فیبرومیالژی چیست و ورزش ترکیبی چیست؟
فیبرومیالژی (fibromyalgia) وضعیتی است که منجر به درد و رنج مزمن در سراسر بدن می‌شود. افراد مبتلا به این وضعیت اغلب احساس افسردگی، خستگی و سفتی بدن و مشکل در خواب دارند. ورزش ترکیبی به صورت جلسات منظم از دو یا چند نوع ورزش از جمله ورزش‌های ایروبیک (پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری)، تقویتی (بلند کردن یا کشیدن وزنه در برابر باندهای مقاومت)، یا انعطاف‌پذیری (کششی) تعریف می‌شود.
ویژگی‌های مطالعه
نویسندگان مرور تا دسامبر 2017 مطالعات را جست‌وجو کردند و 29 مطالعه (2088 نفر) را یافتند که در 12 کشور مختلف انجام شدند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان مطالعه 51 سال بوده و 98% آن‌ها زن بودند. میانگین دوره برنامه ورزشی 14 هفته با سه جلسه 50 تا 60 دقیقه‌ای در هفته طول کشید. تمام برنامه‌های ورزشی به‌طور کامل یا جزئی تحت نظارت قرار داشتند. نویسندگان مرور، علاقه زیادی به مقایسه گروه‌های ورزش ترکیبی با گروه‌های کنترل داشتند (19 مطالعه؛ 1065 نفر). افراد گروه‌های کنترل، یا درمانی را دریافت نکردند یا مراقبت‌های معمول خود را ادامه دادند.
نتایج کلیدی - ورزش ترکیبی در برابر کنترل
هر پیامد زیر با مقیاس از 0 تا 100 اندازه‌گیری می‌شود، که نمرات پائین‌تر بهتر هستند.
کیفیت زندگی مرتبط با سلامت (HRQL)
پس از 5 تا 26 هفته، افرادی که ورزش کردند 7% بهتر شدند (3% بهتر تا 11% بهتر) یا تا 7 نقطه در یک مقیاس 100 نقطه‌ای بهبود یافتند.
افرادی که ورزش کردند، HRQL خود را در نقطه 49 رتبه‌بندی کردند.
افراد گروه کنترل، HRQL خود را در نقطه 56 رتبه‌بندی کردند.
درد
پس از 5 تا 26 هفته، افرادی که ورزش کردند 5% درد کم‌تری داشتند (1% بهتر تا 9% بهتر) یا تا 5 نقطه در مقیاس 100 نقطه‌ای بهبود یافتند.
افرادی که ورزش کردند، درد خود را در نقطه 53 رتبه‌بندی کردند.
افراد گروه کنترل، درد خود را در نقطه 58.6 رتبه‌بندی کردند.
خستگی
پس از 14 تا 24 هفته، افرادی که ورزش کردند 13% کمتر خسته بودند (8% بهتر تا 18% بهتر) یا تا 13 نقطه در مقیاس 100 نقطه‌ای بهبود یافتند.
افرادی که ورزش کردند، خستگی خود را در نقطه 59 رتبه‌بندی کردند.
افراد گروه کنترل، خستگی خود را در نقطه 72 رتبه‌بندی کردند.
سفتی بدن
پس از 16 هفته، افرادی که ورزش کردند، 7% کمتر دچار سفتی شدند (1% بهتر 1 تا 12% بهتر) یا تا 7 نقطه در مقیاس 100 نقطه‌ای بهبود یافتند.
افرادی که ورزش کردند، سفتی بدن خود را در نقطه 61 رتبه‌بندی کردند.
افراد گروه کنترل، سفتی بدن خود را در نقطه 68 رتبه‌بندی کردند.
توانایی انجام فعالیت‌های روزمره (عملکرد فیزیکی)
پس از 8 تا 24 هفته، افرادی که ورزش کردند، 11% بهتر بودند (7% تا 15%) یا تا 11 نقطه در مقیاس 100 نقطه‌ای بهبود یافتند.
افرادی که ورزش کردند، عملکرد فیزیکی خود را در نقطه 38 رتبه‌بندی کردند.
افراد گروه کنترل، عملکرد فیزیکی خود را در نقطه 49 رتبه‌بندی کردند.
