پیام‌های کلیدی
میزان پاسخ‌گویی به پرسشنامه‌ها را می‌توان از طریق تماس با افراد پیش از ارسال پرسشنامه افزایش داد؛
میزان پاسخ‌گویی به پرسشنامه‌ها را می‌توان با شخصی‌تر کردن پرسشنامه‌ها، نامه‌ها و ایمیل‌ها، و ترجیحا کوتاه‌تر کردن آنها افزایش داد؛
همچنین می‌توان با دادن یک مشوق، برای مثال، مقدار کمی پول، یا یک مشوق غیرپولی مانند خودکار، میزان پاسخ‌گویی را افزایش داد.
چرا پاسخ دادن به پرسشنامه‌ها مهم است؟
پرسشنامه‌های پستی و الکترونیکی، روشی نسبتا ارزان برای گردآوری اطلاعات از افراد برای مقاصد پژوهشی است. اگر افراد به این پرسشنامه‌ها پاسخ ندهند (به اصطلاح «غیر پاسخ‌دهنده»)، نتایج پژوهش از دقت کمتری برخوردار خواهند بود.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما خواستیم راه‌های موثری را برای افزایش پاسخ‌گویی به پرسشنامه‌های پستی و الکترونیکی پیدا کنیم.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
در جست‌وجوی مطالعاتی بودیم که هر روشی را برای افزایش پاسخ‌گویی به پرسشنامه بررسی کردند.
نتایج مطالعات را خلاصه کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
حجم بسیار زیادی از پژوهش‌ها برای شناسایی راه‌های افزایش پاسخ‌گویی انجام شده، و ما 758 مطالعه را در این نسخه به‌روز شده از مرور روش‌شناسی (methodology) کاکرین گنجانده‌ایم. این مطالعات شامل طیف وسیعی از افراد بودند، از بیماران، پزشکان، دانشجویان دانشگاه و اساتید گرفته تا مدیران بازاریابی، حسابداران و مدیران فروشگاه‌های مواد غذایی که از آنها خواسته شد تا پرسشنامه را تکمیل کنند.
به این نتیجه رسیدیم که میزان پاسخ‌گویی به پرسشنامه‌ها از طریق تماس با افراد پیش از ارسال پرسشنامه، افزایش می‌یابد. همچنین دریافتیم که میزان پاسخ‌گویی به پرسشنامه‌های پستی در صورت ارسال توسط دانشگاه افزایش می‌یابد. همچنین می‌توان با دادن یک مشوق، برای مثال، مقدار کمی پول، یا یک مشوق غیرپولی مانند خودکار، میزان پاسخ‌گویی را افزایش داد. میزان پاسخ‌گویی ممکن است با استفاده از پرسشنامه پستی به جای پرسشنامه الکترونیکی یا با دادن حق انتخاب برای نحوه پاسخ‌گویی (الکترونیکی یا پستی) بیشتر شود. همچنین می‌توان با شخصی‌تر کردن پرسشنامه‌ها، نامه‌ها و ایمیل‌ها، و ترجیحا کوتاه‌تر کردن آنها، میزان پاسخ‌گویی را افزایش داد.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
مجبور شدیم برخی از مطالعات را حذف کنیم زیرا نتوانستیم تایید کنیم که آنها عاری از سوگیری (bias) هستند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
این مرور، در واقع مرور قبلی را به‌روز می‌کند. شواهد تا دسامبر 2021 به‌روز است.
پژوهشگرانی که از پرسشنامه‌های پستی و الکترونیکی استفاده می‌کنند، می‌توانند با استفاده از راهبردهایی که در این مرور کاکرین موثر تشخیص داده شده‌اند، میزان پاسخ‌گویی را افزایش دهند.
پرسشنامه‌هایی که توسط خود شرکت‌کنندگان پاسخ داده می‌شوند (self-administered) به‌طور گسترده‌ای برای گردآوری داده‌ها در پژوهش‌های اپیدمیولوژی استفاده می‌شوند، اما عدم پاسخ‌گویی به آنها موجب کاهش حجم نمونه موثر و مطرح شدن خطر سوگیری (bias) می‌شود. یافتن راهکار‌هایی برای افزایش پاسخ‌گویی به پرسشنامه‌های پستی و الکترونیکی، کیفیت پژوهش‌های اپیدمیولوژی را بهبود می‌بخشد.
شناسایی راهبردهای موثر برای افزایش پاسخ‌گویی به پرسشنامه‌های پستی و الکترونیکی.
تا دسامبر 2021 به جست‌وجو در 14 بانک اطلاعاتی الکترونیکی پرداختیم، فهرست منابع کارآزمایی‌ها و مرورهای مرتبط را نیز به صورت دستی جست‌وجو کردیم. با نویسندگان همه کارآزمایی‌ها یا مرورها تماس گرفتیم تا در مورد کارآزمایی‌های منتشرنشده سوالاتی بپرسیم؛ در صورت لزوم، با نویسندگان نیز تماس گرفتیم تا روش‌های تخصیص مورد استفاده را تایید کرده و نتایج ارائه‌شده را روشن کنیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده را با موضوع روش‌های افزایش پاسخ‌گویی به پرسشنامه‌های پستی یا الکترونیکی مد نظر قرار دادیم. واجد شرایط بودن هر کارآزمایی را با استفاده از معیارهای از پیش تعریف‌شده ارزیابی کردیم.
