سوال مطالعه مروری
آیا داروی آنتی‌سایکوتیک، کلرپرومازین (chlorpromazine) نسبت به داروی آنتی‌سایکوتیک پیپراستازین (piperacetazine) در درمان نشانه‌های اسکیزوفرنی (schizophrenia) بهتر است یا بدتر؟
پیشینه
اسکیزوفرنی یک اختلال روانی شدید است که باعث درهم‌گسیخته شدن (disrupt) فرآیندهای تفکری فرد می‌شود و در حدود 1% جمعیت عمومی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این اختلال جزو 10 علت برتر سال‌های زندگی تعدیل شده با ناتوانی (disability-adjusted life years; DALYs) در سراسر جهان است. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی امید به زندگی (expectancy) پائینی دارند و خطر خودکشی میان آنها بالا است. دو نوع اصلی از نشانه‌های اسکیزوفرنی وجود دارد: نشانه‌های مثبت و نشانه‌های منفی. نشانه‌های مثبت شامل هذیان (باورهایی که مبتنی بر واقعیت نیستند) و توهم (دیدن یا شنیدنی که واقعی نیستند) است. نشانه‌های منفی عبارتند‌از: انزوای اجتماعی (social withdrawal) و فقدان انگیزه و پاسخ‌های عاطفی و هیجانی ضعیف. نشانه‌های مثبت معمولا دوره کوتاهی دارند و نشانه‌های منفی می‌توانند دوره طولانی داشته باشند. اسکیزوفرنی معمولا با ترکیبی از داروهای آنتی‌سایکوتیک و معالجات روانشناختی درمان می‌شوند. داروهای آنتی‌سایکوتیک کلرپرومازین و پیپراستازین برای درمان اسکیزوفرنی استفاده می‌شوند، اما هر دو دارو می‌توانند عوارض جانبی ناخواسته داشته باشند. هدف این مرور ارزیابی شواهد به دست آمده از کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده بود که اثربخشی و ایمنی این دو دارو در آنها بررسی شده بود.
جست‌وجو برای شواهد
در 6 جون 2015 به جست‌وجوی کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای پرداختیم که به این مرور مرتبط بودند، جست‌وجوی دیگری نیز در تاریخ 8 اکتبر 2018 انجام شد. این جست‌وجوها در پایگاه ثبت تخصصی گروه اسکیزوفرنی در کاکرین صورت گرفت. در جست‌وجوی سال 2015 شش کارآزمایی احتمالی را پیدا کردیم، به دقت این کارآزمایی‌ها را برای ورود به این مرور بررسی کردیم. هیچ کارآزمایی در جست‌وجوی سال 2018 پیدا نشد.
نتایج
پنج کارآزمایی با تصادفی‌سازی 343 شرکت‌کننده شرایط ورود را به این مرور برآورده ساختند. این کارآزمایی‌ها به‌طور تصادفی بیماران را برای دریافت کلرپرومازین یا پیپراستازین تخصیص دادند. گزارش داده‌ها مربوط به وضعیت کلی و روانی شرکت‌کنندگان بعد از درمان، بروز عوارض جانبی و ترک زودهنگام تعداد شرکت‌گنندگان از کارآزمایی بود. هیچ داده‌ای درباره استفاده از خدمات (service use)، عملکرد شرکت‌کنندگان (functioning of participants) یا هزینه‌های اقتصادی این درمان‌ها وجود نداشت. نتایج کلی نشان می‌داد که کلرپرومازین و پیپراستازین ممکن است اثربخشی بالینی و پروفایل عوارض جانبی مشابهی داشته باشند. با این حال، این نتایج مبتنی بر داده‌های با کیفیت بسیار پائین هستند.
نتیجه‌گیری‌ها
تعداد مطالعات و حجم نمونه شرکت‌کنندگان وارد شده برای این مرور اندک بود، کیفیت داده‌ها بسیار پائین بود، و در نتیجه نتایج این مرور قطعی (conclusive) نیستند و باید با احتیاط استفاده شوند. پیش از نتیجه‌گیری در مورد اینکه کدام دارو موثر است، پژوهش‌های بیشتری نیاز است.
نتایج این مرور نشان می‌دهد که کلرپرومازین و پیپراستازین ممکن است اثربخشی بالینی مشابهی داشته باشند، اما داده‌های موجود بر اساس تعداد اندک شرکت‌کنندگان است و شواهد، کیفیت بسیار پائینی داشتند. بر اساس این داده‌ها نمی‌توانیم نتیجه‌گیری‌های محکم و استواری در این زمینه داشته باشیم. در حال حاضر متخصصان بالینی و افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نیاز است بین کلرپرومازین و پیپراستازین انتخاب کنند اما باید آگاه باشند که شواهد با کیفیت مناسب و خوبی برای مبنای تصم‌گیری آنها وجود ندارد. پژوهش‌های با کیفیت بالاتر نیاز است.
