هدف این مرور چیست؟
ما می‌خواستیم اثرات غنی‌سازی مواد غذایی معمولی را با ویتامین A، با یا بدون دیگر ریزمغذی‌ها، در جمعیت‌هایی با دو سال سن و بالاتر بررسی کنیم. غذاهای اصلی که در برنامه‌های غنی‌سازی سلامت عمومی مورد استفاده قرار می‌گرفتند شامل شکر تصفیه شده، روغن‌ها و چربی‌های خوراکی گیاهی، برنج، آرد گندم، آرد ذرت و غذاهای حاوی ذرت، ادویه‌جات و سس‌ها، و پودر شیر یا شیر مایع بودند. ما همه اطلاعات ممکن را در مورد این سوال جست‌وجو کرده و 10 مطالعه واجد شرایط را پیدا کردیم.
پیام‌های کلیدی
غنی‌سازی مواد غذایی اصلی با ویتامین A به همراه دیگر ریزمغذی‌ها، ممکن است غلظت سرمی رتینول (شاخصی از ذخیره‌های ویتامین A در بدن) را افزایش و خطر کمبود تحت بالینی ویتامین A (افرادی بدون علایم بالینی چشمی برای خطر کورشدگی ناشی از سوء‌تغذیه، که از طریق رتینول سرم/پلاسما معادل 70 میلی‌مول/لیتر یا کمتر تشخیص داده می‌شوند) را کاهش می‌دهند. با این حال، اضافه کردن ویتامین A به‌تنهایی به غذاهای اصلی ممکن است تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر وضعیت ویتامین A یا کمبود آن داشته باشد.
در این مطالعه مروری چه چیزی مورد بررسی قرار گرفت؟
ویتامین A یک ماده مغذی ضروری و اساسی برای بینایی خوب، رشد سلولی، و ایمنی است. بسیاری از افراد در کشورهای با درآمد پائین و متوسط، کمبود ویتامین A دارند، به خصوص کودکان خردسال، زنان باردار و زنان در سنین باروری که ممکن است برای پوشش دادن به افزایش نیازهای غذایی خود، مقدار کافی را از این ویتامین مصرف نکنند. محرومیت طولانی‌مدت ویتامین A می‌تواند منجر به اختلال بینایی، نابینایی، عفونت‌های شایع دستگاه تنفسی فوقانی، اسهال و سرخک شود.
چندین استراتژی برای مبارزه با کمبود ویتامین A وجود دارد، مانند مکمل رژیم غذایی با کپسول‌های ویتامین A، اضافه کردن ویتامین‌ها و مواد معدنی به شکل پودر به غذاهای حاوی انرژی، خوردن بیشتر غذاهای غنی از ویتامین A، و غنی‌سازی غذاهای اصلی با ویتامین A در طول پردازش آن‌ها. این مرور روی اثرات غنی‌سازی غذاهای اصلی با ویتامین A برای کاهش کمبود ویتامین A و بهبود سلامت جمعیت عمومی با سن دو سال و بالاتر تمرکز داشت.
نتایج اصلی این مرور چه هستند؟
ما 10 مطالعه مرتبط (شامل 4455 شرکت‌کننده) را از چین، هند، فیلیپین، بنگلادش، تایلند و مکزیک پیدا کردیم. سه مطالعه یک گروه مطالعاتی را با غذاهای اصلی غنی شده با ویتامین A به‌تنهایی و یک گروه دیگر را با همان غذاهای اصلی غیر-غنی شده مقایسه کرد. پنج مطالعه به مقایسه غذاهای اصلی غنی شده با ویتامین A به همراه ویتامین‌ها و مواد معدنی دیگر، با همان مواد غذایی اصلی مشابه غیر-غنی شده پرداختند و دو مطالعه به مقایسه غذاهای اصلی غنی شده با ویتامین A به همراه ویتامین‌ها و مواد معدنی دیگر، با هیچ مداخله‌ای پرداختند.