داده‌های مربوط به شرکت‌کنندگان کارآزمایی، مداخله، تعداد افراد تصادفی‌سازی شده برای گروه‌های مداخله و مقایسه، و پنهانسازی تخصیص (allocation concealment) را استخراج کردیم. برای هر راهبرد، نسبت شانس (OR) تجمعی و 95% فواصل اطمینان (CI) را در یک مدل اثرات تصادفی (random-effects model) تخمین زدیم. شواهد را برای سوگیری انتخاب (selection bias) با استفاده از روش رگرسیون وزن‌دهی شده ایگر (Egger's weighted regression) و تست همبستگی رتبه‌بندی بگ (Begg's rank correlation) و نمودار قیفی (funnel plot) ارزیابی کردیم. ناهمگونی (heterogeneity) را میان نسبت‌های شانس کارآزمایی با استفاده از تست Chi 2 ارزیابی کرده و میزان ناهمگونی میان نتایج کارآزمایی را با استفاده از آماره I 2 کمّی‌سازی کردیم.
پرسشنامه‌های پستی
تعداد 670 کارآزمایی واجد شرایط را پیدا کردیم که بیش از 100 راهبرد مختلف را برای افزایش پاسخ‌گویی به پرسشنامه‌های پستی ارزیابی کردند. در نیمی از این راهبردها، ناهمگونی چشمگیری را میان نتایج کارآزمایی پیدا کردیم.
شانس پاسخ‌گویی در موارد زیر تقریبا دو برابر شد: استفاده از مشوق‌های پولی (نسبت شانس (OR): 1.86؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.73 تا 1.99؛ ناهمگونی I 2 برابر با 85%)؛ استفاده از یادآور تلفنی (OR: 1.96؛ 95% CI؛ 1.03 تا 3.74)؛ و زمانی که سوالات پیامد بالینی در آخر قرار گرفتند (OR: 2.05؛ 95% CI؛ 1.00 تا 4.24).
شانس پاسخ‌گویی در موارد زیر تقریبا تا نصف افزایش یافت: با استفاده از پرسشنامه کوتاه‌تر (OR: 1.58؛ 95% CI؛ 1.40 تا 1.78)؛ تماس با شرکت‌کنندگان پیش از ارسال پرسشنامه (OR: 1.36؛ 95% CI؛ 1.23 تا 1.51؛ I 2 = 87%)؛ ارسال مشوق همراه با پرسشنامه (یعنی بدون قید و شرط) به جای زمانی که شرکت‌کنندگان فقط پس از بازگرداندن پرسشنامه مشوق دریافت می‌کنند (یعنی مشروط به پاسخ‌گویی) (OR: 1.53؛ 95% CI؛ 1.35 تا 1.74)؛ استفاده از یادآورهای پیامک شخصی (OR: 1.53؛ 95% CI؛ 0.97 تا 2.42)؛ استفاده از سرویس تحویل ویژه (ثبت شده) (OR: 1.68؛ 95% CI؛ 1.36 تا 2.08؛ I 2 = 87%)؛ استفاده از یادآورهای الکترونیکی (OR: 1.60؛ 95% CI؛ 1.10 تا 2.33)؛ استفاده از پیگیری فشرده (OR: 1.69؛ 95% CI؛ 0.93 تا 3.06)؛ استفاده از پرسشنامه‌های جالب‌تر/کلیدی (OR: 1.73؛ 95% CI؛ 1.12 تا 2.66)؛ و هنگام ذکر اجبار برای پاسخ‌گویی (OR: 1.61؛ 95% CI؛ 1.16 تا 2.22). همچنین شانس پاسخ‌گویی با موارد زیر افزایش یافت: مشوق‌های غیرپولی (OR: 1.16؛ 95% CI؛ 1.11 تا 1.21؛ I 2 = 80%)؛ یک مشوق پولی بزرگ‌تر (OR: 1.24؛ 95% CI؛ 1.15 تا 1.33)؛ یک مشوق غیرپولی بزرگ‌تر (OR: 1.15؛ 95% CI؛ 1.00 تا 1.33)؛ هنگامی که یک خودکار در کنار پرسشنامه قرار داده شود (OR: 1.44؛ 95% CI؛ 1.38 تا 1.50)؛ استفاده از مطالب شخصی‌شده (OR: 1.15؛ 95% CI؛ 1.09 تا 1.21؛ I 2 = 57%)؛ استفاده از پرسشنامه یک‌طرفه به جای دوطرفه (OR: 1.13؛ 95% CI؛ 1.02 تا 1.25)؛ استفاده از پاکت‌های تمبردار بازگشتی (که هزینه ارسال آنها قبلا پرداخت شده باشد) به جای پاکت‌هایی که باید هزینه ارسال آنها توسط گیرنده پرداخت شود (OR: 1.23؛ 95% CI؛ 1.13 تا 1.33؛ I 2 = 69%)، اطمینان از محرمانه بودن پاسخ‌ها (OR: 1.33؛ 95% CI؛ 1.24 تا 1.42)؛ استفاده از ارسال پست خارجی درجه یک (OR: 1.11؛ 95% CI؛ 1.02 تا 1.21)؛ و زمانی که پرسشنامه‌ها از طرف یک دانشگاه ارسال شدند (OR: 1.32؛ 95% CI؛ 1.13 تا 1.54).
