Wprowadzenie

W ciągu ostatnich kilku lat zwiększyło się zainteresowanie stwierdzeniem, czy stosowanie pończoch uciskowych („skarpet podróżnych”) zmniejsza ryzyko zakrzepicy żył głębokich (ZŻG; zakrzepów krwi w nogach) i innych problemów krążeniowych u pasażerów linii lotniczych. Pończochy noszone w czasie lotu są podobne do tych, które stosuje się z powodzeniem u pacjentów unieruchomionych w łóżku po operacjach. Pończochy uciskowe wspomagają krążenie krwi poprzez delikatny stopniowany ucisk – szczególnie w okolicy kostki. Ucisk w połączeniu z ruchami nóg pomaga krwi położonej w powierzchownych żyłach przenieść się do żył głębokich, a dalej z powrotem do serca. Zmniejsza to prawdopodobieństwo powstania zakrzepu w żyłach, który jeśli przeniesie się do płuc może spowodować zgon.

Charakterystyka i wyniki badań

Do przeglądu włączono 12 badań (2918 uczestników), ale tylko dane z 9 badań można było połączyć, łącznie obejmując analizą 2637 uczestników (do kwietnia 2020 roku). Prawie połowę uczestników losowo przydzielono do grupy noszącej pończochy podczas lotu trwającego co najmniej 5 godzin, podczas gdy pozostali nie nosili pończoch.

U żadnego z pasażerów nie rozwinęła się objawowa ZŻG (wolno narastający ból, obrzęk i podwyższona temperatura), nie zanotowano także żadnych poważnych zdarzeń niepożądanych (zatorowość płucna lub zgon). Po zakończeniu lotu pasażerów starannie oceniono pod kątem problemów z krążeniem krwi w kończynach dolnych, nawet jeśli sami nie zauważyli żadnych dolegliwości. Stosowanie pończoch uciskowych skutkowało znacznym zmniejszeniem częstości występowania bezobjawowej ZŻG wśród pasażerów przydzielonych do grupy noszącej pończochy, w porównaniu z grupą, która pończoch nie nosiła. Ta różnica pod względem częstości bezobjawowej ZŻG między dwiema grupami odpowiada zmniejszeniu ryzyka wystąpienia choroby z kilkudziesięciu pasażerów na tysiąc do dwóch-trzech na tysiąc. Osoby noszące pończochy miały mniejszy obrzęk nóg, w porównaniu z osobami które ich nie stosowały. U mniejszej liczby pasażerów noszących pończochy, w porównaniu z nienoszącymi pończoch, rozwinęła się zakrzepica żył powierzchownych. Nie we wszystkich badaniach odnotowywano potencjalne problemy z noszeniem pończoch, lecz w tych, w których zwracano na to uwagę, stosowanie pończoch było dobrze tolerowane.

Wiarygodność danych naukowych

Dane wysokiej jakości wskazują na to, że u pasażerów podróżujących samolotem, którzy noszą pończochy uciskowe, rzadziej rozwija się bezobjawowa ZŻG, a dane niskiej jakości wskazują, że u osób tych występują mniejsze obrzęki nóg w porównaniu z osobami nienoszącymi pończoch. Jakość danych była ograniczona w związku ze sposobem pomiaru obrzęku. Istnieją dane umiarkowanej jakości wskazujące na zmniejszenie częstości występowania zakrzepicy żył powierzchownych w grupie noszącej pończochy. Nie możemy ocenić wpływu noszenia pończoch na ryzyko zgonu, zatorowości płucnej lub objawowej ZŻG, ponieważ we włączonych do przeglądu badaniach zdarzenia te nie miały miejsca. W celu oceny tych punktów końcowych konieczne byłyby badania z randomizacją obejmujące bardzo dużą liczbę uczestników.