خونریزی زیرعنکبوتیه (subarachnoid haemorrhage; SAH) نوعی سکته مغزی است که به دلیل خونریزی در فضای زیرعنکبوتیه، که فضای کوچکی میان مغز و جمجمه و حاوی عروق خونی است که مغز را تغذیه میکنند، رخ میدهد. علت خونریزی معمولا پارگی برآمدگی در یکی از این عروق است که به آن آنوریسم میگویند. پیامد بیماران پساز SAH عموما ضعیف است: %50 از بیماران طی یکماه پساز خونریزی جان خود را از دست میدهند و از کسانی که در ماه اول زنده میمانند، 50% برای انجام فعالیتهای روزمره زندگی (مثلا راه رفتن، لباس پوشیدن، حمام کردن) به کمک شخص دیگری وابسته میمانند. یکی از علل پیامد نامطلوب، عارضهای از SAH به نام ایسکمی ثانویه است (ایسکمی به معنای نبود جریان خون است). این عارضه چهار تا 10 روز پساز خونریزی رخ میدهد (بنابراین ثانویه است). علت دقیق آن مشخص نیست، اما علاوهبر انقباض عروق خونی در مغز، شواهدی وجود دارد که لخته شدن پلاکتهای خون نیز در آن نقش دارد. بنابراین، کارآزماییها با عواملی که از لخته شدن پلاکتهای خون پیشگیری میکنند (عوامل ضدپلاکت) انجام شدهاند. در این مرور از هفت کارآزمایی، شامل 1385 بیمار، که تاثیرات عوامل ضدپلاکت را بر پیامد پساز SAH بررسی کردند، دریافتیم بیمارانی که با عوامل ضدپلاکت درمان شدند، در مقایسه با بیمارانی که هیچ عامل ضدپلاکتی را دریافت نکردند، پیامد ضعیف و ایسکمی ثانویه کمتری داشتند، اما نتایج دارای اهمیت آماری نبودند و بنابراین نمیتوان نتیجهگیری قطعی کرد. علاوهبر این، بیمارانی که با عوامل ضدپلاکت درمان میشوند، ممکن است خطر خونریزی کمی بالاتر داشته باشند. براساس این نتایج، نتیجه میگیریم که در حال حاضر نمیتوان استفاده از عوامل ضدپلاکت را پساز وقوع SAH توصیه کرد.
مطالعه چکیده کامل
ایسکمی ثانویه یکی از علل شایع پیامد نامطلوب در بیماران مبتلا به خونریزی زیرعنکبوتیه (subarachnoid haemorrhage; SAH) ناشی از آنوریسم است. به نظر میرسد علاوهبر وازواسپاسم، تجمع پلاکتی در پاتوژنز ایسکمی ثانویه نقش دارد. مطالعات تجربی نشان دادهاند که عوامل ضدپلاکتی میتوانند از ایسکمی ثانویه پیشگیری کنند.
اهداف
تعیین اینکه عوامل ضدپلاکت، پیامدها را در بیماران مبتلا به SAH آنوریسمال تغییر میدهند یا خیر.
روشهای جستوجو
ما پایگاه ثبت کارآزماییهای گروه سکته مغزی (stroke) در کاکرین (آخرین جستوجو در آگوست 2006)، MEDLINE (1966 تا آگوست 2006) و بانکهای اطلاعاتی EMBASE (1980 تا آگوست 2006) را جستوجو کردیم. ما همچنین فهرست منابع کارآزماییهای شناساییشده را جستوجو کردیم.
معیارهای انتخاب
تمام کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (randomised controlled trials; RCTs) که هر عامل ضدپلاکتی را با گروه کنترل در بیماران مبتلا به SAH آنوریسمال مقایسه کردند.
گردآوری و تجزیهوتحلیل دادهها
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم دادهها را استخراج کرده و کیفیت کارآزمایی را ارزیابی کردند. نسبت خطر (relative risk; RR) با توجه به پیامد ضعیف، کشندگی مورد (case fatality)، ایسکمی ثانویه، عوارض خونریزی داخل جمجمهای و خونریزی مجدد آنوریسم، براساس اصل قصد درمان (intention-to-treat; ITT) محاسبه شدند. در صورت وجود اهمیت آماری در آنالیز اولیه، تحلیل بدترین حالت (worst case analysis) انجام شد.
نتایج اصلی
هفت RCT در این مرور وارد شدند که در مجموع شامل 1385 بیمار بودند. چهار مورد از این کارآزماییها معیارهای مطالعات با کیفیت خوب را داشتند. برای هر عامل ضدپلاکتی، کاهش پیامد ضعیف (RR: 0.79؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.62 تا 1.01) و ایسکمی ثانویه مغزی (RR: 0.79؛ 95% CI؛ 0.56 تا 1.22) و عوارض خونریزی داخل جمجمهای بیشتر (RR: 1.36؛ 95% CI؛ 0.59 تا 3.12) وجود داشتند، اما هیچیک از این تفاوتها اهمیت آماری نداشتند. مداخله هیچ تاثیری بر کشندگی مورد (RR: 1.01؛ 95% CI؛ 0.74 تا 1.37) یا خونریزی مجدد آنوریسم (RR: 0.98؛ 95% CI؛ 0.78 تا 1.38) نداشت. برای عوامل ضدپلاکت به صورت جداگانه، فقط تیکلوپیدین (ticlopidine) با وقوع کمتر پیامد ضعیف همراه بود که اهمیت آماری داشت (RR: 0.37؛ 95% CI؛ 0.14 تا 0.98)، اما این تخمین فقط براساس یک RCT کوچک به دست آمد.
نتیجهگیریهای نویسندگان
این مرور روندی را به سمت پیامد بهتر در بیماران تحت درمان با عوامل ضدپلاکت نشان میدهد، که احتمالا به دلیل کاهش ایسکمی ثانویه است. بااینحال، نتایج دارای اهمیت آماری نبودند، بنابراین نمیتوان نتیجهگیری قطعی کرد. همچنین، عوامل ضدپلاکت میتوانند خطر عوارض خونریزیدهنده را افزایش دهند. براساس شواهد فعلی، به منظور پیشگیری از ایسکمی ثانویه یا پیامد نامطلوب، درمان با عوامل ضدپلاکت توصیه نمیشود.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.
