پیام‌های کلیدی
• آمفتامین‌ها (amphetamines) موادی هستند که فعالیت مغز و سیستم عصبی مرکزی را افزایش می‌دهند. مصرف روزانه آن‌ها به‌صورت خوراکی به مدت حداقل 8 هفته، فشار خون و ضربان قلب را افزایش می‌دهد.
• در مطالعاتی که به شرکت‌کنندگان آمفتامین یا دارونما (placebo) (یک ماده غیرفعال) داده شد، تعداد بیشتری از افراد دریافت‌کننده آمفتامین‌ها در مقایسه با افرادی که دارونما دریافت کردند، به دلیل بروز تاثیرات ناخواسته یا مضر، مطالعه را ترک کردند.
آمفتامین‌ها چه هستند و برای چه مواردی تجویز می‌شوند؟
آمفتامین‌ها داروهایی هستند که تاثیر محرک بر مغز دارند. آن‌ها می‌توانند هوشیاری شما را افزایش دهند، تمرکزتان را بهبود بخشند و سطح انرژی‌تان را بالا ببرند. پزشکان آمفتامین‌ها را برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (attention-deficit hyperactivity disorder; ADHD) و دیگر بیماری‌ها تجویز می‌کنند.
برخی از آسیب‌های احتمالی آمفتامین‌ها کدامند؟
آمفتامین‌ها نیز مانند تمام داروها می‌توانند عوارض جانبی، یعنی تاثیرات ناخواسته یا مضر، ایجاد کنند. دو عارضه جانبی احتمالی، افزایش فشار خون و تعداد ضربان قلب است. فشار خون و تعداد ضربان قلب بالا در طولانی‌مدت، خطر سکته مغزی، حمله قلبی، نارسایی قلبی و نارسایی کلیوی را افزایش می‌دهند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
هدف ما آن بود که بدانیم افرادی که روزانه آمفتامین‌های خوراکی مصرف می‌کنند، دچار افزایش فشار خون، تعداد ضربان قلب یا عوارض جانبی می‌شوند که باعث توقف درمان شوند یا خیر.
ما چه‌کاری را انجام دادیم؟
در جست‌وجوی مطالعاتی بودیم که تاثیر آمفتامین‌ها را با دارونما (placebo) مقایسه کرده و فشار خون شرکت‌کنندگان را اندازه‌گیری کردند. تمرکز اصلی ما بر نتایج فشار خون بود. علاوه‌بر این، اگر مطالعات تعداد ضربان قلب و تعداد شرکت‌کنندگانی را که به دلیل عوارض جانبی از مطالعه خارج شدند، اندازه‌گیری کرده بودند، یافته‌های آن‌ها را نیز در آنالیز خود وارد کردیم. نتایج این مطالعات (فشار خون، تعداد ضربان قلب، خروج از مطالعه) را با هم ترکیب کرده و سطح اعتماد خود را به شواهد بر اساس طراحی و روش‌های مطالعه ارزیابی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 56 مطالعه را با مجموع 10,583 نفر پیدا کردیم. تقریبا دو-سوم (64%) از شرکت‌کنندگان، نوعی آمفتامین دریافت کردند، در حالی که به بقیه دارونما داده شد. یک-سوم (33%) از شرکت‌کنندگان، کودک و دو-سوم (67%)، بزرگسال بودند. شرکت‌کنندگان آمفتامین را برای دوره‌های زمانی مختلفی مصرف کردند، اما میانگین مدت زمان مصرف یک ماه بود.
نتایج اصلی این مرور چه هستند؟
ما دریافتیم، افرادی که آمفتامین دریافت کردند، در مقایسه با گروه دارونما، فشار خون و ضربان قلب بالاتری داشتند (4 ضربه در دقیقه بیشتر). آمفتامین‌ها منجر به خروج افراد بیشتری از مطالعات به دلیل عوارض جانبی نیز شدند: به ازای هر 1000 نفری که دارونما دریافت کردند، 25 نفر از مطالعه خارج شدند، درحالی‌که به ازای هر 1000 نفری که آمفتامین دریافت کردند، 68 نفر (54 تا 85 نفر) از مطالعه انصراف دادند.