آسیب‌ها - بعضی از شرکت‌کنندگان، دچار افزایش درد و رنج، یا خستگی حین یا پس از ورزش شدند. مطالعات، صدمات یا آسیب‌های دیگری را گزارش نکردند. با این حال، گزارش‌دهی آسیب‌ها در بسیاری از مطالعات از دست رفت یا ناقص بود. ما مطمئن نیستیم که خطر با ورزش افزایش می‌یابد یا خیر.
ترک زودهنگام مطالعه - 11% از شرکت‌کنندگان گروه کنترل در مقایسه با 12% از ورزش‌کنندگان، مطالعه را زودهنگام ترک کردند.
تاثیرات طولانی‌مدت - تجزیه‌وتحلیل تاثیرات طولانی‌مدت HRQL پایدار ماندن اثرات ورزش ترکیبی را در 6 تا 12 هفته و 13 تا 26 هفته نشان داد، اما نه در 27 تا 52 هفته. شواهدی با کیفیت بسیار پائین نشان می‌دهند اینکه ورزش‌های ترکیبی، HRQL را در بلندمدت بهبود می‌بخشند یا خیر، نامطمئن است. خروج و حوادث جانبی اندازه‌گیری نشدند.
سایر موارد– نویسندگان مرور، شواهدی را نیافتند که مزایا و آسیب‌های ورزش ترکیبی متفاوت از برنامه‌های آموزشی، آموزش شناختی-رفتاری، بیوفیدبک، دارو یا سایر انواع ورزش است.
نتیجه‌گیری‌ها و کیفیت شواهد
ورزش ترکیبی ممکن است HRQL و توانایی انجام فعالیت‌های روزانه را بهبود ببخشد، ممکن است درد و خستگی را کاهش دهد و ممکن است برای افراد مبتلا به فیبرومیالژی قابل قبول باشد. شواهدی با کیفیت پائین نشان می‌دهند که ورزش ترکیبی ممکن است سفتی را اندکی بهبود ببخشند. در مقایسه با سایر مداخلات ورزشی یا غیر-ورزشی، در مورد تاثیرات ورزش‌های ترکیبی نامطمئن هستیم. اگر چه ورزش ترکیبی به نظر می‌رسد به‌خوبی تحمل می‌شود (تعداد مشابهی از افراد، مطالعه را در سراسر گروه‌ها ترک کردند)، شواهد مربوط به آسیب‌ها نادر بودند، بنابراین در مورد ایمنی آن‌ها نامطمئن هستیم. نویسندگان مرور، کیفیت شواهد را به دلیل تعداد کم افراد شرکت‌کننده در مطالعات، برخی از موضوعات مربوط به طراحی مطالعه و کیفیت پائین نتایج، پائین تا متوسط در نظر گرفتند.
در مقایسه با کنترل، شواهدی با کیفیت متوسط نشان می‌دهند که ورزش ترکیبی احتمالا HRQL، عملکرد فیزیکی و خستگی را بهبود می‌بخشد اما این بهبود ممکن است برای برخی از شرکت‌کنندگان کوچک و از نظر بالینی مهم نباشد؛ عملکرد فیزیکی، بهبودی را در همه شرکت‌کنندگان نشان می‌دهد. خروج از مطالعه در سراسر گروه‌ها مشابه بود. شواهدی با کیفیت پائین نشان می‌دهد که ورزش ترکیبی ممکن است سفتی بدن را اندکی بهبود ببخشند. شواهدی با کیفیت بسیار پائین نشان می‌دهد که ما در مورد اینکه تاثیرات بلندمدت ورزش ترکیبی برای تمام پیامدها حفظ می‌شوند یا خیر، «نامطمئن» هستیم؛ خروج از مطالعه به هر علتی و حوادث جانبی اندازه‌گیری نشدند. در مقایسه با سایر مداخلات ورزشی یا غیر-ورزشی، ما در مورد تاثیرات ورزش ترکیبی نامطمئن هستیم، زیرا فقط شواهدی را با کیفیت بسیار پائین از کارآزمایی‌های کوچک و بسیار ناهمگون به دست آوردیم. اگر چه ورزش ترکیبی به نظر می‌رسد به خوبی تحمل شود (میزان خروج از مطالعه در سراسر گروه‌ها مشابه بود)، شواهد مربوط به حوادث جانبی کم است، بنابراین در مورد ایمنی آن نامطمئن هستیم. کیفیت شواهد به دست آمده را از این کارآزمایی‌ها به علت عدم دقت (کارآزمایی‌های کوچک)، سوگیری انتخاب (برای مثال تخصیص)، کورسازی شرکت‌کنندگان و ارائه‌دهندگان مراقبت یا ارزیابان پیامد و گزارش‌دهی انتخابی، کاهش دادیم.
