پیامهای کلیدی
استفاده از فناوری دیجیتالی در کوتاهمدت ممکن است به افراد مبتلا به فیبروز سیستیک (cystic fibrosis; CF) کمک کند تا به درمانهای استنشاقی خود پایبند باشند (یا آنها را «ادامه دهند»)، اما تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر عملکرد ریه یا تشدید حملات ریوی (شعلهور شدن بیماری) داشت.
ترکیب پایش دیجیتالی و دریافت پشتیبانی مناسب از طریق یک پلتفرم آنلاین، در میانمدت، احتمالا افراد را تشویق میکند که به درمان استنشاقی پایبند باشند و بار درمان (treatment demand) را بر افراد مبتلا به CF، ناشی از نیازهای مراقبت سلامت آنها و تاثیری که این امر بر بهزیستی (well-being) بیماران میگذارد، کاهش میدهد، بدون آنکه منجر به بهبود کیفیت زندگی شود.
تحقیقات آینده باید استفاده از فناوری دیجیتالی را برای کمک به کودکان و بزرگسالان مبتلا به CF در پایبندی به درمانهای استنشاقی خود ارزیابی کرده و در نظر بگیرند که چگونه این امر بر دیگر حوزههای درمان آنها تاثیر میگذارد.
CF چیست؟
CF یک بیماری ارثی و تهدیدکننده زندگی است، که در آن مخاط چسبناک و غلیظی در ریهها و سیستم گوارشی تولید میشود. با گذشت زمان، ریهها آسیب میبینند و در نهایت ممکن است به درستی کار نکنند.
CF چگونه درمان میشود؟
در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای CF وجود ندارد، اما درمان به کنترل نشانهها و کاهش عوارض کمک میکند. درمانها شامل تجویز آنتیبیوتیکها برای پیشگیری و درمان عفونتهای قفسه سینه، و داروهایی برای نرم کردن مخاط در ریهها است که سرفه را آسانتر میکند. افراد مبتلا به CF از اسپریهای استنشاقی (inhaler) و نبولایزرها (nebuliser) برای رساندن سریع داروها به ریهها استفاده میکنند. نبولایزرها ماشینهای کوچکی هستند که داروی مایع را به غبار مه-مانند تبدیل میکنند که پساز آن از طریق یک قطعه دهانی یا ماسک استنشاق میشود.
درمان CF پیچیده و زمانبر است؛ افراد مبتلا به CF معمولا 2 تا 2.5 ساعت در روز را صرف درمان میکنند.
افراد بهطور فزایندهای از فناوریهای دیجیتالی برای نظارت بر سلامت و آمادگی جسمانی خود از طریق ردیابهای فعالیت و برنامههای کاربردی تلفن همراه استفاده میکنند. فناوریهای دیجیتالی برای ردیابی و بهبودی در نحوه مدیریت درمان افراد مبتلا به CF استفاده میشوند. برخی از فناوریها امکان بارگذاری اطلاعات را در اینترنت فراهم میکنند، بنابراین افراد و تیمهای مراقبت سلامت آنها میتوانند بلافاصله از آنها برای نظارت و ارتقای سطح درمان بهره ببرند.
ما به دنبال چه یافتهای بودیم؟
آیا فناوری دیجیتالی میتواند به افراد مبتلا به CF کمک کند تا به درمانهای استنشاقی خود پایبند بمانند؟
آیا استفاده از فناوریهای دیجیتالی برای نظارت بر پایبندی به درمان، تاثیرات ناخواسته یا مضری دارند؟
ما چهکاری را انجام دادیم؟
به جستوجوی مطالعاتی پرداختیم که هر نوع فناوری دیجیتالی را برای پایش پایبندی به درمانهای استنشاقی برای CF بررسی کردند. نتایج این مطالعات را خلاصه کرده و اطمینان خود را به شواهد، براساس عواملی مانند روشهای انجام و حجمنمونه مطالعات، رتبهبندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
ما دو مطالعه را با 628 فرد پنج تا 41 سال یافتیم، که از فناوریهای دیجیتالی مختلف استفاده کردند. ما نتوانستیم نتایج آنها را ترکیب کنیم و آنها را به صورت جداگانه آنالیز کردیم. هر دو مطالعه افراد شرکتکننده را بهطور تصادفی در یکی از دو گروه قرار دادند، با شانس مساوی برای قرار گرفتن در هر دو گروه.
