سوال مطالعه مروری
آیا تزریق داخل وریدی لیدوکائین (lidocaine) در کاهش درد ایجاد شده در اثر تزریق پروپوفول (propofol)، در القای آناستزی در بزرگسالانی که تحت آناستزی عمومی قرار می‌گیرند، موثر است؟
پیشینه
پروپوفول یک داروی بی‌هوشی (یک عامل القایی) است که برای القا و حفظ آناستزی در بزرگسالان تحت جراحی استفاده می‌شود. این دارو یک عامل القایی رایج است زیرا بی‌هوشی سطحی ایجاد کرده و نسبت به داروهای دیگر مانند تیوپنتال (thiopental)، بازگشت سریع‌تری دارد. اصلی‌ترین آسیب پروپوفول، ایجاد درد شدید در افراد است. دلیل آن هم این است که پروپوفول اغلب داخل ورید دست تزریق شده و باعث بروز التهاب پوست می‌شود. این مساله تجربه آناستزی را ناخوشایند می‌کند. یک روش برای پیشگیری از درد ناشی از پروپوفول، تجویز لیدوکائین، هم پیش از تزریق پروپوفول یا در ترکیب با آن، است. لیدوکائین عموما یک داروی بی‌حس کننده موضعی ارزان‌قیمت است. هدف از این مرور، تعیین میزان اثربخشی لیدوکائین در کاهش سطح درد شدید ایجاد شده در اثر تزریق پروپوفول است.
ویژگی‌های مطالعه
بانک‌های اطلاعاتی را تا اکتبر 2014 جست‌وجو کردیم. تعداد 85 مطالعه را وارد کردیم که 82 مورد (10,350 شرکت‌کننده) از آنها برای تجزیه‌وتحلیل کمّی (quantitative) واجد شرایط بودند. شرکت‌کنندگان مطالعه به‌طور تصادفی برای تزریق لیدوکائین داخل وریدی یا نرمال سالین (دارونما (placebo))، هم‌زمان با تزریق پروپوفول انتخاب شدند
در نوامبر 2015 مجددا جست‌وجو را انجام دادیم. تعداد 11 مطالعه بالقوه را مطابق با اهداف خود یافتیم، که به فهرست «مطالعات در انتظار طبقه‌بندی» افزوده شده و زمانی که این مرور را به‌روز کنیم، به‌طور کامل در یافته‌های رسمی این مرور گنجانده خواهند شد.
منابع تامین مالی مطالعه
سه مورد از 85 مطالعه توسط کارخانه‌های داروسازی با یک منفعت اقتصادی در نتایج مطالعات یا کمپانی تهیه کننده پروپوفول تامین اعتبار مالی شدند. هشت مطالعه به وسیله بیمارستان دولتی یا منابع دانشگاهی و یک مطالعه توسط یک موسسه خیریه حمایت مالی شد.
نتایج کلیدی
ما دریافتیم که تزریق لیدوکائین داخل ورید، هم در ترکیب با پروپوفول یا پیش از تزریق آن، می‌تواند به‌طور موثری بروز درد و سطح بالای درد مرتبط با تزریق پروپوفول را کاهش دهد. عوارض جانبی مانند التهاب (قرمزی، تورم) ورید در محل تزریق نادر بوده و در دو مطالعه، عارضه شایعی به دلیل استفاده از لیدوکائین نبوده است. هیچ مطالعه‌ای میزان رضایت‌مندی بیمار را گزارش نکرد.
آمار
براساس نتایج به دست آمده، انتظار داریم از هر 1000 بیماری که پروپوفول داخل وریدی دریافت می‌کنند، حدود 384 بیمار که لیدوکائین داخل وریدی هم دریافت نکردند، دچار درد متوسط تا شدید شوند، در مقابل فقط 89 بیماری که لیدوکائین داخل وریدی هم دریافت کنند، دچار این درد خواهند شد.
کیفیت شواهد
کیفیت کلی شواهد در سطح بالا و همراه با تاثیر بسیار بزرگ مفیدی بود که با تزریق لیدوکائین به منظور کاهش تزریق‌های دردناک پروپوفول به دست آمد.
در مجموع، سطح کیفیت شواهد بالا بودند. داده‌های در دسترس کنونی حاصل از RCTها برای تایید اثربخشی لیدوکائین در کاهش درد حین تزریق پروپوفول، چه پیش از تزریق پروپوفول و چه هم‌زمان با آن، کافی هستند. علاوه بر این، تفاوت معنی‌داری از لحاظ تاثیر مداخله میان این دو روش وجود نداشت.
درد حین تزریق پروپوفول (propofol) یک تاثیر ناخواسته بوده و می‌تواند میزان رضایت بیمار را کاهش دهد. استفاده از تزریق داخل وریدی لیدوکائین (lidocaine) به منظور کاهش درد حین تزریق پروپوفول، شایع است. اگرچه بسیاری از مطالعات گزارش کرده‌اند که لیدوکائین در کاهش بروز و شدت درد اثربخش است، با این وجود، هیچ مرور سیستماتیکی با تمرکز بر لیدوکائین برای پیشگیری از درد با شدت بالا منتشر نشده است.