انجام تمرینات ورزشی معمولا برای افراد مبتلا به فیبرومیالژی (fibromyalgia) توصیه می‌شود. این مرور یکی از مجموعه مرورهای انجام شده در مورد تمرینات ورزشی برای فیبرومیالژی است که جایگزین مروری با عنوان «ورزش برای درمان سندرم فیبرومیالژی» خواهد شد که برای اولین بار در سال 2002 منتشر شد.
ارزیابی مزایا و آسیب‌های پروتکل‌های تمرین ورزش‌های ترکیبی که شامل دو یا چند نوع ورزش (هوازی، مقاومتی، انعطاف‌پذیری) برای بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژی در برابر کنترل (درمان معمول، کنترل لیست انتظار)، مداخلات غیر-ورزشی (به عنوان مثال بیوفیدبک) یا ورزش‌های دیگر (مانند ترکیبی در برابر انعطاف‌پذیری) است.
مقایسه‌های خاص شامل ورزش ترکیبی در برابر ورزش‌های دیگر (برای مثال ورزش‌های مقاومتی، ورزش آبی، ایروبیک/هوازی، انعطاف‌پذیری و لرزش کل بدن) مورد ارزیابی قرار نگرفتند.
ما کتابخانه کاکرین MEDLINE؛ Embase؛ Cumulative Index to Nursing and Allied Health Literature (CINAHL)؛ پایگاه اطلاعات طب مکمل و وابسته (AMED)؛ پایگاه شواهد فیزیوتراپی (PEDro)؛ پایگاه Current Controlled Trials (تا 2013)؛ WHO ICTRP و ClinicalTrials.gov را تا دسامبر 2017، بدون اعمال محدودیت زبان، برای شناسایی تمام کارآزمایی‌های بالقوه مرتبط جست‌وجو کردیم.
ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را درباره بزرگسالان با تشخیص فیبرومیالژی وارد کردیم که مداخلات ورزش ترکیبی را با مداخلات دیگر یا عدم انجام ورزش مقایسه کردند. پیامدهای عمده عبارت بودند از کیفیت زندگی مرتبط با سلامت (health-related quality of life; HRQL)، درد، سفتی، خستگی، عملکرد فیزیکی، خروج از مطالعه و حوادث جانبی.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم به انتخاب کارآزمایی‌ها برای ورود، استخراج داده‌ها، و ارزیابی خطر سوگیری (bias) و کیفیت شواهد مربوط به پیامدهای عمده با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) پرداختند.
ما 29 RCT (2088 شرکت‌کننده؛ 98% زن؛ میانگین سنی 51 سال) را وارد کردیم که مداخلات ورزش ترکیبی (از جمله حداقل دو ورزش زیر: ورزش‌های هوازی یا قلبی-تنفسی، ورزش‌های مقاومتی یا قدرتی عضلات و ورزش انعطاف‌پذیری)، را در برابر کنترل (برای مثال: لیست انتظار)، غیر-ورزشی (به‌عنوان مثال بیوفیدبک) و سایر مداخلات ورزشی مقایسه کردند. نقایص طراحی در سراسر مطالعات منجر به سوگیری‌های انتخاب، عملکرد، تشخیصی و گزارش‌دهی انتخابی شد. ما یافته‌های ورزش ترکیبی را در مقایسه با کنترل، اولویت‌بندی کرده و آن‌ها را به‌طور کامل در اینجا ارائه می‌کنیم.
