سوال مطالعه مروری
آیا آینه-درمانی منجر به بهبود حرکت، عملکرد فعالیت‌های روزانه، درد، و فقدان توجه و آگاهی نسبت به ناحیه تحت تاثیر قرار گرفته بینایی (نادیده انگاشتن ادراک سه-بعدی) پس از وقوع سکته مغزی می‌شود؟
پیشینه
ایجاد فلج بازو یا پا پس از سکته مغزی شایع است و اغلب منجر به مشکلاتی در رابطه با فعالیت‌های زندگی روزانه مانند راه رفتن، لباس پوشیدن، یا غذا خوردن می‌شود. آینه-درمانی (mirror therapy; MT) نوعی درمان توان‌بخشی است که در آن یک آینه بین بازوها یا پاها قرار می‌گیرد تا ایجاد تصویری از حرکت عضو سالم منجر به توهم حرکت طبیعی در اندام آسیب دیده شود. در این شرایط، مناطق مختلف مغز برای حرکت، احساس، و درد تحریک می‌شوند. با این حال، مکانیسم دقیق عملکرد آینه-درمانی همچنان نامشخص است. برای یافتن متون در بانک‌های اطلاعاتی مختلف به جست‌وجو پرداخته و داده‌ها را از مطالعات مرتبط استخراج کردیم.
تاریخ جست‌وجو
این مرور مطالعات منتشر شده را تا 16 آگوست 2017 شناسایی کرد.
ویژگی‌های مطالعه
ما 62 مطالعه مرتبط را یافتیم، که در آنها 57 شرکت‌کننده به صورت تصادفی به دریافت MT یا یک درمان کنترل اختصاص داده شدند (کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده) و پنج مطالعه هر دو روش درمان را به همه شرکت‌کنندگان، اما به صورت تصادفی ارائه کردند (کارآزمایی‌های متقاطع (cross-over)). این مطالعات در مجموع شامل 1982 شرکت‌کننده با میانگین سنی 59 سال (30 تا 73 سال) پس از ابتلا به سکته مغزی بودند. آینه-درمانی سه تا هفت بار در هفته، بین 15 تا 60 دقیقه در هر جلسه به مدت دو تا هشت هفته ارائه شد (به‌طور متوسط پنج بار در هفته، 30 دقیقه در هر جلسه به مدت چهار هفته).
نتایج کلیدی
آینه-درمانی در پایان درمان به‌طور قابل توجهی باعث بهبود حرکت اندام فوقانی و اندام تحتانی و توانایی انجام فعالیت‌های روزانه در افرادی شد که بیش از شش ماه قبل یا بیش‌تر دچار سکته مغزی شده بودند. آینه-درمانی درد را پس از سکته مغزی کاهش داد، اما عمدتا باعث کاهش درد در افراد مبتلا به سندرم درد پیچیده منطقه‌ای (complex regional pain syndrome) شد. ما تاثیرات واضحی را برای نادیده انگاشتن ادراک سه-بعدی نیافتیم. تاثیرات مفید مداخله بر حرکت به مدت شش ماه، اما نه در همه گروه‌های مطالعه، حفظ شد. عوارض جانبی گزارش نشدند.
کیفیت شواهد
این مطالعات شواهدی را با اعتبار متوسطی ارائه کردند که نشان داد MT منجر به بهبود حرکت (عملکرد حرکتی، اختلال حرکتی) و عملکرد فعالیت‌های روزانه شد. با این حال، فقط اطمینان پائینی وجود داشت که نشان داد MT باعث کاهش درد و نادیده انگاشتن ادراک سه-بعدی می‌شود. این امر ممکن است به دلیل تعداد کم مطالعات باشد. انجام تحقیقات بیش‌تر، با روش‌شناسی دقیق و بزرگ‌تر، مورد نیاز است.
این نتایج، شواهدی را از اثربخشی آینه-درمانی بر بهبود عملکرد حرکتی اندام فوقانی، اختلال حرکتی، فعالیت‌های زندگی روزمره، و درد، حداقل به عنوان یک مکمل برای توان‌بخشی معمول در افراد پس از وقوع سکته مغزی نشان می‌دهند. محدودیت‌های عمده عبارت هستند از حجم نمونه کوچک و عدم وجود گزارش از جزئیات روش‌شناسی، که منجر به عدم قطعیت در کیفیت شواهد شد.
