از سال 2004 که برخی کشورها سیگار کشیدن را در مکان‌های عمومی ممنوع کردند، میزان مواجهه با دود دست دوم (متاثر شدن از دود سیگار دیگران) با کاهش روبه‌رو شده و میزان سلامت افراد سیگاری و غیر سیگاری بهبود یافته است. مواجهه با دود دست دوم ممکن است احتمال بیماری و مرگ‌ومیر را افزایش دهد، از این رو، شماری از سازمان‌های سلامت بین‌المللی از معرفی روش‌هایی برای کاهش مواجهه با دخانیات و دود دست دوم سیگار، مانند طرح ممنوعیت از سیگار کشیدن حمایت می‌کنند.
بنا بر مطالعات صورت گرفته، اماکن کاری که در آنها برای کمک به افراد سیگاری جهت ترک سیگار خدماتی ارائه شده، تاثیرگذار بوده‌اند. این خدمات میتوانند شامل ارائه درمان جایگزینی نیکوتین (nicotine replacement therapy; NRT) و پشتیبانی مشاوره‌ای برای کمک به افراد سیگاری برای ترک سیگار باشند. با این حال، مشخص نیست سیاست‌هایی که افراد را به ترک سیگار کشیدن در سازمان‌ها مجاب می‌کنند، موثر هستند یا خیر. هرچند سیگار کشیدن در بسیاری از اماکن عمومی منع شده، در همه موارد ممنوع نشده است. سیگار کشیدن در برخی سازمان‌های مراقبت سلامت، دانشگاه‌ها و زندان‌ها مجاز است.
ویژگی‌های مطالعه
برای یافتن مطالعاتی جست‌وجو کردیم که در آنها این موضوع ارزیابی شد که معرفی یک خط مشی مربوط به سیگار کشیدن یا اعمال ممنوعیت آن در بیمارستان‌ها، دانشگاه‌ها یا زندان‌ها، موجب کاهش مواجهه با دود دست دوم و کمک به افراد برای ترک سیگار شده یا خیر. این مطالعه می‌توانست به هر زبانی منتشر شده باشد. مطالعه مذکور می‌بایست اطلاعات مربوط به سلامت و سیگار کشیدن را پیش از آغاز اعمال خط مشی یا ممنوعیت و به مدت حداقل شش ماه پس از آن گزارش می‌داد. در این مرور، 17 مطالعه را وارد کردیم. در دوازده مطالعه، شواهدی از بیمارستان‌ها ارائه شد، سه مطالعه به زندان‌ها و دو مطالعه نیز به دانشگاه‌ها اختصاص یافتند. شواهد تا جون 2015 به‌روز است.
نتایج کلیدی
تعداد 11 مورد از مطالعات وارد شده شامل 12,485 نفر را گروه‌بندی کرده و متوجه شدیم که ممنوعیت کشیدن سیگار در بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها موجب افزایش تعداد تلاش برای ترک سیگار و کاهش شمار افراد سیگاری شده است. در زندان‌ها، پس از اعمال سیاست‌ها و ممنوعیت‌ها، تعداد افرادی که در اثر بیماری‌های مرتبط با سیگار جان خود را از دست دادند، و مواجهه با دود دست دوم سیگار کاهش یافت، اما شواهدی مبنی بر کاهش نرخ مصرف سیگار وجود نداشت.
کیفیت شواهد
در این مرور، هیچ مطالعه مرتبط با موضوع را نیافتیم که کیفیت بالایی داشته باشد. احتمال دارد پژوهش‌های با کیفیت بالا در آینده منجر به تغییر این نتیجه‌گیری‌ها شوند، بنابراین، اکنون اتخاذ نتیجه‌گیری‌های محکم بر اساس شواهد فعلی امکان‌پذیر نیست. به انجام پژوهش‌های بیشتر و مطالعات وسیع‌تری نیاز داریم تا بتوانیم ممنوعیت سیگار کشیدن و سیاست‌های مرتبط با آن را در این موقعیت‌های مهم بررسی کنیم.
در بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها شواهدی را در خصوص تاثیر سیاست‌های سیگار کشیدن مبتنی بر موقعیت (setting-base) بر کاهش نرخ مصرف سیگار یافتیم. در زندان‌ها، کاهش نرخ مورتالیتی و کاهش مواجهه با دود سیگار گزارش شد. با این حال، کیفیت شواهد پایه را در سطح پائین ارزیابی کردیم. بنابراین، به مطالعات قوی‌تری نیاز داریم که بر مبنای آنها بتوانیم شواهد مربوط به ممنوعیت سیگار کشیدن و سیاست‌های موجود را در این موقعیت‌های خاص و مهم ارزیابی کنیم.
اعمال ممنوعیت یا محدود ساختن سیگار کشیدن می‌تواند از مواجهه افراد غیر سیگاری با خطرات ناشی از دود سیگار جلوگیری کرده و مصرف دخانیات را نیز میان افراد سیگاری کاهش دهد. شواهدی در خصوص تاثیر وضع مقررات کنترل دخانیات و اعمال مداخلات در محل‌های عمومی کار و در سطح فردی وجود دارد. با این حال، این نکته مهم است که شواهد مربوط به ممنوعیت سیگار کشیدن را در سطح میانی یا سازمانی (meso- or organisational) نیز مرور کنیم تا از این طریق به تاثیر آن بر کاهش بار (burden) مواجهه با دود سیگار پی ببریم. این مرور به ارزیابی شواهدی در خصوص ممنوعیت و کنترل مصرف دخانیات در سطح میانی یا سطح سازمانی یا سیاست‌های موجود در برخی اماکن خاص، مانند مراکز مراقبت سلامت عمومی، مراکز آموزشی عالی و اصلاحی-تادیبی نیز پرداخت.