بیست‌ویک کارآزمایی (1253 شرکت‌کننده) شواهدی را با کیفیت متوسط برای همه پیامدهای عمده به جز سفتی بدن ارائه کردند (کیفیت پائین). به استثنای موارد خروج از مطالعه و حوادث جانبی، معیار پیامد عمده، خود-گزارشی بود و بر اساس مقیاس 0 تا 100 بیان شد (مقادیر پائین‌تر بهترین هستند، تفاوت‌های میانگین (MDs) منفی نشان دهنده بهبود است؛ ما از تفاوت بالینی قابل توجه بین گروه‌ها به اندازه 15% تفاوت نسبی استفاده کردیم). نتایج به دست آمده برای ورزش ترکیبی در برابر کنترل نشان می‌دهد که میانگین HRQL، در گروه کنترل و ورزشی به ترتیب، 56 و 49 (13 مطالعه؛ 610 شرکت‌کننده) با بهبود کامل 7% (3% بهتر تا 11% بهتر) و بهبود نسبی 12% (6% بهتر تا 18% بهتر) بود. میانگین درد در گروه کنترل و ورزش به ترتیب، 58.6 و 53 (15 مطالعه؛ 832 شرکت‌کننده) با بهبود کامل 5% (1% بهتر تا 9% بهتر) و بهبود نسبی 9% (3% بهتر تا 15% بهتر ) همراه بود. میانگین خستگی به ترتیب، 72 و 59 نقطه در گروه‌های کنترل و ورزش (1 مطالعه؛ 493 شرکت‌کننده) با بهبود کامل 13% (8% بهتر تا 18% بهتر) و بهبود نسبی 18% (11% بهتر تا 24% بهتر) همراه بود. میانگین سفتی به ترتیب، 68 و 61 در گروه‌های کنترل و ورزش (5 مطالعه؛ 261 شرکت‌کننده) با بهبود کامل 7% (1% بهتر تا 12% بهتر) و بهبود نسبی 9% (1% بهتر تا 17% بهتر) همراه بود. میانگین عملکرد فیزیکی به ترتیب، 49 و 38 در گروه‌های کنترل و ورزش (9 مطالعه؛ 477 شرکت‌کننده) با بهبود کامل 11% (7% بهتر تا 15% بهتر) و بهبود نسبی 22% (14% بهتر تا 30% بهتر) همراه بود. تجزیه‌وتحلیل تجمعی، منجر به خطر نسبی با کیفیت متوسط برای خروج (انصراف) به هر علتی با میزان‌های مشابه در سراسر گروه‌ها (به ترتیب، 11 به ازای هر 100 و 12 به ازای هر 100 نفر در گروه‌های کنترل و مداخله) (19 مطالعه؛ 1065 شرکت‌کننده؛ خطر نسبی (RR)؛ 1.02؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.69 تا 1.51) با تغییر کامل معادل 1% (3% کمتر تا 5% بیش‌تر) و تغییر نسبی 11% (28% کمتر تا 47% بیش‌تر) شد. در سراسر همه 21 مطالعه، هیچ گونه آسیب یا حادثه جانبی دیگری گزارش نشد؛ با این حال برخی از شرکت‌کنندگان حین یا پس از ورزش، دچار افزایش نشانه‌های فیبرومیالژی (درد، رنج، یا خستگی) شدند. با این حال به دلیل کم بودن میزان عوارض، از خطرات دقیق مرتبط با ورزش نامطمئن هستیم. ورزش ترکیبی ممکن است HRQL و عملکرد فیزیکی را بهبود ببخشد و می‌تواند درد و خستگی را کاهش دهد؛ خروج از مطالعه به هر علت در سراسر گروه‌ها مشابه بود، و ورزش‌های ترکیبی ممکن است سفتی را اندکی کاهش دهند. برای خستگی، عملکرد فیزیکی، HRQL و سفتی، نمی‌توانیم تغییرات بالینی مرتبط را رد یا آن را بپذیریم، چرا که فواصل اطمینان شامل تاثیرات بالینی مهم و غیر-مهم است.
ما شواهدی را با کیفیت بسیار پائین در مورد تاثیرات طولانی‌مدت یافتیم. در هشت کارآزمایی، HRQL، خستگی و بهبود عملکرد فیزیکی در 6 تا 52 هفته یا بیش‌تر پس از مداخله ادامه یافت، اما بهبود در سفتی و درد پایدار نماند. خروج و حوادث جانبی اندازه‌گیری نشدند.
این موضوع که ورزش ترکیبی در برابر سایر مداخلات غیر-ورزشی یا دیگر ورزش‌ها، HRQL و عملکرد فیزیکی را بهبود می‌بخشد یا نشانه‌ها را کاهش می‌دهد، نامطمئن است زیرا کیفیت شواهد بسیار پائین بود. این مداخلات ناهمگون و نتایج اغلب بر اساس مطالعات کوچک واحد بودند. حوادث جانبی مرتبط با این مداخلات اندازه‌گیری نشدند و بنابراین عدم قطعیت، خطر ابتلا را به حوادث جانبی در بر می‌گیرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.