هیچ مطالعه‌ای به مقایسه غذاهای اصلی غنی شده با ویتامین A در مقابل هیچ مداخله‌ای نپرداختند.
سازمان‌های دولتی، سازمان‌های خصوصی، سازمان‌های غیردولتی، بخش خصوصی و موسسات آموزشی بودجه این مطالعات را تامین کرده‌اند. به نظر نمی‌رسد که منبع تامین بودجه، نتایج را تحریف کرده باشد.
تاثیر غنی‌سازی مواد غذایی اصلی با ویتامین A به‌تنهایی در ذخایر ویتامین A و کمبود تحت بالینی ویتامین A نامشخص است. مشخص نیست که این مداخله ممکن است کمبود بالینی ویتامین A (کوری شبانه) را کاهش دهد یا خیر.
ما نسبتا مطمئن هستیم که غنی‌سازی مواد غذایی اصلی با ویتامین A و دیگر ریزمغذی‌ها ممکن است وضعیت ویتامین A را بهبود نبخشد. با این حال، کودکان و نوجوانان در جمعیت‌های کم‌درآمد و با درآمد متوسط که غذاهایی را می‌خورند که با ویتامین A و دیگر ریزمغذی‌ها غنی شده‌اند، ممکن است در مقایسه با افرادی که غذاهای اصلی غنی‌نشده را مصرف می‌کنند، با خطر کمتر کمبود تحت بالینی ویتامین A مواجه هستند.
ما نمی‌دانیم که غنی‌سازی ویتامین A چگونه بر دیگر شاخص‌های سلامت مانند نرخ بیماری در جمعیت، مرگومیر، عوارض جانبی، مصرف غذا، نقص‌های مادرزادی (برای زنان باردار) یا غلظت شیر مادر برای زنان شیرده تاثیر می‌گذارد. ما شش مورد از مطالعات وارد شده را با کیفیت ضعیف روش‌شناسی در نظر گرفتیم.
نویسندگان مرور به دنبال مطالعات منتشر شده تا جولای 2018 مورد جست‌وجو کردند.
غنی‌سازی مواد غذایی اصلی با ویتامین A به‌تنهایی، ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در غلظت‌های سرمی رتینول یا خطر کمبود تحت بالینی ویتامین A داشته باشند. در مقایسه با مواد غذایی غنی‌سازی نشده، تامین غذای اصلی غنی شده با ویتامین A به همراه دیگر ریزمغذی‌ها ممکن است غلظت سرمی رتینول را افزایش ندهد، اما احتمالا خطر کمبود تحت بالینی ویتامین A را کاهش می‌دهد.
در مقایسه با عدم مداخله، غنی‌سازی غذاهای اصلی با ویتامین A به همراه به همراه دیگر ریزمغذی‌ها ممکن است غلظت سرمی رتینول را افزایش دهند، هرچند مشخص نیست که این مداخله خطر کمبود تحت بالینی ویتامین A را کاهش می‌دهد یا خیر، زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین بودند.
این امکان وجود نداشت که تاثیر غنی‌سازی مواد غذایی اصلی را روی پیامدهایی نظیر مرگومیر، موربیدیتی، عوارض جانبی، ناهنجاری‌های مادرزادی یا ویتامین A شیر مادر تخمین زد.
به نظر نمی‌رسد که نوع منبع تامین بودجه مطالعات، نتایج آنالیز را تحریف کرده باشد.
کمبود ویتامین A یک مشکل بزرگ سلامت عمومی در بسیاری از کشورهای با درآمد پائین و متوسط است که به ویژه بر کودکان، زنان سنین باروری و زنان باردار تاثیر می‌گذارد. غنی‌سازی غذاهای اصلی با ویتامین A برای افزایش مصرف ویتامین A در بین این گروه‌ها استفاده شده است.