ارزیابی تاثیر ممنوعیت سازمانی سیگار کشیدن بر میزان کاسته شدن از مواجهه با دود سیگار به شکل منفعلانه و سیگار کشیدن به شکل فعالانه و بر دیگر پیامدهای مرتبط با سلامت.
پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE؛ EMBASE و فهرست منابع مطالعات شناسایی‌شده را جست‌وجو کردیم. با نویسندگان تماس گرفتیم تا مطالعات تکمیل شده یا در حال انجام را که واجد شرایط گنجاندن در این مرور بودند، شناسایی کنیم. هم‌چنین وب‌سایت‌های آژانس‌ها و سازمان‌های دولتی، مانند پایگاه‌های ثبت کارآزمایی، را بررسی کردیم. تاریخ آخرین جست‌وجوها 22 جون 2015 بود.
مطالعاتی را در نظر گرفته بودیم که در آنها تاثیرات ممنوعیت مصرف دخانیات یا سیاست‌های مربوط به آن، اعم از کامل یا نسبی، بر کاهش میزان مواجهه با دود سیگار، مصرف دخانیات، شیوع مصرف سیگار و دیگر پیامدهای مرتبط با سلامت، در بخش مراقبت سلامت عمومی، مراکز آموزشی عالی و اصلاحی-تادیبی از سال 2005 به بعد گزارش شدند.
حداقل معیار برای لحاظ کردن موارد بالا در مطالعه، دارا بودن خط مشی مرتبط با محیط یا ممنوعیت‌های اعمال شده در مطالعه، و حداقل شش ماه پیگیری برای اندازه‌گیری رفتار سیگار کشیدن بود. مطالعات شبه-تجربی (یعنی مطالعات کنترل شده قبل-و-بعد (before-and-after)، سری‌های زمانی منقطع شده مطابق با تعریف گروه عملکرد موثر و سازماندهی مراقبت در کاکرین (Cochrane Effective Practice and Organisation of Care Group)، و داده‌های کنترل نشده پیش و پس از ممنوعیت مصرف دخانیات را در نظر گرفتیم.
دو یا چند نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم مطالعات را برای ورود به این مرور ارزیابی کردند. با توجه به تغییرات در اندازه‌گیری پیامدها، شیوه متاآنالیز (meta-analysis) را برای تمام مطالعات مورد نظر در این مرور به کار نبردیم، بلکه با تجمیع 11 مطالعه وارد شده، از شیوه متاآنالیز اثر ثابت (fixed-effect) منتل-هنزل (Mantel-Haenszel) استفاده کردیم. تمامی مطالعات را با استفاده از سنتز کیفی به صورت نقل قول (narrative) ارزیابی کردیم.
تعداد 17 مطالعه مشاهده‌ای را در این مرور وارد کردیم. هیچ کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای را پیدا نکردیم. دوازده مطالعه در بیمارستان‌ها، سه مطالعه در زندان‌ها و دو مطالعه نیز در دانشگاه‌ها صورت گرفتند. در سه مطالعه از طراحی قبل-و-بعد (before-and-after) کنترل شده، با مکان دیگری برای مقایسه استفاده شد. در 14 مطالعه باقی‌مانده، طراحی مطالعه کنترل نشده قبل-و-بعد (before-and-after) به کار گرفته شد. در پنج مطالعه، شواهد مربوط به دو گروه از شرکت‌کنندگان، شامل کارکنان و بیماران یا زندانیان (بسته به موقعیت خاص) گزارش شد؛ 12 مطالعه باقی‌مانده فقط به بررسی یک گروه از شرکت‌کنندگان پرداختند.
در چهار مطالعه (دو مورد در زندان و دو مورد در بیمارستان) که در آنها داده‌هایی در خصوص پیامدهای مربوط به سلامت ارائه شد، تاثیر کاهش مواجهه با دود سیگار و کاهش مورتالیتی ناشی از بیماری‌های مرتبط با سیگار کشیدن گزارش شدند. در هیچ یک از مطالعات وارد شده در این مرور سطوح کوتینین (cotinine) اندازه‌گیری نشد تا به وسیله آن بتوان مواجهه با دود سیگار را تایید کرد. در یازده مطالعه با توجه به وجود شواهد قابل‌توجه در خصوص ناهمگونی آماری (I² = 72%)، نرخ مصرف فعال سیگار با حضور 12,485 شرکت‌کننده که برای ادغام در دسترس بودند، گزارش شد. میزان ناهمگونی در زیر گروه‌های تعریف شده بر اساس موقعیت مورد نظر، پائین‌تر بود و بر شواهدی در خصوص تاثیر ممنوعیت مصرف دخانیات در کاهش نرخ مصرف فعالانه سیگار دلالت می‌کرد. با آنالیز ناهمگونی موجود درون محیط‌های بیمارستانی، شواهدی از تاثیر مداخله بر کاهش نرخ مصرف فعال سیگار در هر دو گروه کارکنان (خطر نسبی (RR): 0.71؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.64 تا 0.78) و بیماران (RR: 0.86؛ 95% CI؛ 0.76 تا 0.98) آشکار شد، اما ناهمگونی در زیر گروه کارکنان باقی ماند (I² = 76%). در زندان‌ها، علیرغم شواهدی مبنی بر کاهش مورتالیتی ناشی از بیماری‌های مرتبط با سیگار در دو مطالعه، شواهدی مبنی بر تاثیر بر نرخ سیگار کشیدن فعال وجود نداشت (1 مطالعه، RR: 0.99؛ 95% CI؛ 0.84 تا 1.16).
با استفاده از روش درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE)، سطح کیفیت شواهد را پائین ارزیابی کردیم، چرا که همه مطالعات وارد شده از نوع مشاهده‌ای هستند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.