تا به امروز، یک عامل دارویی با کارآمدی اثباتشده برای درمان وابستگی به کوکائین (cocaine) وجود ندارد. کوکائین یک آلکالوئید مشتق شده از برگ کوکا اریتروکسیلون (erythroxylon coca leaf) است که به صورت پودر برای استفاده داخل بینی یا تزریق داخل وریدی یا بهصورت کراک (crack)، شکل پایه آزاد، به شکل دود مصرف میشود. وابستگی به کوکائین یک مشکل عمده سلامت عمومی است زیرا مصرف آن میتواند با عوارض پزشکی و روانیاجتماعی، از جمله گسترش بیماریهای عفونی (مانند ایدز، هپاتیت و سل)، وقوع جرم، خشونت و قرار گرفتن نوزادان در معرض مواد مخدر همراه باشد. این مرور به بررسی شواهد مربوط به کارآمدی و قابلیت پذیرش داروهای ضدافسردگی بهتنهایی یا در ترکیب با یک مداخله روانیاجتماعی برای درمان سوءمصرف و وابستگی به کوکائین پرداخت.
شواهد فعلی حاصل از کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده، استفاده از داروهای ضدافسردگی را تائید نمیکند. نتایج مثبت حاصل از مصرف داروهای ضدافسردگی بر پیامدهای مرتبط با خلقوخو، با تاثیر اولیه داروهای ضدافسردگی همسو و سازگار هستند. به نظر نمیرسد که آنها با هیچ تاثیری بر ترک درمان، مصرف کوکائین یا عوارض جانبی، که از شاخصهای مستقیم سوءمصرف و وابستگی به کوکائین هستند، مرتبط باشند. در مجموع، تعداد 37 مطالعه بالینی تصادفیسازی شده، شامل 3551 شرکتکننده، وارد این مرور شدند. تمام مطالعات به جز یک مورد در ایالات متحده آمریکا انجام شدند؛ 33 کارآزمایی با بیماران سرپایی در جامعه یا در مراکز سلامت روان صورت گرفتند. در 10 کارآزمایی، بیماران برای وابستگی به اوپیوئید با متادون (methadone) یا بوپرنورفین (buprenorphine) نیز درمان شدند. داروهای ضدافسردگی شامل دسیپرامین (desipramine)، فلوکستین (fluoxetine) و بوپروپیون (bupropion) بوده و میانگین مدت زمان کارآزماییها 10.7 هفته گزارش شد. مطالعات واردشده از 43 ابزار رتبهبندی مختلف استفاده کردند و از نظر طراحی، کیفیت، ویژگیهای بیماران، داروهای تستشده، خدمات و درمانهای ارائهشده متفاوت بودند.
مطالعه چکیده کامل
وابستگی به کوکائین (cocaine) اختلالی است که هیچ درمان دارویی با کارآمدی اثباتشده برای آن وجود ندارد، و پیشرفتهای کنونی در زمینه نوروبیولوژی میتوانند توسعه داروهای آینده را هدایت کنند.
اهداف
بررسی کارآمدی و قابلیت پذیرش داروهای ضدافسردگی (antidepressants) بهتنهایی یا در ترکیب با هرگونه مداخله روانیاجتماعی برای درمان وابستگی به کوکائین و مصرف مشکلساز آن.
روشهای جستوجو
در جولای 2011، پایگاه مرکزی ثبت کارآزماییهای کنترلشده کاکرین (CENTRAL)، PubMed؛ EMBASE و CINAHL را جستوجو کرده، و برای یافتن کارآزماییهای منتشرنشده با محققان تماس گرفتیم.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای بالینی تصادفیسازیشده که داروهای ضدافسردگی را بهتنهایی یا همراه با مداخله روانیاجتماعی با دارونما (placebo)، عدم درمان، مداخلات دارویی یا روانیاجتماعی دیگر مقایسه کردند.
گردآوری و تجزیهوتحلیل دادهها
دو نویسنده بهطور مستقل از هم کیفیت کارآزمایی را ارزیابی کرده و به استخراج دادهها پرداختند.
نتایج اصلی
تعداد 37 مطالعه در این مرور وارد شدند (3551 شرکتکننده).
داروهای ضدافسردگی در مقایسه با دارونما: نتایج مربوط به ترک درمان، شواهدی را از وجود تفاوت نشان ندادند (31 مطالعه، 2819 شرکتکننده، RR: 1.03؛ CI 95%؛ 0.93 تا 1.14). در بررسی پرهیز از مصرف کوکائین، تفاوتی که در آنالیز نرخ پرهیز سه هفتهای مشاهده شد، به نفع داروهای ضدافسردگی بود، اگرچه از نظر آماری معنیدار نبود (هشت مطالعه، 942 شرکتکننده، RR: 1.22؛ CI 95%؛ 0.99 تا 1.51). با در نظر گرفتن مطالعاتی که فقط مربوط به داروهای سهحلقهای (tricyclics) بودند (پنج مطالعه، 367 شرکتکننده) یا مطالعاتی که فقط دسیپرامین (desipramine) را بررسی کردند (چهار مطالعه، 254 شرکتکننده)، شواهد به نفع داروهای ضدافسردگی بود. بااینحال، زمانیکه فقط مطالعاتی با معیارهای تشخیصی تعریفشده عملیاتی انتخاب شدند، اهمیت آماری به نفع داروهای ضدافسردگی، همچنین روند معناداری نشانداده شده با تمام نمونهها، از میان رفت. در بررسی مسائل بیخطری (safety)، نتایج، شواهدی را از تفاوت نشان ندادند (تعداد بیمارانی که به دلایل پزشکی از مطالعه خارج شدند، 13 مطالعه، 1396 شرکتکننده، RR: 1.39؛ CI 95%؛ 0.91 تا 2.12). نتایج آنالیز زیرگروه که طول مدت کارآزمایی، وابستگی همزمان به اوپیوئید یا مداخلات روانیاجتماعی همراه را بهعنوان عوامل مخدوشکننده در نظر گرفتند، نتوانستند تفاوتهای همسو و سازگار و معنیداری را به نفع داروهای ضدافسردگی نشان دهند.
داروهای ضدافسردگی در مقایسه با داروهای دیگر: در مقایسه داروهای ضدافسردگی با آگونیستهای دوپامین (dopamine agonists) یا با داروهای ضدتشنج (anticonvulsants)، هیچ شواهدی از تفاوت در میزان انصراف از درمان و پیامدهای دیگر (پرهیز از مصرف کوکائین، عوارض جانبی) نشان داده نشد.
نتیجهگیریهای نویسندگان
در وضعیت فعلی شواهد، دادهها از کارآمدی داروهای ضدافسردگی در درمان سوءمصرف/وابستگی به کوکائین حمایت نمیکنند. به نظر نمیرسد نتایج نسبتا مثبت بهدستآمده در معیارهای پیامد ثانویه، مانند شدت افسردگی، با تاثیر بر شاخصهای مستقیم سوءمصرف/وابستگی به کوکائین مرتبط باشند. داروهای ضدافسردگی را نمیتوان به عنوان رکن اصلی درمان برای سوءمصرفکنندگان/وابستگان گزینشنشده کوکائین در نظر گرفت.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.