زمانی که پرسشنامه شامل سوالاتی با ماهیت حساس بود، شانس پاسخ کاهش یافت (OR: 0.94؛ 95% CI؛ 0.88 تا 1.00).
پرسشنامه‌های الکترونیکی
تعداد 88 کارآزمایی واجد شرایط را پیدا کردیم که بیش از 30 روش مختلف را برای افزایش پاسخ‌گویی به پرسشنامه‌های الکترونیکی ارزیابی کردند. در نیمی از این راهبردها، ناهمگونی چشمگیری را میان نتایج کارآزمایی پیدا کردیم. شانس پاسخ‌گویی در موارد زیر سه برابر شد: استفاده از یک نامه مختصر به جای یک نامه مفصل (OR: 3.26؛ 95% CI؛ 1.79 تا 5.94)؛ و زمانی که یک عکس در ایمیل گنجانده شد (OR: 3.05؛ 95% CI؛ 1.84 تا 5.06؛ I 2 = 19%).
شانس پاسخ‌گویی در موارد زیر تقریبا دو برابر شد: استفاده از مشوق‌های پولی (OR: 1.88؛ 95% CI؛ 1.31 تا 2.71؛ I 2 = 79%)؛ و استفاده از موضوعات جالب‌تر (OR: 1.85؛ 95% CI؛ 1.52 تا 2.26). شانس پاسخ‌گویی در موارد زیر تا نصف افزایش یافت: استفاده از مشوق‌های غیرپولی (OR: 1.60؛ 95% CI؛ 1.25 تا 2.05)؛ استفاده از پرسشنامه‌های الکترونیکی کوتاه‌تر (OR: 1.51؛ 95% CI؛ 1.06 تا 2.16؛ I 2 = 94%)؛ و استفاده از یک پرسشنامه الکترونیکی جالب‌تر (OR: 1.85؛ 95% CI؛ 1.52 تا 2.26). شانس پاسخ‌گویی در موارد زیر تا یک سوم افزایش یافت : ارائه نتایج نظرسنجی به عنوان مشوق (OR: 1.36؛ 95% CI؛ 1.16 تا 1.59)؛ استفاده از پس‌زمینه سفید (OR: 1.31؛ 95% CI؛ 1.10 تا 1.56)؛ و تاکید بر مزایای پرسشنامه برای جامعه پاسخ‌گو (OR: 1.38؛ 95% CI؛ 1.07 تا 1.78؛ I 2 = 41%).
شانس پاسخ‌گویی با موارد زیر هم افزایش یافت: پرسشنامه‌های الکترونیکی شخصی‌شده (OR: 1.24؛ 95% CI؛ 1.17 تا 1.32؛ I 2 = 41%)؛ استفاده از یک سربرگ ساده (OR: 1.23؛ 95% CI؛ 1.03 تا 1.48)؛ دادن مهلت پاسخ‌گویی (OR: 1.18؛ 95% CI؛ 1.03 تا 1.34)؛ و ارائه تخمین زمان طولانی‌تر برای تکمیل (OR: 1.25؛ 95% CI؛ 0.96 تا 1.64).
شانس پاسخ‌گویی زمانی کاهش یافت که: «نظرسنجی» در موضوع ایمیل ذکر شد (OR: 0.81؛ 95% CI؛ 0.67 تا 0.97)؛ زمانی که ایمیل یا پرسشنامه الکترونیکی از یک محقق مرد ارسال شد، یا شامل امضای مرد بود (OR: 0.55؛ 95% CI؛ 0.38 تا 0.80)؛ و استفاده از حمایت مالی دانشگاه (OR: 0.84؛ 95% CI؛ 0.69 تا 1.01).
شانس پاسخ‌گویی با استفاده از پرسشنامه پستی دو برابر بیشتر از استفاده از پرسشنامه الکترونیکی بود (OR: 2.33؛ 95% CI؛ 2.25 تا 2.42؛ I 2 = 98%). پاسخ‌گویی در موارد زیر نیز افزایش یافت: ارائه حق انتخاب برای نحوه پاسخ‌گویی (الکترونیکی یا پستی) به جای فقط الکترونیکی (OR: 1.76؛ 95% CI؛ 1.67 تا 1.85؛ I 2 = 97%)؛ و هنگام اجرای پرسشنامه الکترونیکی با رایانه به جای تلفن هوشمند (OR: 1.62؛ 95% CI؛ 1.36 تا 1.94).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.