پیشینه
بسیاری از کودکان در بیمارستان به دریافت مایعات از طریق یک خط داخل وریدی (یا «میکروست (drip)») نیاز دارند زیرا نمی‌توانند به اندازه کافی بخورند یا بنوشند و باید مقدار آب بدنشان کافی بماند. این مایع به دلیل کاهش سطح نمک در بدن می‌تواند عوارض جانبی نادر اما جدی ایجاد کند. هنگامی که سطح نمک در بدن به سرعت کاهش می‌یابد، تورم مغز رخ می‌دهد که می‌تواند منجر به مرگ بیمار شود.
عدم قطعیت در مورد میزان نمک مایع داخل وریدی وجود دارد.
سوال مطالعه مروری
به‌طور مرسوم، مایعات حاوی سطوح نمک کمتر از خون (هیپوتونیک (hypotonic)) تجویز شده‌اند. این تجزیهوتحلیل، این مایعات را با مایع حاوی سطح نمک مشابه خون (ایزوتونیک (isotonic)) مقایسه کرد. هدف ما تعیین این بود که چند بیمار هنگام استفاده از مایع ایزوتونیک در مقایسه با مایع هیپوتونیک، سطح پائین نمک در خون داشتند.
نتایج کلیدی
مطالعات انجام‌شده پیش از 17 جون 2013 مورد بررسی قرار گرفتند. تعداد 10 مطالعه را در آنالیز قرار دادیم، که در مجموع شامل 1106 کودک بودند. هنگامی که از مایعات ایزوتونیک استفاده شد، بعید بود سطح سدیم در بدن افت کند. صد و شصت و نه کودک در هر 1000 مورد که مایع ایزوتونیک دریافت کردند، در مقایسه با 338 کودک در هر 1000 مورد که از مایع هیپوتونیک استفاده کردند، سطح سدیم پائینی در خون داشتند. نتایج برای عوارض جانبی جدی مرتبط با مایعات ایزوتونیک یا هیپوتونیک نامشخص بودند.
این مرور عمدتا بیمارانی را بررسی کرد که تحت جراحی و/یا تحت مراقبت‌های ویژه بوده، و اکثر آنها به مایعات داخل وریدی فقط برای کمتر از یک روز نیاز داشتند.
کیفیت شواهد
مطالعات واردشده عموما به خوبی انجام شده و از کیفیت بالایی برخوردار بودند.
مایعات نگهدارنده داخل وریدی ایزوتونیک با غلظت سدیم مشابه پلاسما در مقایسه با مایعات هیپوتونیک داخل وریدی، خطر هیپوناترمی را کاهش می‌دهند. این نتایج برای 24 ساعت نخست تجویز در گروه وسیعی از بیماران اطفال عمدتا جراحی‌شده با شدت متفاوت بیماری، اعمال می‌شوند.
مایعات داخل وریدی نگهدارنده اغلب در کودکان بستری در بیمارستان استفاده می‌شوند که نمی‌توانند میزان کافی آب بدن را از طریق مصرف روده‌ای حفظ کنند. مایعات هیپوتونیک (hypotonic fluid) که به‌طور مرسوم استفاده می‌شوند، با هیپوناترمی (hyponatraemia) و عوارض و مرگ‌ومیر متعاقب آن مرتبط هستند. استفاده از مایع ایزوتونیک (isotonic fluid) برای کاهش عوارض پیشنهاد شده است.
ایجاد و مقایسه خطر هیپوناترمی با مرور سیستماتیک مطالعاتی که در آنها مایع داخل وریدی ایزوتونیک با هیپوتونیک برای اهداف حفظ مایع در کودکان مقایسه شدند.
در مرحله دوم، مقایسه خطر هیپرناترمی، تاثیر بر میانگین غلظت سدیم سرم و نرخ عوارض جانبی قابل انتساب هر دو نوع مایع در کودکان.
ما این جست‌وجو را در 17 جون 2013 انجام دادیم. پایگاه ثبت تخصصی گروه آسیب‌ها و صدمات در کاکرین، پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین (CENTRAL؛ کتابخانه کاکرین)، MEDLINE (OvidSP)؛ Embase (OvidSP)؛ و ISI Web of Science را جست‌وجو کردیم. همچنین پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی و فهرست منابع را جست‌وجو و غربالگری کردیم. این جست‌وجو را در اکتبر 2014 به‌روز کردیم، اما این نتایج هنوز ترکیب نشده‌اند.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که مایعات داخل وریدی ایزوتونیک را در برابر هیپوتونیک برای هیدراتاسیون نگهدارنده در کودکان مقایسه کردند.
حداقل دو نویسنده داده‌ها را برای هر کارآزمایی ارزیابی کرده و استخراج کردند. پیامدهای پیوسته (continuous outcome) را به صورت تفاوت میانگین (MD) با 95% فاصله اطمینان (CI) و پیامدهای دو حالتی (dichotomous outcome) را به‌صورت خطر نسبی (RR) با 95% CI گزارش کردیم.
ده مطالعه با مجموع 1106 شرکت‌کننده، معیارهای ورود را داشتند. اکثر مطالعات در بیماران بخش‌های جراحی یا مراقبت‌های ویژه (یا هر دو) انجام شدند. تنوع قابل توجهی در ترکیب مایع داخل وریدی، به ویژه مایع هیپوتونیک، مورد استفاده در مطالعات وجود داشت. خطر سوگیری (bias) برای اکثر مطالعات واردشده پائین بود. ده مطالعه داده‌هایی را برای پیامد اولیه ارائه کردند، در مجموع 449 بیمار در آنالیز، مایع ایزوتونیک را دریافت کردند، در حالی که 521 بیمار مایع هیپوتونیک را گرفتند. افرادی که مایع ایزوتونیک دریافت کردند، به‌طور قابل ملاحظه‌ای کمتر در معرض خطر هیپوناترمی قرار داشتند (17% در مقابل 34%؛ RR: 0.48؛ 95% CI؛ 0.38 تا 0.60، شواهد با کیفیت بالا). مشخص نیست که هنگام استفاده از مایعات ایزوتونیک خطر هیپرناترمی افزایش می‌یابد یا خیر (4% در مقابل 3%؛ RR: 1.24؛ 95% CI؛ 0.65 تا 2.38، نه مطالعه، 937 شرکت‌کننده، شواهد با کیفیت پائین)، اگرچه تعداد مطلق بیماران دچار هیپرناترمی اندک بود. اکثر مطالعات دارای محدودیت‌های بی‌خطری (safety) در روش‌شناسی (methodology) خود بودند، که از بررسی دقیق عوارض جانبی جدی پیشگیری کردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.