یک مطالعه کوچک، دو حالت تنفس را با یک نبولایزر دیجیتال در 20 کودک 5 تا 16 سال مقایسه کرد (نبولایزر که یک آنتیبیوتیک را به صورت مه استنشاقی (inhaled mist) ارائه داد). یک حالت، کودکان را تشویق کرد تا از طریق قطعه دهانی متناسبشده، نفسهای طولانیتر و عمیقتر بکشند؛ حالت دیگر شامل الگوی معمول تنفس بود. این مطالعه 10 هفته به طول انجامید.
مطالعه بزرگتر شامل 608 فرد 16 سال و بالاتر بود. مطالعه مذکور، نبولایزر ردیابی داده را با یک پلتفرم مبتنی بر وب به نام CFHealthHub با همان نبولایزر بدون پلتفرم مبتنی بر وب مقایسه کرد. CFHealthHub امکان دسترسی به دادههای پایبندی به درمان و پشتیبانی فردی را از محققان مطالعه به شرکتکنندگان داد که به مدت 12 ماه دادهها را جمعآوری کردند.
نتایج کلیدی
مطالعه با مقایسه حالتهای استنشاق نشان داد کودکانی که از حالت تنفس دیجیتالی پیشرفته استفاده میکنند، پایبندی بیشتری به درمان نبولایزر نسبت به کودکانی ثبت کردند که از حالت تنفس معمولی بهره بردند. بااینحال، این ممکن است تفاوت کمی در عملکرد ریه ایجاد کند. هیچ تاثیر نامطلوبی (عوارض جانبی) از استفاده از حالتهای مختلف استنشاق وجود نداشت.
مطالعه دوم نشان داد که ترکیب یک برنامه آنلاین با یک نبولایزر ردیابی داده احتمالا در مقایسه با استفاده از فقط نبولایزر، پایبندی را بهبود میبخشد. ترکیبی از نبولایزر و پشتیبانی آنلاین نیز احتمالا «بار (burden) درمان» را کاهش میدهد. بااینحال، احتمالا تفاوتی اندک یا عدم تفاوت را در کیفیت زندگی یا تعداد حملات شعلهوری بیماری ایجاد میکند. گروهی که از پلتفرم آنلاین استفاده کردند، عوارض جانبی کمی بیشتر را گزارش کردند، اما هیچ تفاوتی را بین گروهها در عوارض جانبی پیدا نکردیم که بهطور مستقیم با درمان مرتبط دانستیم (اندازهگیری شده با استفاده از نمرات اضطراب و افسردگی).
محدودیتهای شواهد چه هستند؟
اعتماد ما به شواهد حاصل از مطالعه کوچکتر محدود است، زیرا بسیار کوچک و متمرکز بر کودکان بود، در حالی که سوال ما گستردهتر بود. همچنین فقط دو مورد از پیامدهای برنامهریزی شده را گزارش کرد.
بهطور کلی، سطح کیفیت شواهد به دست آمده از مطالعه بزرگتر، از پائین تا متوسط متغیر بود. این مطالعه بزرگتر بود و پیامدهای ما را بیشتر بررسی کرد. بااینحال، این مطالعه فقط شامل افراد 16 سال و بالاتر بود، بنابراین نمیدانیم که یافتههای آن در مورد کودکان خردسالتر هم صدق میکند یا خیر.
برای آنکه بدانیم فناوری دیجیتالی چگونه میتواند پایبندی به درمانهای استنشاقی را بهبود بخشد، شواهد فعلی محدود است. پژوهشهای آتی باید ارزیابی کنند که چگونه فناوری میتواند پایبندی به درمانهای استنشاقی را در کودکان و بزرگسالان بهبود بخشد و در نظر بگیرند که چگونه این امر بر کل طرح درمان تاثیر میگذارد (پایبندی به درمانهای استنشاقی ممکن است زمان صرفشده را برای درمانهای دیگر کاهش دهد).
