کمردرد (low-back pain; LBP) یکی از دلایل اصلی غیبت از کار و مراجعه به متخصصان مراقبتهای سلامت است. شصت تا 90% از جمعیت بزرگسال در معرض خطر ابتلا به LBP هستند. درحالیکه به نظر میرسد اکثر اپیزودها طی شش هفته برطرف میشوند، عود بیماری شایع است. علاوهبر این، تخمین زده میشود که 10% تا 20% از بزرگسالان مبتلا، نشانههای LBP مزمن (درد مداوم که بیشاز سه ماه طول میکشد) را نشان میدهند. LBP مزمن، تاثیر قابل توجهی بر زندگی روزمره دارد.
تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (transcutaneous electrical nerve stimulation; TENS) بهطور گستردهای بهعنوان یک درمان مکمل در مدیریت LBP استفاده میشود. این روش یک گزینه درمانی نسبتا بیخطر، غیرتهاجمی و با کاربری آسان است. دستگاههای TENS از طریق الکترودهایی که روی سطح پوست سالم و نزدیک به منبع درد قرار میگیرند، تحریک الکتریکی را به اعصاب زیرین منتقل میکنند.
چهار کارآزمایی تصادفیسازی و کنترلشده (RCTs؛ 585 بیمار) با کیفیت بالا که تاثیر استفاده از روش TENS را با دارونما (placebo) برای مدیریت درمانی کمردرد مزمن مقایسه کردند، در این مطالعه وارد شدند. با توجه به شواهد متناقض، مشخص نیست که روش TENS در کاهش شدت کمردرد مفید است یا خیر. بااینحال، شواهد منسجمی در دو کارآزمایی (410 بیمار) وجود داشت که نشان داد TENS سطح ناتوانی ناشی از کمردرد را بهبود نبخشید. شواهدی با کیفیت متوسط وجود داشت که استفاده از خدمات پزشکی و وضعیت کاری (برای مثال از دست دادن کار، مرخصی استعلاجی) در طول درمان تغییری نکرد. در نهایت، به نظر نمیرسید که تفاوتی میان TENS متداول و TENS مشابه طب سوزنی وجود داشته باشد.
بروز برخی عوارض جانبی گزارش شدند، که معمولا شامل سوزش (irritation) خفیف پوست بود که بهطور مساوی در گروههای درمان و دارونما رخ داد. بااینحال، یک شرکتکننده وجود داشت که چهار روز پساز شروع درمان دچار بثورات شدید پوستی (rash) شد.
بهطور خلاصه، نویسندگان این مرور شواهد متناقضی را در مورد مزایای روش TENS برای درمان LBP مزمن یافتند که استفاده از TENS را برای مدیریت روتین LBP مزمن تائید نمیکند.
مطالعه چکیده کامل
تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (transcutaneous electrical nerve stimulation; TENS) بیش از 30 سال پیش بهعنوان یک روش درمانی کمکی در کنار مدیریت دارویی درد مطرح شد. بااینحال، علیرغم استفاده گسترده از آن، اثربخشی این روش در مدیریت درمانی کمردرد (low-back pain; LBP) مزمن همچنان بحثبرانگیز است.
اهداف
تعیین اینکه استفاده از روش TENS برای مدیریت LBP مزمن، موثرتر از دارونما (placebo) است یا خیر.
روشهای جستوجو
پایگاه مرکزی ثبت کارآزماییهای کنترلشده کاکرین، MEDLINE؛ EMBASE؛ PEDro و CINAHL تا 19 جولای 2007 جستوجو شدند.
معیارهای انتخاب
فقط کارآزماییهای بالینی تصادفیسازی و کنترلشده (RCTs) وارد این مرور شدند که تاثیر استفاده از روش TENS را با دارونما در بیماران مبتلا به LBP مزمن مقایسه کردند.
گردآوری و تجزیهوتحلیل دادهها
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم کارآزماییها را انتخاب کرده، کیفیت روششناسی (methodology) آنها را رتبهبندی کرده و دادههای مرتبط را استخراج کردند. در صورتیکه متاآنالیز کمّی امکانپذیر نبود، یک سنتز کیفی انجام شد که در آن 5 سطح شواهد، مطابق با توصیههای گروه مروری کمردرد در سازمان همکاری کاکرین (Cochrane Collaboration) در نظر گرفته شد.
نتایج اصلی
چهار RCT با کیفیت بالا (585 بیمار) با معیارهای انتخاب مطابقت داشتند. ناهمگونی (heterogeneity) بالینی موجود در آنها مانع از انجام متاآنالیز شد. بنابراین، یک سنتز کیفی تکمیل شد. در مورد اینکه روش TENS در کاهش شدت کمردرد مفید بود یا خیر، شواهد متناقضی به دست آمد و شواهد منسجمی در دو کارآزمایی (410 بیمار) نیز نشان داد که وضعیت عملکردی مختص کمر را بهبود نبخشید. شواهدی با کیفیت متوسط نشان داد وضعیت کار و استفاده از خدمات پزشکی با درمان تغییر نکرد. نتایج متناقضی از دو مطالعه در رابطه با وضعیت سلامت عمومی به دست آمد، بهطوریکه یک مطالعه عدم بهبودی در پروفایل اصلاحشده تاثیر بیماری (modified Sickness Impact Profile) را نشان داد و مطالعه دیگر به بهبودهای قابل توجهی در چندین زیربخش از پرسشنامه SF-36، اما نه همه آنها، دست یافت. معیارهای متعدد پیامد فیزیکی، بهبودی را با اهمیت آماری نسبت به دارونما نشان ندادند. بهطور کلی، بیمارانی که با TENS مشابه طب سوزنی درمان شدند، پاسخ مشابهی را با بیمارانی که با TENS متداول درمان شدند، نشان دادند. بااینحال، در دو مورد از کارآزماییها، با توجه به اینکه انقباض عضلانی القا نشد، شدت تحریک کافی برای TENS مشابه طب سوزنی به کار نرفته بود. براساس دادههای موجود، نمیتوان برنامههای درمانی مطلوب را بهطور قابل اعتمادی تعیین کرد. عوارض جانبی شامل سوزش (irritation) خفیف پوست در محل قرارگیری الکترود بود.
نتیجهگیریهای نویسندگان
در حال حاضر، شواهد حاصل از تعداد کمی از کارآزماییهای کنترلشده با دارونما، استفاده از TENS را در مدیریت روتین LBP مزمن تائید نمیکند. انجام پژوهشهای بیشتری در این زمینه مورد نیاز است.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.
