دیابت و زخم پا چه هستند؟
دیابت ملیتوس (diabetes mellitus; DM) یک بیماری شایع است که منجر به غلظت بالای قند در خون می‌شود. افرادی که برای یک مدت طولانی مبتلا به دیابت بوده‌اند، اغلب از زخم‌های پای رنج می‌برند. نزدیک به 35% از تمام موارد بستری در بیمارستان‌ها از کلینیک‌های دیابت به دلیل این زخم‌هاست، نزدیک به 80% از تمام موارد آمپوتاسیون غیر-تروماتیک در ناحیه پا هستند.
ازن‌درمانی (ozone therapy) چیست؟
ازن یک نوع گاز است و می‌تواند به عنوان یک درمان برای زخم در افراد مبتلا به دیابت به کار رود و با استفاده از روغن‌های ازن (به عنوان مثال روغن آفتابگردان یا زیتون ازنه شده)، یا ترکیبی از اکسیژن و ازن، به طور مستقیم برای زخم استفاده شود، یا از طریق دمیدن به درون رکتال (به بخش نهایی روده از طریق مقعد دمیده می‌شود) به کار برده شود.
هدف از انجام این مرور چیست
این مرور، سعی در پی بردن به این موضوع دارد که برای درمان زخم پا در افراد مبتلا به DM، استفاده از ازن‌تراپی به تنهایی موثر است یا وقتی به عنوان بخشی از یک بسته مراقبت به کار برده می‌شود.
یافته‌های این مرور
نویسندگان این مرور، منابع علمی پزشکی را تا 3 مارچ 2015 جست‌وجو و سه کارآزمایی بالینی مرتبط (212 شرکت‌کننده) را شناسایی کردند که ازن‌تراپی را برای درمان زخم پا در افراد مبتلا به دیابت ارزیابی کرده بودند. کیفیت شواهد موجود در سطح پائین بود.
یک کارآزمایی، با 101 شرکت‌کننده، درمان ازن را با آنتی‌بیوتیک‌ها مقایسه و به مدت 20 روز افراد را پیگیری کرده بود. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که در گروه تحت درمان با ازن، کاهش بیشتری در اندازه زخم وجود داشت و طول مدت بستری نیز کوتاه‌تر بود، اما هیچ مزیت آشکاری از نظر تعداد زخم پای شفا یافته وجود نداشت. عوارض جانبی (تاثیرات یا آسیب‌های جانبی) در هیچ گروه درمانی مشاهده نشد.
دو کارآزمایی دیگر (با 111 شرکت‌کننده) درمان با استفاده از ازن را به همراه مراقبت معمول با مراقبت معمول مقایسه کرده بودند. نتایج این دو مطالعه نشان داد که تفاوت آشکاری بین دو گروه در کاهش اندازه زخم، تعداد زخم پای شفا یافته، یا وقوع عوارض جانبی و نرخ آمپوتاسیون مشاهده نشد.
کیفیت زندگی بیماران در هیچ یک از کارآزمایی‌ها گزارش نشده بود.
نتیجه‌گیری
با توجه به داده‌های محدود و با کیفیت ضعیف، نویسندگان این مرور قادر به نتیجه‌گیری کردن درباره اثربخشی ازن‌درمانی بر درمان زخم‌های پا در افراد مبتلا به DM نبودند.
شواهد موجود شامل سه RCT در مقیاس کوچک با متدولوژی نامشخص بود، بنابراین ما قادر به اتخاذ نتیجه‌گیری‌های قطعی در رابطه با اثربخشی ازن‌درمانی در زخم پا در افراد مبتلا به DM نیستیم.
گزارش شده که ازن‌درمانی (ozone therapy) ممکن است در درمان زخم پا در افراد مبتلا به دیابت ملیتوس (diabetes mellitus; DM) مفید باشد.
بررسی تاثیرات ازن‌درمانی بر درمان زخم پا در افراد مبتلا به DM.