شواهد تا چه زمانی بهروز است؟
شواهد تا 27 فوریه 2025 بهروز است.
مطالعه چکیده کامل
درک بهتر و درمان فیبروز سیستیک (cystic fibrosis; CF) منجر به امید به زندگی طولانیتر شده که با یک رژیم درمانی پیچیدهتر همراه است. پایبندی کمتر از حد مطلوب (suboptimal) به برنامه درمانی، در زمینه بیماریهای تنفسی، با پیامدهای سلامت ضعیفتری همراه است. با دسترسی بیشتر به فناوری دیجیتال، میتوان از آن برای نظارت بر پایبندی به درمانهای استنشاقی از طریق نبولایزرهای chipped، برنامههای تلفن همراه و پلتفرمهای مبتنی بر وب استفاده کرد. این فناوری میتواند امکان پایش پایبندی و همچنین پیامدهای بالینی را فراهم کرده و امکان ارائه بازخورد را برای فرد مبتلا به CF و تیم مراقبت سلامت او فراهم آورد.
اهداف
ارزیابی تاثیرات استفاده از فناوری دیجیتالی برای نظارت بر پایبندی به درمانهای استنشاقی و وضعیت سلامت در بزرگسالان و کودکان مبتلا به CF.
روشهای جستوجو
پایگاه ثبت کارآزماییهای گروه CF در کاکرین را جستوجو کردیم، که از جستوجو در بانک اطلاعاتی الکترونیکی و جستوجوی دستی در مجلات و کتابهای چکیده مقالات کنفرانس تشکیل شدند. همچنین Embase و سه پایگاه ثبت کارآزمایی بالینی را جستوجو کرده، و منابع مطالعات واردشده را کنترل کردیم. تاریخ آخرین جستجو 27 فوریه 2025 بود.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شدهای (randomised controlled trials; RCTs) را جستوجو کردیم که به بررسی تاثیرات فناوری دیجیتال بر پایش پایبندی کودکان و بزرگسالان مبتلا به CF به درمانهای استنشاقی پرداختند.
گردآوری و تجزیهوتحلیل دادهها
دو نویسنده مرور نتایج جستوجو را برای مطالعات واجد شرایط برای گنجاندن در مرور غربالگری کرده و دادهها را استخراج کردند. از ابزار Risk of Bias 2 برای ارزیابی کیفیت مطالعه استفاده کردیم. قطعیت کلی شواهد را با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) ارزیابی کردیم.
نتایج اصلی
دو مطالعه را با 628 شرکتکننده پنج تا 41 سال در مرور خود وارد کردیم. یک مطالعه برای هر دو مقایسه مختلف وجود داشت.
نبولایزر با حالت استنشاق هدف در برابر حالت استنشاق استاندارد
مطالعه موازی وارد شده، پس از یک دوره چهار تا شش هفتهای به مدت بیش از 10 هفته به طول انجامید. این مطالعه تاثیرات یک حالت استنشاقی پیشرفته دیجیتالی (حالت استنشاق هدف (target inhalation mode)) را برای آنتیبیوتیکهای نبولایز شده در مقایسه با حالت استاندارد در کودکانی مقایسه کرد که در یک کلینیک CF منطقهای در بریتانیا حضور داشتند. پیامد اولیه این مطالعه، زمان صرف شده برای تکمیل درمان استنشاقی بود، اما محققین پایبندی به درمان را نیز گزارش دادند. نتایج نشان داد که هنگام استفاده از این مداخله ممکن است در پایبندی به حالت استنشاق هدف، بهبودی حاصل شود (تفاوت میانگین (MD): %24.0؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 2.95 تا 45.05؛ شواهد با قطعیت پائین). حالت استنشاق هدف ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در درصد پیشبینیشده حجم بازدمی اجباری در یک ثانیه (FEV1) ایجاد کند (MD؛ 1.00 درصد پیشبینی شده؛ 95% CI؛ 9.37- تا 11.37؛ شواهد با قطعیت پائین). این مطالعه در مورد بار (burden) درمانی، کیفیت زندگی (QoL) یا تشدید ریوی گزارشی را ارائه نکرد.