ارزیابی اثرات غنی‌سازی مواد غذایی اصلی با ویتامین A برای کاهش کمبود ویتامین A و بهبود پیامدهای مربوط به سلامت در جمعیت عمومی بیشتر از دو سال سن.
ما بانک‌های اطلاعاتی بین‌المللی زیر را بدون محدودیت زبانی یا زمانی جست‌وجو کردیم: پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL؛ شماره 6، 2018) در کتابخانه کاکرین، MEDLINE و MEDLINE In Process OVID؛ Embase OVID؛ CINAHL Ebsco؛ Web of Science (ISI) SCI؛ SSCI؛ CPCI‐exp and CPCI‐SSH؛ BIOSIS (ISI)؛ POPLINE؛ Bibliomap؛ TRoPHI؛ ASSIA (Proquest)؛ IBECS؛ SCIELO؛ Global Index Medicus ‐ AFRO and EMRO؛ LILACS؛ PAHO؛ WHOLIS؛ WPRO؛ IMSEAR؛ IndMED و Native Health Research Database. هم‌چنین clinicaltrials.gov و پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی را برای شناسایی مطالعات در حال انجام و منتشر نشده جست‌وجو کردیم. تاریخ آخرین جست‌وجو، 19 جولای 2018 بود.
ما کارآزمایی‌های جداگانه یا خوشه‌ای-تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم. مداخله شامل غنی‌سازی غذاهای اصلی (شکر، روغن‌های خوراکی، چربی‌های خوراکی، آرد ذرت یا ذرت، آرد گندم، شیر و محصولات لبنی، و چاشنی‌ها و سس‌ها) با ویتامین A به‌تنهایی یا در ترکیب با دیگر ویتامین‌ها و مواد معدنی بود. جمعیت عمومی بیش از دو سال (شامل زنان باردار و شیرده) را از هر کشوری وارد کردیم.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم صلاحیت مطالعات را برای ورود غربالگری و ارزیابی کردند، داده‌ها را از مطالعات واردشده استخراج کرده و خطر سوگیری (bias) آن‌ها را ارزیابی کردند. ما از متدولوژی استاندارد کاکرین برای انجام مرور استفاده کردیم.
ما 10 کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده را شامل 4455 شرکت‌کننده وارد کردیم. تمام مطالعات در کشورهای با درآمد پائین و متوسط انجام شدند که در آن‌ها کمبود ویتامین A یک مساله سلامت عمومی بود. یکی از کارآزمایی‌های وارد شده شامل داده‌های مربوط به پیامدهای مورد نظر نبود.
سه کارآزمایی به مقایسه تهیه مواد غذایی اصلی غنی شده با ویتامین A در برابر مواد غذایی اصلی غنی نشده پرداختند، پنج کارآزمایی به مقایسه تهیه مواد غذایی اصلی غنی شده با ویتامین A همراه با دیگر ریزمغذی‌ها در برابر مواد غذایی اصلی غنی نشده پرداختند، و دو کارآزمایی به مقایسه تهیه مواد غذایی اصلی غنی شده با ویتامین A همراه با دیگر ریزمغذی‌ها در مقابل هیچ مداخله‌ای پرداختند. هیچ مطالعه‌ای به مقایسه تهیه مواد غذایی اصلی غنی شده با ویتامین A به‌تنهایی در مقابل هیچ مداخله‌ای نپرداخت.
مدت‌زمان این مداخلات از سه تا نه ماه متغیر بود. ما شش مطالعه را در معرض خطر بالای سوگیری کلی ارزیابی کردیم. سازمان‌های دولتی، سازمان‌های غیر-دولتی، بخش خصوصی و موسسات آموزشی بودجه این تحقیقات را تامین کردند، به نظر نمی‌رسد که منابع مالی نتایج را تحریف کرده باشند.