جست‌وجوی خود را در مارچ سال 2015 در منابع زیر انجام دادیم: پایگاه ثبت تخصصی گروه زخم درکاکرین (Cochrane Wounds Group)، پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های بالینی کاکرین (CENTRAL) (کتابخانه کاکرین (The Cochrane Library))؛ Ovid MEDLINE؛ Ovid MEDLINE (استنادات در حال انجام و استنادات نمایه نشده)؛ Ovid EMBASE؛ EBSCO CINAHL؛ Science Citation Index؛ بانک اطلاعاتی منابع زیست‌پزشکی چین (Chinese Biomedical Literature Database)؛ و پایگاه ثبت بالینی چین (Chinese Clinical Registry). هیچ محدودیتی از نظر زبان، تاریخ انتشار یا شرایط مطالعه وجود نداشت.
صرف‌نظر از تاریخ یا زبان انتشار مطالعات، کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را انتخاب کردیم که به مقایسه ازن‌درمانی با ازن‌درمانی ساختگی یا هرگونه مداخله دیگر در درمان زخم پا در افراد مبتلا به DM پرداخته باشند.
دو داور در این مرور به‌طور جداگانه، تمام استنادات بازیابی شده را غربالگری کرده، استنادات مرتبط را انتخاب و داده‌ها را استخراج کردند. هر گونه اختلاف‌نظری از طریق تبادل‌نظر با سومین نویسنده مرور حل‌و‌فصل شد. کیفیت روش‌شناسی مطالعات وارد شده و سطح شواهد مربوط به پیامدها به ترتیب با استفاده از ابزار خطر سوگیری (bias) کاکرین و GRADE (درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation)) بررسی شد. داده‌ها با استفاده از خطر نسبی (RR) برای پیامدهای دو-حالتی و تفاوت میانگین (MD) برای پیامدهای پیوسته به همراه 95% فاصله اطمینان (95% CI) آنها بیان شد. نرم‌افزار Review Manager (RevMan) برای آنالیز داده‌ها استفاده شد.
سه مطالعه (212 شرکت‌کننده) در این مرور وارد شدند. خطر کلی سوگیری برای دو کارآزمایی بالا و برای یک کارآزمایی، نامشخص بود.
یک کارآزمایی (101 شرکت‌کننده) ازن‌درمانی را با آنتی بیوتیک‌ها برای زخم پا در افراد مبتلا به DM مقایسه کرده بود. دوره پیگیری در این مطالعه 20 روز بود. این مطالعه نشان داد که درمان با استفاده از ازن نسبت به درمان با آنتی‌بیوتیک، موجب کاهش بیشتری در منطقه زخم از شروع تا پایان مطالعه می‌شود (MD؛ 20.54- cm2؛ %95 CI؛ 20.61- تا 20.47-) و مدت زمان بستری کوتاه‌تر بود (MD: -8.00 روز؛ 95% CI؛ 14.17- تا 1.83-)، اما به نظر نمی‌رسد بر تعداد زخم‌های شفا یافته در مدت 20 روز تاثیری داشته باشد (RR: 1.10؛ 95% CI؛ 0.87 تا 1.40). عوارض جانبی در هیچ یک از دو گروه مشاهده نشد.
در دو کارآزمایی دیگر (111 شرکت‌کننده) درمان با ازن به همراه مراقبت معمول با درمان معمول برای زخم پا در افراد مبتلا به DM مقایسه شد. نتایج متاآنالیز شواهدی را مبنی بر تفاوت بین گروه‌ها از نظر پیامدهای کاهش مساحت زخم (MD؛ 2.11- cm2؛ 95% CI؛ 5.29- تا 1.07)، تعداد زخم شفا یافته (RR: 1.69؛ 95% CI؛ 0.90 تا 3.17)، عوارض جانبی (RR: 2.27؛ 95% CI؛ 0.48 تا 10.79)، یا نرخ آمپوتاسیون (RR: 2.73؛ 95% CI؛ 0.12 تا 64.42) نشان نمی‌دهد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.