نبولایزر الکتریکی (eNebuliser) با پشتیبانی دیجیتال در برابر نبولایزر الکتریکی بدون پشتیبانی
یک RCT چند مرکزی بزرگ، پایبندی را از طریق استفاده از نبولایزرهای ردیابی داده کنترل کرد. گروه مداخله همچنین دسترسی به یک پلتفرم آنلاین مبتنی بر وب، CFHealthHub، را دریافت کرد، که پشتیبانی هدفمند و منعطف مداخلهگر مطالعه و همچنین دسترسی به دادههای پایبندی، اطلاعات آموزشی و حل مساله آنها را در طول دوره 12 ماهه کارآزمایی ارائه داد. قطعیت تمام شواهد را در سطح متوسط ارزیابی کردیم. مداخله دیجیتال در مقایسه با مراقبت معمول، احتمالا پایبندی به درمان استنشاقی را بهبود میبخشد (MD: %18؛ 95% CI؛ 12.90 تا 23.10)؛ احتمالا منجر به کاهش اندکی در بار درمان میشود (MD: 5.1؛ 95% CI؛ 1.79 تا 8.41)؛ و ممکن است باعث بهبودی جزئی در درصد پیشبینی شده FEV1 شود (MD: 3.70؛ 95% CI؛ 0.23- تا 7.63). احتمالا تفاوتی اندک یا عدم تفاوت بین دو گروه در بروز تشدید ریوی یا QoL وجود دارد.
نتیجهگیریهای نویسندگان
پایش دیجیتالی به همراه ارائه پشتیبانی مناسب از طریق یک پلتفرم آنلاین احتمالا پایبندی به درمانهای استنشاقی را بهبود میبخشد و بار درمان را (بدون تغییر متناظر در QoL) در میانمدت کاهش میدهد (شواهد با قطعیت پائین و متوسط). در یک بازه زمانی کوتاهتر، تقویت تکنولوژیکی ارائه آنتیبیوتیکهای استنشاقی ممکن است پایبندی به درمان را بهبود بخشد (شواهد با قطعیت پائین). ممکن است هر دو مداخله تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر عملکرد ریه داشته باشند، و پایش آنلاین احتمالا تفاوتی را در تشدید حملات ریوی ایجاد نمیکند.
تحقیقات آینده باید تاثیر استفاده از فناوری دیجیتالی را بر پایبندی به درمانهای استنشاقی در کودکان و بزرگسالان ارزیابی کنند. توجه به پایبندی به کل رژیم درمانی نیز مهم است، زیرا بهبودی در پایبندی به درمانهای استنشاقی میتواند به قیمت پایبندی به دیگر بخشهای رژیم درمانی تمام شود.
حمایت مالی
مرور اولیه با حمایت مالی زیرساخت کاکرین (Cochrane Infrastructure) از موسسه ملی تحقیقات سلامت (NIHR) انجام شد. این مرور با حمایت مالی کاکرین برای CF از طرف CF Foundation و UK CF Trust بهروزرسانی شد.
ثبت
پروتکل (2020) DOI: 10.1002/14651858.CD013733
مرور اولیه (2023) DOI: 10.1002/14651858.CD013733.pub2
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.
ین مرور کاکرین در ابتدا به زبان انگلیسی منتشر شد. مسوولیت صحت ترجمه بر عهده تیم ترجمه است که آن را تهیه کرده است. روند ترجمه با دقت انجام شده و از فرآیندهای استاندارد برای تضمین کنترل کیفیت پیروی میکند. با این حال، در صورت عدم تطابق، ترجمههای نادرست یا نامناسب، متن اصلی انگلیسی معتبر است.
