Pytanie badawcze

Jaki jest wpływ bisfosfonianów (leków, które zapobiegają utracie masy kostnej), przyjmowanych doustnie lub dożylnie, na osteoporozę u chorych na mukowiscydozę?

Wprowadzenie

Mukowiscydoza jest poważną chorobą genetyczną, która atakuje wiele narządów w organizmie (np. płuca i trzustkę). U około 23,5% chorych na mukowiscydozę następuje zmniejszenie gęstości mineralnej kości (BMD), powszechnie nazywane osteoporozą, co zwiększa prawdopodobieństwo złamań kości. Krótko- i długoterminowe skutki złamań (np . żeber i kręgosłupa) mogą doprowadzić do pogorszenia objawów choroby płuc i zwiększyć częstość hospitalizacji. Bisfosfoniany są lekami, które zwiększają BMD poprzez hamowanie resorpcji kości. Stosuje się je w leczeniu osteoporozy spowodowanej menopauzą lub stosowaniem glikokortykosteroidów (GKS). Chcieliśmy dowiedzieć się, czy u chorych na mukowiscydozę stosowanie bisfosfonianów wpływa na częstość złamań kości, BMD oraz na jakość życia, a także czy powoduje jakiekolwiek skutki uboczne. Jest to aktualizacja poprzedniego przeglądu.

Data wyszukiwania

Dane są aktualne na dzień 5 maja 2022 r.

Charakterystyka badań

Uwzględniliśmy 9 badań obejmujących 272 dorosłych i 113 dzieci (w wieku od 5 do 18 lat). Badania trwały od 6 miesięcy do 2 lat. W 8 badaniach uczestniczyło 238 dorosłych, u których wcześniej nie przeszczepiono płuc. W 3 z nich stosowano bisfosfoniany dożylnie (w 1 badaniu stosowano pamidronian, w 2 badaniach – kwas zoledronowy). W 5 badaniach stosowano bisfosfoniany doustnie (w 1 badaniu stosowano kwas ryzedronowy, w pozostałych 4 badaniach – kwas alendronowy). W badaniach bisfosfoniany porównywano z placebo (lekiem niezawierającym składników aktywnych) albo z wapniem (podawanym łącznie z witaminą D lub bez niej). W jednym spośród tych 8 badań, w którym porównywano doustne stosowanie kwasu alendronowego z placebo wzięło udział 113 dzieci i te wyniki przeanalizowaliśmy osobno. W ostatnim badaniu z udziałem 34 dorosłych, którzy przeszli przeszczep płuc, dożylne podawanie pamidronianu porównano z niestosowaniem bisfosfonianów.

Najważniejsze wyniki

U dorosłych bisfosfoniany konsekwentnie zwiększały BMD w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i w biodrze. Zwiększyły one również BMD w odcinku lędźwiowym kręgosłupa u dzieci. Leczenie bisfosfonianami nie zmniejszyło częstości występowania złamań (w kręgosłupie lub w innych częściach ciała), ani zgonów u dorosłych lub dzieci. Może to jednak być związane z niewielką liczbą uczestników oraz krótkim czasem trwania badań. Silny ból kości i objawy grypopodobne występowały często podczas dożylnego przyjmowania bisfosfonianów, szczególnie u osób niestosujących GKS. Konieczne są dalsze badania w celu określenia wpływu wstępnego leczenia z użyciem GKS. Dodatkowe badania są potrzebne by ustalić, czy ból kości jest częstszy lub silniejszy (albo jedno i drugie) w przypadku stosowania silniejszego kwasu zoledronowego, i czy GKS zmniejszają ryzyko wystąpienia ww. działań niepożądanych lub im zapobiegają. W kolejnych badaniach należy również określić działania niepożądane ze strony żołądka i przewodu pokarmowego, które wiążą się z przyjmowaniem bisfosfonianów doustnie. Aby wykazać jak bisfosfoniany wpływają na częstość złamań i przeżywalność, potrzebne są badania z większą liczbą uczestników i dłuższym okresem obserwacji. Należy przeprowadzić więcej badań z udziałem dzieci chorujących na mukowiscydozę, aby lepiej zrozumieć skutki, korzyści i szkody, jakie mogą mieć te leki.

Bisfosfoniany w porównaniu z grupą kontrolną u chorych na mukowiscydozę, którzy nie przeszli przeszczepienia płuc

Dorośli

W 5 badaniach (142 uczestników) nie wykazano żadnych różnic między grupami przyjmującymi leki a grupami kontrolnymi pod względem ryzyka wystąpienia nowych złamań kręgów lub złamań innych niż kręgowe w okresie 12 miesięcy, a w 2 badaniach (44 uczestników) nie raportowano złamań po upływie 24 miesięcy. Po 12 miesiącach wyniki 6 badań (171 uczestników) wykazały, że bisfosfoniany mogą zwiększać BMD w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, a w 5 badaniach (155 uczestników) stwierdzono ten sam efekt w odniesieniu do BMD w biodrze lub kości udowej. Nie stwierdzono wyraźnej różnicy pod względem jakości życia (QoL) uczestników po 12 miesiącach, jednak przyjmowanie bisfosfonianów, jak zauważono w 7 badaniach (206 uczestników), prawdopodobnie wiązało się z większym bólem kości po 12 miesiącach.

Dzieci

Po 12 miesiącach nie znaleźliśmy żadnej różnicy między leczeniem i placebo pod względem liczby nowych złamań kręgów lub złamań innych niż kręgowe. Stosowanie bisfosfonianów może zwiększyć BMD w odcinku lędźwiowym kręgosłupa po upływie 12 miesięcy. Nie stwierdzono różnic pod względem natężenia bólu kości lub mięśni, częstości występowania gorączki i działań niepożądanych związanych z przewodem pokarmowym. W badaniu nie zmierzono BMD w biodrze/kości udowej, ani jakości życia (QoL). 

Bisfosfoniany w porównaniu z grupą kontrolną u chorych na mukowiscydozę po przeszczepieniu płuc

W tym badaniu wyniki raportowano dopiero po 24 miesiącach. Liczba złamań, zarówno kręgowych, jak również innych niż kręgowe, nie zmieniła się, ale BMD w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i kości udowej zwiększyła się w grupie osób otrzymujących leczenie aktywne. W żadnej z grup nie raportowano bólu kości, ani gorączki. W badaniu nie oceniano jakości życia (QoL).

Wiarygodność danych naukowych

Wiarygodność danych naukowych była zróżnicowana i mieliśmy pewne obawy dotyczące wystąpienia różnych aspektów błędu systematycznego (wypaczającego wyniki badań – przyp. tłum.) we wszystkich badaniach. Co najmniej 3 badania zostały częściowo sfinansowane przez firmy farmaceutyczne. W jednym badaniu osoby, które oglądały zdjęcia kości i zdawały potem z nich raport mogły wiedzieć, którzy uczestnicy byli leczeni bisfosfonianami. Ta wiedza mogła wpłynąć na ich obiektywność. W 2 badaniach nie raportowano złamań, ale nie sądzimy, by ten fakt wpłynął znacząco na wyniki przeglądu.