Pytanie badawcze

Dokonaliśmy przeglądu danych naukowych na temat skuteczności terapii zastępczej enzymami trzustkowymi (ang. pancreatic enzyme replacement therapy, PERT) w walce z niedoborem enzymatycznym u chorych na mukowiscydozę oraz czy stosowanie tej terapii wiąże się z działaniami niepożądanymi.

Wprowadzenie

Wśród chorych na mukowiscydozę 80% do 90% stosuje PERT. U osób tych trzustka często nie jest w stanie produkować enzymów potrzebnych do trawienia pokarmu, co u dzieci może skutkować problemami z przyrostem masy ciała i opóźnieniem rozwoju. Natomiast u dorosłych może to prowadzić do utraty masy ciała oraz niedożywienia, ponieważ organizm nie wchłania prawidłowo witamin. U chorych na mukowiscydozę niedożywienie wiąże się z pogorszeniem ogólnego stanu zdrowia, cięższym przebiegiem chorób płuc oraz z krótszą przewidywaną długością życia. Jeśli trzustka nie produkuje wystarczającej ilości enzymów, chorzy na mukowiscydozę mogą doświadczać nieprzyjemnych objawów, takich jak bolesne, częste, masywne i nagłe wypróżnienia. Suplementy enzymów trzustkowych mogą w związku tym być przydatne przy zwiększeniu masy ciała, aby zapobiegać niedożywieniu i uniknąć niedoborów witamin, a także w celu kontroli objawów ze strony jelit. Niniejsza wersja stanowi aktualizację tego przeglądu.

Okres wyszukiwania danych

Ostatnie wyszukiwanie danych przeprowadziliśmy 26 grudnia 2019 r.

Charakterystyka badania

Przegląd objął 14 badań z udziałem 641 osób (dorośli i dzieci chorzy na mukowiscydozę), w 13 badaniach leczenie trwało 4 tygodnie, a w jednym badaniu 7 tygodni. W badaniach porównywano różne preparaty stosowane w PERT. Niektórzy otrzymywali leczenie tak, aby uwalnianie leku było opóźnione do momentu przejścia kapsułki z żołądka do jelita, podczas gdy u innych nie stosowano tej metody. W 12 badaniach uczestnicy przyjmowali oba rodzaje suplementów – przez 4 tygodnie każdy, jednak kolejność ich przyjmowania była losowa. Czynniki te utrudniały analizę wyników badań. Większość badań pochodziła sprzed kilkunastu lat; najnowsze pochodziło z 2017 roku, jednak najstarsze z 1986 roku.

Kluczowe wyniki

Nie mamy pewności czy jakakolwiek forma PERT jest lepsza od innej pod względem poprawy któregokolwiek z naszych najważniejszych wyników (masa ciała, wzrost lub wskaźnik masy ciała). W 2 badaniach (41 uczestników) u pacjentów przyjmujących miniaturowe kapsułki lekowe o opóźnionym uwalnianiu (tzw. mikrosfery) stwierdzono mniejszą zawartość tłuszczu w stolcu w porównaniu z osobami stosującymi tabletki (normalnego rozmiaru) również o opóźnionym uwalnianiu; u tych pacjentów stwierdzono także mniejsze natężenie bólu brzucha i rzadszą potrzebę korzystania z toalety. W innym badaniu (12 uczestników) pacjenci przyjmujący mikrosfery mieli również mniej tłuszczu w stolcu w porównaniu z osobami przyjmującymi suplementy o opóźnionym uwalnianiu. W badaniu na większą skalę (128 uczestników) stwierdzono również, że osoby przyjmujące PERT, które nie były stworzone z enzymów zwierzęcych miały mniej tłuszczu w stolcu niż osoby przyjmujące terapię zastępczą enzymami trzustkowymi stworzonymi z enzymów wieprzowych. Nie stwierdzono różnicy pomiędzy różnymi formułami PERT w odniesieniu do innych objawów jelitowych (np. ból brzucha, wzdęcia, zaparcie) oraz jakości życia, działań niepożądanych czy jakiegokolwiek wskaźnika choroby płuc. W żadnym z powyższych badań nie odnotowano liczby dni spędzonych w szpitalu oraz częstości występowania niedoboru witamin.

Nie znaleziono żadnych badań naukowych w odniesieniu do stosowania różnych dawek PERT u osób z różnym poziomem wydzielania enzymów trzustkowych oraz najlepszego momentu na rozpoczęcie terapii lub stosowania suplementów na podstawie różnic w spożywanych pokarmach i rozmiarze posiłków. Aby udzielić odpowiedzi na te pytania konieczne jest przeprowadzenie odpowiednio zaplanowanego badania.

Jakość danych naukowych

Stwierdzono, że jakość danych naukowych dla różnych wyników była w najlepszym przypadku umiarkowana, ale w większości bardzo niska. Nie ma pewności, czy uczestnicy mieli równe szanse na przydzielenie do różnych grup terapeutycznych, ponieważ w badaniach nie podano szczegółów dotyczących sposobu podejmowania decyzji o przydziale do grup. W kilku badaniach duża liczba pacjentów przerwała udział w badaniu, a przyczyna często nie była podawana. W większości badań uczestnicy otrzymywali jeden schemat leczenia przez 4 tygodnie, a po pewnym czasie zmieniali go na terapię alternatywną. Oznacza to, że w chwili analizy wyniki mogły wydawać się bardziej spójne niż są w rzeczywistości. Jedyne wyniki jakie można było połączyć pochodziły z 2 badań. Ostatecznie w wielu badaniach nie opisywano wyników w taki sposób, który umożliwiłby ich analizę w niniejszym przeglądzie. Nie ma pewności, w jaki sposób powyższe czynniki wpływają na naszą pewność co do wiarygodności uzyskanych obecnie wyników.