سوال مطالعه مروری
فواید و آسیب‌های بالینی سیتی‌کولین در مقایسه با دارونما (placebo) یا هر درمان استاندارد دیگری در درمان مبتلایان به سکته مغزی ایسکمیک حاد چیست؟
پیشینه
سکته مغزی ایسکمیک حاد به صورت یک اپیزود ناگهانی از اختلال در عملکرد مغز تعریف می‌شود که در اثر انسداد در عروق خونی مغز ایجاد می‌شود. این وضعیت، عامل اصلی ناتوانی طولانی‌مدت و دومین علت اصلی مرگ‌ومیر به شمار می‌آید. سیتی‌کولین (citicoline) ماده‌ای است که می‌تواند از مرگ سلول‌های مغزی که در نزدیکی منطقه آسیب‌دیده مغزی قرار دارند، پیشگیری کند.
تاریخ جست‌وجو
انجام جست‌وجو در تاریخ 29 ژانویه 2020 کامل شد.
ویژگی‌های مطالعه
ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده، هم منتشر شده و هم منتشر نشده، را وارد کردیم. هیچ محدودیتی را از نظر زبان، کشور محل انجام، یا نوع طراحی مطالعه اعمال نکردیم. ما افراد (بزرگسالان یا کودکان) مبتلا به سکته مغزی ایسکمیک حاد را بدون توجه به علت زمینه‌ای آن، وارد كردیم. سکته مغزی مبتنی بر تشخیص بالینی بود که با اسکن‌های مغزی تأیید شد. ما کارآزمایی‌هایی را وارد کردیم که سیتی‌کولین را با دارونما، مراقبت معمول، یا دیگر روش‌های درمانی معمول مقایسه کردند.
نتایج کلیدی
ده کارآزمایی مرتبط را شناسایی کردیم که شامل 4281 شرکت‌کننده بودند؛ شش کارآزمایی در مراکز متعدد و دو مورد به صورت بین‌المللی انجام شدند. اکثر کارآزمایی‌ها را در معرض خطر بالای سوگیری (bias) در نظر گرفتیم و تعداد اندکی از شرکت‌کنندگان در آنها حضور داشتند. این مساله خطر تخمین بیش‌ازحد مزایا و کمترازحد مضرات را افزایش می‌دهد. کارآزمایی‌ها، سیتی‌کولین را که به صورت خوراکی یا تزریقی تجویز شد، آزمایش کردند. به نظر نمی‌رسید که سیتی‌کولین تاثیری بر مرگ‌ومیر یا ناتوانی در فعالیت‌های روزانه، عوارض جانبی شدید، بهبودی عملکرد، یا بهبودی نورولوژیکی داشته باشد.
کیفیت شواهد
خطرات سوگیری، عدم دقت و سوگیری گزارش‌دهی پیامد، همگی کیفیت شواهد را پایین آوردند. هیچ یک از کارآزمایی‌های وارد شده در مورد داده‌های کیفیت زندگی گزارشی را ارائه نکردند. محققان مضرات ناشی از تجویز سیتی‌کولین را ناقص گزارش کردند، بنابراین مشخصات این آسیب‌ها نامشخص باقی می‌ماند.
این مرور به ارزیابی فواید و مضرات بالینی سیتی‌کولین در مقایسه با دارونما یا هر درمان استاندارد دیگری در درمان مبتلایان به استروک ایسکمیک حاد پرداخت. یافته‌های این مرور نشان می‌دهند که ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت بین سیتی‌کولین و کنترل‌های آن از نظر مورتالیتی به هر علتی، ناتوانی یا وابستگی در فعالیت‌های روزانه، عوارض جانبی شدید، بهبودی عملکرد، و ارزیابی عملکرد نورولوژیکی وجود داشته باشد، هر چند شواهد قطعیت پائینی داشتند. هیچ یک از کارآزمایی‌های وارد شده کیفیت زندگی را ارزیابی نکردند و پروفایل ایمنی سیتی‌کولین ناشناخته می‌ماند. شواهد موجود، به دلیل محدودیت‌ها در طراحی مطالعه یا اجرای کارآزمایی‌ها، از کیفیت پائینی برخوردار هستند.
سکته مغزی یا استروک (stroke) یکی از دلایل اصلی ناتوانی طولانی‌مدت و مورتالیتی به شمار می‌آید و بار (burden) جهانی آن در دو دهه گذشته افزایش یافته است. چندین روش درمانی برای بهبودی از، و درمان، استروک ایسکمیک پیشنهاد شده است. یکی از آنها سیتی‌کولین (citicoline) است. در این مطالعه مروری، مزایا و مضرات تجویز سیتی‌کولین در درمان بیماران مبتلا به استروک ایسکمیک حاد ارزیابی شد.
ارزیابی فواید و مضرات بالینی سیتی‌کولین در مقایسه با دارونما (placebo) یا هر درمان کنترل دیگری برای درمان مبتلایان به استروک ایسکمیک حاد.