مواد غذایی اصلی غنی شده با ویتامین A در برابر مواد غذایی اصلی غنی نشده
ما مطمئن نیستیم که غنی‌سازی غذاهای اصلی با ویتامین A به تنهایی تفاوتی اندک یا عدم تفاوت را در غلظت سرمی رتینول ایجاد می‌کند (تفاوت میانگین (MD): 0.03 میلی‌مول/لیتر؛ 95% CI؛ 0.06- تا 0.12؛ 3 مطالعه؛ 1829 شرکت‌کننده، I² = 90%؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). مشخص نیست که ویتامین A به تنهایی خطر کمبود تحت بالینی ویتامین A را کاهش می‌دهد (خطر نسبی (RR): 0.45؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.19 تا 1.05؛ 2 مطالعه؛ 993 شرکت‌کننده؛ I² = 33%؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). قطعیت شواهد عمدتا تحت تاثیر خطر سوگیری، عدم دقت و ناهمگونی قرار داشت.
مشخص نیست غنی‌سازی ویتامین A کمبود بالینی ویتامین A را که به صورت کوری شبانه تعریف می‌شود، کاهش می‌دهد (RR: 0.11؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.01 تا 1.98؛ 1 مطالعه؛ 581 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). قطعیت شواهد عمدتا تحت تاثیر خطر سوگیری، عدم دقت و ناهمگونی قرار داشت.
مواد غذایی اصلی غنی شده با ویتامین A در برابر عدم مداخله
هیچ مطالعه‌ای داده‌ای را برای این مقایسه فراهم نکرد.
مواد غذایی اصلی غنی شده با ویتامین A همراه با دیگر ریزمغذی‌ها در برابر همان مواد غذایی اصلی غنی نشده
غنی‌سازی مواد غذایی اصلی با ویتامین A همراه با دیگر ریزمغذی‌ها ممکن است غلظت سرمی رتینول را افزایش ندهد (MD؛ 0.08 میلی‌مول/لیتر؛ 95% CI؛ 0.06- تا 0.22؛ 4 مطالعه؛ 1009 شرکت‌کننده؛ I² = 95%؛ شواهد با قطعیت پائین). قطعیت شواهد عمدتا تحت تاثیر خطر سوگیری و عدم دقت جدی قرار داشت.
در مقایسه با مواد غذایی اصلی غنی نشده، غنی‌سازی مواد غذایی اصلی با ویتامین A همراه با دیگر ریزمغذی‌ها ممکن است خطر کمبود تحت بالینی ویتامین A را کاهش دهد (RR: 0.27؛ 95% CI؛ 0.16 تا 0.49؛ 3 مطالعه؛ 923 شرکت‌کننده؛ I² = 0%؛ شواهد با قطعیت متوسط). قطعیت شواهد عمدتا تحت تاثیر خطر سوگیری جدی قرار داشت.
مواد غذایی اصلی غنی شده با ویتامین A همراه با دیگر ریزمغذی‌ها در برابر عدم مداخله
غنی‌سازی مواد غذایی اصلی با ویتامین A همراه با دیگر ریزمغذی‌ها ممکن است غلظت سرمی رتینول را افزایش دهد (MD؛ 0.22 میلی‌مول/لیتر؛ 95% CI؛ 0.15 تا 0.30؛ 2 مطالعه؛ 318 شرکت‌کننده؛ I² = 0%؛ شواهد با قطعیت پائین). در مقایسه با عدم مداخله، مشخص نیست آیا مداخله انجام شده خطر کمبود تحت بالینی ویتامین A را کاهش می‌دهد (RR: 0.71؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.52 تا 0.98؛ 2 مطالعه؛ 318 شرکت‌کننده؛ I² = 0%؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). قطعیت شواهد عمدتا تحت تاثیر خطر سوگیری و عدم دقت جدی قرار داشت.
هیچ کارآزمایی در مورد پیامدهای موربیدیتی به هر علتی، مرگومیر به هر علتی، عوارض جانبی، دریافت غذا، ناهنجاری‌های مادرزادی (برای زنان باردار) یا غلظت شیر مادر (برای زنان شیرده) گزارشی ارائه نکرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.