محدودیت‌های اصلی شواهد چه هستند؟
ما اطمینان داریم که مصرف آمفتامین‌ها، فشار خون، ضربان قلب و تعداد موارد خروج از مطالعه را به دلیل عوارض جانبی افزایش می‌دهند. به‌طور کلی، مطالعات به‌خوبی اجرا شده و نگرانی‌هایی درباره روش‌هایی که آن‌ها استفاده کردند و می‌توانستند اعتماد ما را به شواهد کاهش دهند، نداشتیم.
شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا مارچ 2023 به‌روز است.
مصرف روزانه آمفتامین‌های خوراکی منجر به افزایش فشار خون، ضربان قلب و خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی می‌شود، و این تاثیرات در تمام نقاط زمانی، شامل دوره‌های مصرف کوتاه‌مدت (چهار هفته و کمتر) و طولانی‌تر (بیش‌از چهار هفته تا کمتر از هشت هفته؛ هشت هفته و بیشتر)، مشاهده شدند. کارآزمایی‌های آتی باید فشار خون را با استفاده از پایش سرپایی 24 ساعته اندازه‌گیری کرده و تاثیر استفاده طولانی‌مدت را نیز ارزیابی کنند.
مصرف روزانه آمفتامین‌ها (amphetamines) رایج است، زیرا به‌طور گسترده‌ای برای مدیریت بالینی اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (attention-deficit hyperactivity disorder; ADHD) و دیگر تشخیص‌ها تجویز می‌شوند. افراد از آمفتامین‌ها به‌صورت تفریحی یا در تلاش برای افزایش عملکرد شناختی یا ورزشی نیز استفاده می‌کنند. آمفتامین‌ها این پتانسیل را دارند که فشار خون را افزایش دهند، و ما نمی‌دانیم که مزایای طولانی‌مدت مصرف روزانه آمفتامین بر خطرات احتمالی آن غلبه می‌کنند یا خیر.
هدف اولیه: کمّی‌سازی تغییرات ایجادشده در فشار خون سیستولیک و دیاستولیک در کودکان و بزرگسالان مصرف‌کننده آمفتامین‌ها در مقایسه با دارونما (placebo).
اهداف ثانویه: کمّی‌سازی تغییرات ایجادشده در ضربان قلب کودکان و بزرگسالان مصرف‌کننده آمفتامین در مقایسه با دارونما؛ کمّی‌سازی تعداد موارد خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی ناشی از مصرف آمفتامین در مقایسه با دارونما.
از پایگاه ثبت تخصصی گروه هیپرتانسیون در کاکرین، CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase و دو پایگاه ثبت کارآزمایی بالینی، همراه با بررسی منابع و تماس با نویسندگان مطالعه برای شناسایی مطالعات واردشده در این مرور استفاده کردیم. هیچ‌گونه محدودیتی را از نظر زبان نگارش، سال انتشار، یا وضعیت انتشار مقاله اعمال نکردیم. تاریخ آخرین جست‌وجو، مارچ سال 2023 بود.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) که تاثیرات مصرف روزانه آمفتامین‌های خوراکی را در مقایسه با دارونما بر فشار خون ارزیابی کردند. هیچ محدودیتی از نظر سن یا جنسیت شرکت‌کنندگان اعمال نشد.
از روش‌های استاندارد مورد نظر کاکرین استفاده کردیم. پیامدهای اولیه عبارت بودند از تغییر در فشار خون سیستولیک و دیاستولیک (برحسب میلی‌متر جیوه (mmHg) بالاتر از فشار اتمسفر؛ پیامدهای پیوسته (continuous outcome)). پیامدهای ثانویه نیز عبارت بودند از ضربان قلب (بر حسب تعداد ضربان در دقیقه؛ پیامد پیوسته) و خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی (پیامد دو حالتی (dichotomous)). پیامدهای پیوسته را در قالب تفاوت‌های میانگین (MD) با 95% فواصل اطمینان (CI) محاسبه کردیم. خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی را در قالب خطر نسبی با CI 95% بیان کردیم. برای تجمیع اندازه تاثیرگذاری (effect size) حاصل از همه مطالعات، از مدل اثر ثابت (fixed-effect model) استفاده کردیم.