تا 29 ژانویه 2020، در پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه استروک در کاکرین، CENTRAL؛ MEDLINE Ovid؛ Embase Ovid؛ LILACS جست‌وجو کردیم. پورتال جست‌وجوی کارآزمایی‌های بالینی سازمان بهداشت سازمان جهانی بهداشت و ClinicalTrials.gov را بررسی کردیم. علاوه بر این، فهرست منابع مقالات و مطالعات مروری بازیابی شده را نیز مرور کرده، و وب‌سایت‌های سازمان غذا و دارو (FDA) ایالات متحده و آژانس دارویی اروپا (EMA) را جست‌وجو کردیم.
ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را در هر شرایطی، شامل شرکت‌کنندگان مبتلا به استروک ایسکمیک حاد، وارد کردیم. کارآزمایی‌ها در صورتی واجد شرایط برای ورود بودند که به مقایسه سیتی‌کولین در مقابل دارونما یا عدم مداخله، پرداخته بودند.
ما RCTها را انتخاب کره، خطر سوگیری (bias) را در هفت حوزه ارزیابی کرده، و داده‌ها توسط دو نویسنده مرور استخراج شدند. پیامدهای اولیه مورد نظر ما، مورتالیتی به هر علتی و درجه ناتوانی یا وابستگی در فعالیت‌های روزانه در 90 روز بودند. خطرات نسبی (RRs) را برای پیامدهای دو حالتی برآورد کردیم. ناهمگونی آماری با استفاده از آماره I² اندازه‌گیری شد. تجزیه‌وتحلیل‌های خود را با استفاده از متاآنالیزهای مدل اثر ثابت و اثرات تصادفی انجام دادیم. کیفیت کلی شواهد برای شش پیامد از پیش مشخص شده، با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی شدند.
ما 10 RCT را شناسایی کردیم که شامل 4281 شرکت‌کننده بودند. در تمامی این کارآزمایی‌ها، سیتی‌کولین به صورت خوراکی، داخل وریدی، یا ترکیبی از هر دو تجویز شده، با دارونما یا درمان مراقبت استاندارد، مقایسه شد. دوزهای تجویزی سیتی‌کولین بین 500 میلی‌گرم تا 2000 میلی‌گرم در روز متغیر بودند. ما همه کارآزمایی‌های وارد شده را با خطر بالای سوگیری ارزیابی کردیم. شرکت‌های داروسازی از شش کارآزمایی حمایت مالی کردند.
تجزیهوتحلیل تجمعی از هشت کارآزمایی نشان می‌دهد که در مقایسه بین سیتی‌کولین و دارونما، ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در مورتالیتی به هر علتی وجود داشته باشد (17.3% در مقابل 18.5%؛ RR: 0.94؛ 95% CI؛ 0.83 تا 1.07؛ I² = 0%؛ شواهد با کیفیت پائین به دلیل وجود خطر سوگیری). چهار کارآزمایی نشان دادند که سیتی‌کولین در مقایسه با دارونما، ممکن است نسبت بیماران مبتلا به درجه متوسط یا پائین‌تر ناتوانی یا دارای وابستگی را با توجه به مقیاس Rankin کاهش ندهند (21.72% در مقابل 19.23%؛ RR: 1.11؛ 95% CI؛ 0.97 تا 1.26؛ I² = 1%؛ شواهد با کیفیت پائین به دلیل وجود خطر سوگیری).
متاآنالیزهای سه کارآزمایی حاکی از آن هستند که در مقایسه سیتی‌کولین با دارونما، ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در عوارض جانبی قلبی‌عروقی جدی وجود داشته باشد (8.83% در مقابل 7.77%؛ RR: 1.04؛ 95% CI؛ 0.84 تا 1.29؛ I² = 0%؛ شواهد با کیفیت پائین به دلیل وجود خطر سوگیری). به‌طور کلی، عوارض جانبی جدی یا غیرجدی - سیستم عصبی مرکزی، دستگاه گوارش، اسکلتی‌عضلانی و غیره - به خوبی گزارش نشدند و آسیب‌ها ممکن است دست کم گرفته شده باشند.
چهار کارآزمایی پیشنهاد کردند که بر اساس Barthel Index، سیتی‌کولین هیچ تفاوتی را در بهبود عملکرد بیمار بر جای نمی‌گذارد (32.78% در مقابل 30.70%؛ RR: 1.03؛ 95% CI؛ 0.94 تا 1.13؛ I² = 24%؛ شواهد با کیفیت پائین به دلیل وجود خطر سوگیری). سیتی‌کولین ممکن است نسبتی را از بیماران با نارسایی خفیف (طبق نمره‌های معادل 1 یا کمتر در مقیاس موسسات ملی سلامت استروک (National Institutes of Health Stroke Scale)) افزایش ندهد (5 کارآزمایی، 24.31% در مقابل 22.44%؛ RR: 1.08؛ 95% CI؛ 0.96 تا 1.21؛ I² = 27%؛ شواهد با کیفیت پائین به دلیل وجود خطر سوگیری). هیچ یک از کارآزمایی‌های وارد شده در مورد داده‌های کیفیت زندگی گزارشی را ارائه نکردند.
تجزیهوتحلیل مرحلهای کارآزمایی (Trial Sequential Analysis) از پیش برنامه‌ریزی شده، نشان داد که ممکن است انجام کارآزمایی‌های بیشتر برای ارزیابی پیامدهای اولیه مورد نیاز نباشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.