); 2 przez Post Graduate Institute of Medical Education and Research (Chandigarh, Indie); 1 przez Indian Council of Medical Research (New Delhi, Indie); oraz 1 przez National Health and Medical Research Council (Australia). W 2 badaniach nie wskazano żadnego źródła finansowania.

Wyniki badań klinicznych nie pozwalają na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków dotyczących skuteczności interwencji edukacyjnych w zapobieganiu odleżynom lub w zwiększaniu wiedzy pacjentów na ten temat. Pewność danych naukowych we włączonych badaniach klinicznych jest niska lub bardzo niska.

Jak aktualne są powyższe dane naukowe?

Poszukiwaliśmy badań opublikowanych do czerwca 2019 roku.