تعداد 56 مورد RCT را با مجموع 10,583 شرکت‌کننده، هم بزرگسالان و هم کودکان، وارد این مرور کردیم. بیشتر مطالعات در آمریکای شمالی (عمدتا ایالات متحده آمریکا) و پس‌از آن در اروپا انجام شدند. مطالعات کمی در آسیا (ژاپن) و استرالیا صورت گرفتند. مطالعات، آمفتامین راسمیک (racemic amphetamine)، دکستروآمفتامین (dextroamphetamine)، نمک‌های آمفتامین مخلوط (mixed amphetamine salts)، لیزدگزامفتامین دی‌مسیلات (lisdexamfetamine dimesylate)،متیلن‌دی‌اکسی‌مت‌آمفتامین (methylenedioxy methamphetamine) متیل‌فنیدیت (methylphenidate) را تست کردند. آمفتامین‌ها برای درمان ADHD، کاهش وزن و اندیکاسیون‌های دیگر تجویز شدند. در 48 RCT، فشار خون طی 24 ساعت پس‌از آخرین دوز اندازه‌گیری شد.
بر اساس داده‌های حاصل از همه مطالعات واردشده، آمفتامین‌ها فشار خون سیستولیک (systolic blood pressure; SBP) را تا 1.93 میلی‌متر جیوه (95% CI؛ 1.54 تا 2.31) و فشار خون دیاستولیک (diastolic blood pressure; DBP) را تا 1.84 میلی‌متر جیوه (95% CI؛ 1.51 تا 2.16) افزایش دادند (56 مطالعه، 10,583 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بالا برای هر دو). آمفتامین‌ها ضربان قلب را تا 3.71 ضربه در دقیقه افزایش دادند (95% CI؛ 3.27 تا 4.14؛ 47 مطالعه، 10,075 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بالا). در یک آنالیز زیرگروه که محدود به مطالعاتی شد که در آن‌ها به شرکت‌کنندگان حداقل به مدت هشت هفته آمفتامین داده شد، تاثیرات مشابه بودند، و این امر نشان می‌دهد این تاثیرات پایدار هستند. این یافته‌ها نشان می‌دهند افرادی که روزانه آمفتامین‌های خوراکی مصرف می‌کنند، در معرض خطر بالای عوارض جانبی قلبی‌عروقی قرار دارند. هم‌چنین شرکت‌کنندگان در گروه آمفتامین در مقایسه با افرادی که دارونما دریافت کردند، بیشتر احتمال داشت که به دلیل عوارض جانبی از مطالعه انصراف دهند (خطر نسبی (RR): 2.69؛ 95% CI؛ 2.13 تا 3.40، افزایش خطر مطلق به میزان 4.3% در طول مدت میانگین 1 ماه، 42 مطالعه، 8952 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بالا).
به‌طور کلی، مطالعات به‌خوبی اجرا شده و روش‌شناسی (methodology) آن‌ها معتبر بود. اغلب مطالعات در بیشتر حوزه‌ها با خطر پائین سوگیری (bias) مواجه بودند. سوگیری انتخاب (selection bias) (تولید تصادفی توالی (random sequence generation) و پنهانسازی تخصیص (allocation concealment)) دامنه‌هایی بودند که اغلب در معرض خطر سوگیری نامشخص رتبه‌بندی شدند، زیرا روش‌های مورد استفاده گزارش نشدند. تعداد 13 مطالعه (23%) را دارای خطر بالای سوگیری در حداقل یکی از هفت حوزه ارزیابی کردیم، که عمدتا به دلیل نرخ بالای خروج از مطالعه بود که منجر به خطر بالای سوگیری خروج بیماران از مطالعه (attrition bias) شد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.