اسکیزوفرنی (schizophrenia) یک اختلال روانی شدید است که شیوع آن در جمعیت عمومی حدود 1% است. این اختلال جزو 10 علت برتر سال‌های زندگی تعدیل شده با ناتوانی (DALYs ؛disability-adjusted life years) در سراسر جهان است. آنتی‌سایکوتیک‌ها درمان اصلی این بیماری هستند. گزارش‌ها حاکی از آن است که پیپراستازین (piperacetazine) به اندازه کلرپرومازین (chlorpromazine) - یک معیار خوب از آنتی‌سایکوتیک‌ها - در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی موثر است. با این حال، عوارض جانبی این آنتی‌سایکوتیک‌ها متفاوت است، در نتیجه مهم است که مزایا و مضرات این دو آنتی‌سایکوتیک بر اساس شواهد موجود بررسی شده باشند.
ارزیابی تاثیرات بالینی و عوارض جانبی کلرپرومازین در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و سایکوزهای شبه-اسکیزوفرنی در مقایسه با پیپراستازین.
ما پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه اسکیزوفرنی در کاکرین را جست‌وجو کردیم (6 جون 2015 و 8 اکتبر 2018)، این جست‌وجوی ما مبتنی بر جست‌وجوی منظم CINAHL؛ CENTRAL؛ BIOSIS؛ AMED؛ Embase؛ PubMed؛ MEDLINE؛ PsycINFO و پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های بالینی بود. محدویت زبانی، تاریخ انتشار، نوع مقاله یا وضعیت انتشار را برای ورود رکوردها به این پایگاه ثبت قائل نشدیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که در آنها کلرپرومازین در برابر پیپراستازین در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی مقایسه شده و داده‌های قابل استفاده گزارش کرده بودند.
داده‌ها را به‌طور مستقل از هم استخراج کردیم. خطر نسبی (RR) و 95% فاصله اطمینان (CI) آن را برای پیامدهای دوحالتی بر اساس قصد درمان (intention-to-treat) محاسبه کردیم. تفاوت میانگین (MD) بین گروه‌ها و 95% CI آن را برای داده‌های پیوسته تخمین زدیم. از مدل اثر-ثابت (fixed-effect) برای تجزیه‌و‌تحلیل‌ها استفاده کردیم. خطر سوگیری (bias) را برای مطالعات وارد شده ارزیابی کردیم جدول «خلاصه یافته‌ها» را بر اساس سیستم درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ایجاد کردیم.
12 رکورد را با ارجاع به شش کارآزمایی پیدا کردیم. پنج کارآزمایی را وارد کردیم که همه آنها در دهه 1970 انجام شده بود و 343 شرکت‌کننده تصادفی‌سازی شده وجود داشت. فقط یک کارآزمایی را از این مرور کنار گذاشتیم. متدولوژی کلی و گزارش داده‌ها در کارآزمایی‌ها ضعیف بود. فقط داده‌های کوتاه-مدت موجود بودند.
نتایج یافت شده از کارآزمایی‌های وارد شده، زمانی که توسط یک روانپزشک ارزیابی شدند، نشان می‌داد که از نظر بهبودی وضعیت کلی (global state) تفاوت آشکاری میان کلرپرومازین و پیپراستازین وجود ندارد (RR: 0.90؛ 95% CI؛ 0.80 تا 1.02؛ 208 شرکت‌کننده؛ 2 مطالعه؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). در یک کارآزمایی بر اساس مقیاس رتبه‌بندی روانپزشکی کوتاه (Brief Psychiatric Rating Scale; BPRS) تغییر نمرات برای حالات روانی (mental state) گزارش شده بود؛ هیچ تفاوت آشکاری مشاهده نشد (MD: -0.40؛ 95% CI؛ 1.41- تا 0.61؛ 182 شرکت‌کننده؛ 1 مطالعه؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). به نظر می‌رسد از نظر عوارض جانبی، کلرپرومازین نسبت به پیپراستازین نه بهتر است نه بدتر. در هر دو گروه درمانی 60% از شرکت‌کنندگان برخی از عوارض جانبی را گزارش کردند (RR: 1.00؛ 95% CI؛ 0.75 تا 1.33؛ 74 شرکت‌کننده؛ 3 مطالعه؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین)، تقریبا 40% این شرکت‌کنندگان نوعی اختلال حرکتی شبیه پارکینسون را تجربه کردند (RR: 0.95؛ CI؛ 0.61 تا 1.49؛ 106 شرکت‌کننده؛ 3 مطالعه؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). هیچ تفاوت آشکاری برای ترک زودهنگام مطالعه به هر دلیلی توسط شرکت‌کنندگان مشاهده نشد (RR: 0.50؛ 95% CI؛ 0.10 تا 2.56؛ 256 شرکت‌کننده؛ 4 مطالعه؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). در کارآزمایی‌ها هیچ داده‌ای برای تغییر در نشانه‌های منفی یا هزینه‌های اقتصادی گزارش نشده بود.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.