آینه-درمانی (mirror therapy) برای بهبود عملکرد حرکتی پس از وقوع سکته مغزی استفاده می‌شود. در طول آینه-درمانی، یک آینه در سطح مید-ساژیتال (midsagittal plane) فرد قرار می‌گیرد، بنابراین حرکات سمت غیر-فلج (non‐paretic side) را به گونه‌ای نشان می‌دهد که گویی در طرف مقابل انجام می‌شود.
خلاصه کردن اثربخشی آینه-درمانی در مقایسه با عدم درمان، دارونما (placebo) یا درمان ساختگی، یا سایر روش‌های درمانی بهبود عملکرد حرکتی و اختلال حرکتی پس از وقوع سکته مغزی. هدف ما هم‌چنین ارزیابی اثرات آینه-درمانی در فعالیت‌های زندگی روزمره، درد، و نادیده انگاشتن ادراک سه-بعدی بود.
به جست‌وجو در پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه استروک در کاکرین، پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE؛ Embase؛ CINAHL؛ AMED؛ PsycINFO و PEDro پرداختیم (آخرین جست‌وجو در 16 آگوست 2017). هم‌چنین مجموعه مقالات کنفرانس، پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌ها و پژوهش‌های مرتبط را به صورت دستی جست‌وجو کردیم، فهرست منابع را کنترل و با مجریان کارآزمایی، محققان و متخصصین در زمینه مطالعه خود تماس گرفتیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) و کارآزمایی‌های متقاطع تصادفی‌سازی شده‌ای را انتخاب کردیم که به مقایسه آینه-درمانی با هر نوع مداخله کنترل برای بیماران پس از وقوع سکته مغزی پرداختند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم کارآزمایی‌ها را بر اساس معیارهای ورود انتخاب کردند، کیفیت روش‌شناسی را مورد سنجش قرار دادند، خطر‌های سوگیری (bias) را در مطالعات انتخاب شده ارزیابی، و داده‌ها را استخراج کردند. کیفیت شواهد را با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردیم. نتایج را به صورت تفاوت‌های میانگین استاندارد شده (SMDs) یا تفاوت میانگین (MD) برای متغیرهای پیوسته، و در قالب نسبت شانس (OR) برای متغیرهای دو-حالتی تجزیهوتحلیل کردیم.
ما 62 مطالعه را با مجموع 1982 شرکت‌کننده وارد کردیم که به مقایسه آینه-درمانی با سایر مداخلات پرداختند. از این تعداد، 57 مورد جزء کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده و پنج مورد جزء کارآزمایی‌های متقاطع تصادفی‌سازی شده بودند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان 59 سال (30 تا 73 سال) گزارش شد. آینه-درمانی سه تا هفت بار در هفته، بین 15 و 60 دقیقه در هر جلسه به مدت دو تا هشت هفته ارائه شد (به‌طور متوسط پنج بار در هفته، 30 دقیقه در یک جلسه به مدت چهار هفته). در مقایسه با تمام مداخلات دیگر، شواهدی را با کیفیت متوسط یافتیم که آینه-درمانی اثر مثبت قابل توجهی بر عملکرد حرکتی (SMD: 0.47؛ 95% CI؛ 0.27 تا0.67؛ 1173 شرکت‌کننده؛ 36 مطالعه) و اختلال حرکتی (SMD: 0.49؛ 95% CI؛ 0.32 تا 0.66؛ 1292 شرکت‌کننده؛ 39 مطالعه) بر جای می‌گذارد. با این حال، تأثیرات مداخله بر عملکرد حرکتی تحت تأثیر نوع مداخله کنترل قرار می‌گیرد. علاوه بر این، بر اساس شواهدی با کیفیت متوسط، آینه-درمانی می‌تواند فعالیت‌های زندگی روزانه را بهبود ببخشد (SMD: 0.48؛ 95% CI؛ 0.30 تا 0.65؛ 622 شرکت‌کننده؛ 19 مطالعه). شواهدی را با کیفیت پائین در رابطه با تاثیر مثبت قابل توجه مداخله بر درد پیدا کردیم (SMD: -0.89؛ 95% CI؛ 1.67- تا 0.11-؛ 248 شرکت‌کننده؛ 6 مطالعه) و تاثیر روشنی را از آن برای بهبود نادیده انگاشتن ادراک سه-بعدی نیافتیم (SMD: 1.06؛ 95% CI؛ 0.10- تا 2.23؛ 175 شرکت‌کننده؛ 5 مطالعه). عوارض جانبی گزارش نشدند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.