هدف از انجام این مرور، تعیین اثربخشی و عوارض جانبی لیدوکائین در پیشگیری از درد با شدت بالا حین تزریق پروپوفول بود.
پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL؛ شماره 10؛ 2014)؛ Ovid MEDLINE (1950 تا اکتبر 2014)؛ Ovid Embase (1988 تا اکتبر 2014)؛ LILACS (1992 تا اکتبر 2014) و فهرست منابع مقالات را جست‌وجو کردیم.
در نوامبر 2015 مجددا جست‌وجو را انجام دادیم. تعداد 11 مطالعه بالقوه را مطابق با اهداف خود یافتیم، که به فهرست «مطالعات در انتظار طبقه‌بندی» افزوده شده و زمانی که این مرور را به‌روز کنیم، به‌طور کامل در یافته‌های رسمی این مرور گنجانده خواهند شد.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که تزریق داخل وریدی لیدوکائین را به‌عنوان یک مداخله برای کاهش درد حین تزریق پروپوفول در بزرگسالان استفاده کردند. مطالعاتی را که بدون دارونما (placebo) یا گروه کنترل بودند، از مرور حذف کردیم.
مطالعات انتخاب شده را با معیارهای مرتبط جمع‌آوری کردیم. خطر سوگیری (bias) را در پنج حوزه بر اساس معیارهای زیر شناسایی کردیم: تولید تصادفی توالی (random sequence generation)، پنهانسازی تخصیص (allocation concealment)، کفایت کورسازی (blinding)، کامل بودن داده‌های پیامد و گزارش‌دهی انتخابی (selective reporting). با استفاده از مقایسه‌های مستقیم مداخلات در برابر گروه کنترل، متاآنالیز را انجام دادیم. با استفاده از روش منتل-هنزل (Mantel-Haenszel) اثرات تصادفی (random-effect) در نرم‌افزار RevMan 5.3، خلاصه‌ای را از نسبت‌های شانس (ORs) و 95% فواصل اطمینان تخمین زدیم. با استفاده از آماره I 2 به ارزیابی ناهمگونی آماری پرداختیم. کیفیت کلی شواهد را با استفاده از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) بررسی کردیم.
تعداد 85 مطالعه را وارد کردیم، که از این میان، 82 مورد (10,350 شرکت‌کننده) برای تجزیه‌وتحلیل کمّی (quantitative) در این مرور واجد شرایط بودند. همه شرکت‌کنندگان در سنین 13 تا 89 سال قرار داشتند، بیماران در سطح I-III از طبقه‌بندی انجمن متخصصین بی‌هوشی آمریکا (American Society of Anesthesiologists; ASA) بودند که تحت جراحی الکتیو قرار گرفتند. هر مطالعه در یک مرکز واحد و در کشورهایی با سطح درآمد بالا، متوسط و پائین در سراسر جهان انجام شدند. براساس ارزیابی خطر سوگیری، همه مطالعات به جز پنج مورد از آنها، کیفیت روش‌شناسی (methodology) رضایت‌بخشی داشتند، به‌طوری که نتایج 82 مطالعه در یک متاآنالیز با هم ترکیب شدند. پنج مورد از این 82 مطالعه، با خطر بالای سوگیری (bias) مواجه بودند: یک مورد برای کورسازی (blinding) پرسنل و شرکت‌کنندگان، یک مورد برای داده‌های ناقص پیامد، و سه مورد هم برای دیگر منابع بالقوه سوگیری.
بروز کلی درد و درد با شدت بالا به دنبال تزریق پروپوفول در گروه کنترل، به ترتیب، عبارت بودند از 63.7% (95% CI؛ 60% تا 67.9%) و 37.9% (95% CI؛ 33.4% تا 43.1%)، در حالی که این میزان در گروه لیدوکائین، به ترتیب، 30.2% (95% CI؛ 26.7% تا 33.7%) و 11.8% (95% CI؛ 9.7% تا 13.8%) گزارش شد. هر دو مورد تزریق لیدوکائین، چه پیش از تزریق پروپوفول و چه هم‌زمان با آن، در کاهش درد حین تزریق پروپوفول موثر بودند (به‌صورت لیدوکائین هم‌زمان: OR: 0.19؛ 95% CI؛ 0.15 تا 0.25؛ 31 مطالعه؛ 4927 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بالا؛ تزریق لیدوکائین پیش از درمان: OR: 0.13؛ 95% CI؛ 0.10 تا 0.18؛ 41 RCT؛ 3918 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بالا). به‌طور مشابه، تجویز لیدوکائین توانست بروز درد را، زمانی که با پروپوفول مخلوط شد (OR: 0.19؛ 95% CI؛ 0.15 تا 0.24؛ 36 مطالعه؛ 5628 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بالا) یا پیش از آنکه از تزریق پروپوفول استفاده شود (OR: 0.14؛ 95% CI؛ 0.11 تا 0.18؛ 50 مطالعه؛ 4722 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بالا)، به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد. عوارض جانبی تجویز لیدوکائین نادر بودند. بروز ترومبوفلبیت (thrombophlebitis) فقط در دو مطالعه گزارش شد (OR تخمین زده نشد؛ شواهد با کیفیت پائین). هیچ مطالعه‌ای میزان رضایت بیمار را گزارش نکرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.