Wprowadzenie do pytania badawczego

Około miliard osób na całym świecie cierpi na niedobór co najmniej jednej witaminy lub minerału (nazywanych również mikroelementami). Niedobór żelaza, witaminy A, cynku i jodu bardzo często występuje w grupie dzieci przedszkolnych (od 2 do 5 lat) oraz w wieku szkolnym (od 5 do 12 lat) wpływając na ograniczenie ich stanu zdrowia oraz codziennej sprawności fizycznej. Anemia, stan w którym czerwone krwinki mają zmniejszoną zdolność do przenoszenia tlenu, często jest wynikiem przewlekłego niedoboru żelaza.

Domowe wzbogacanie żywności witaminami i minerałami w proszku jest zalecaną interwencją zdrowia publicznego, której celem jest zmniejszenie niedoboru mikroelementów u dzieci. W tym procesie sproszkowaną mieszankę zawierającą żelazo i ewentualnie inne witaminy oraz minerały dodaje się do posiłku podczas lub po zakończeniu gotowania lub bezpośrednio przed spożyciem, w celu wzbogacenia posiłku w składniki odżywcze, bez zmiany jego smaku i koloru. W niektórych przypadkach domowe wzbogacanie żywności jest nazywane również fortyfikacją.

Pytanie przeglądu

Jaki jest wpływ domowego wzbogacania żywności w mikroelementy w proszku (MNP) zawierających żelazo, stosowanych samodzielnie lub łącznie z innymi witaminami i minerałami, na stan odżywienia, stan zdrowia oraz rozwój dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym (od 24 miesiąca do 12 lat) w porównaniu z niestosowaniem żadnej interwencji, placebo (leczenie pozorowane) lub regularnym przyjmowaniem suplementów żelaza (w postaci kropli, tabletek lub syropu)?

Charakterystyka badań

Do niniejszego przeglądu włączono 13 badań obejmujących 5810 uczestników z Ameryki Łacińskiej, Afryki oraz Azji. We wszystkich badaniach porównywano wzbogacanie żywności w MNP zawierające żelazo z placebo lub niestosowaniem żadnej interwencji. Do sześciu badań włączono wyłącznie dzieci w wieku poniżej 59 miesięcy, do czterech badań uczestników w wieku 60 miesięcy i starszych, natomiast do trzech badań dzieci zarówno młodsze, jak i starsze niż 59 miesięcy. MNP zawierały od 2 do 18 witamin i minerałów. Szukaliśmy badań klinicznych opublikowanych w grudniu 2016 r. oraz będących w toku w kwietniu 2017 r. Skontaktowaliśmy się również z odpowiednimi instytucjami w celu uzyskania dodatkowych informacji po opublikowaniu protokołu przeglądu oraz w kwietniu 2017 r.

Główne wyniki

Wyniki przeglądu wskazują, że domowe wzbogacanie żywności w MNP zwierające żelazo istotnie zmniejsza ryzyko wystąpienia anemii i niedoboru żelaza, a także zwiększa stężenie hemoglobiny u dzieci. Nie odnaleźliśmy danych dotyczących jakiegokolwiek pozytywnego lub negatywnego wpływu MNP na występowanie biegunki lub śmiertelność, jednak te dane były bardzo ograniczone.

Jakość danych naukowych

Oceniliśmy ogólną jakość danych naukowych dla stosowania mieszanek MNP w porównaniu z placebo lub niestosowaniem żadnej interwencji jako umiarkowaną w przypadku anemii, niedoboru żelaza i działań niepożądanych. Jakość danych naukowych dla stężenia hemoglobiny, śmiertelności i biegunki oceniliśmy jako niską, natomiast dla stężenia ferrytyny jako bardzo niską. Ogólnie, najczęściej ryzyko błędu systematycznego (powodującego wypaczenie wyników badania - przyp. red.) wynikało z braku zaślepienia uczestników, personelu oraz osób oceniających wyniki.

Podsumowanie autorów przeglądu

Domowe wzbogacanie żywności w MNP zawierające żelazo zmniejsza ryzyko anemii oraz niedoboru żelaza u dzieci w wieku przedszkolnym oraz szkolnym i wydaje się być możliwe do zrealizowania z punktu widzenia zdrowia publicznego. Jednak przyszłe badania powinny zmierzać do zwiększenia liczby danych naukowych na temat śmiertelności, zachorowalności, rozwoju dzieci oraz działań niepożądanych. Ze względu na brak badań nie udało nam się ustalić, czy stosowanie tej interwencji przynosi porównywalne efekty do tych osiąganych poprzez stosowanie suplementów żelaza (w postaci kropli, tabletek lub syropu).