پیشینه
تئوری‌ها و مدل‌ها به ارائه توضیح در مورد چگونگی تغییر رفتار کمک می‌کنند. تحقیقات مربوط به پیشگیری از ابتلا به HIV از تئوری‌ها و مدل‌ها استفاده کرده‌اند. برنامه‌هایی که برای پیشگیری از انتقال بیماری‌های منتقله از طریق روابط جنسی وجود دارند، اغلب بر اساس علم رفتارشناسی هستند. حوزه سلامت از بسیاری از تئوری‌ها و مدل‌های تغییر استفاده کرده است. با این حال، برنامه‌هایی که به کنترل موالید می‌پردازند، اغلب پایه تئوری مشخصی ندارند.
روش‌های جست‌وجو
جست‌وجوهای الکترونیکی را برای یافتن کارآزمایی‌های تصادفیسازی شده تا 1 نوامبر 2016 انجام دادیم. برنامه‌های مورد نظر باید یک برنامه تئوری-محور را برای بهبود کنترل موالید مورد آزمایش قرار داده باشند. مطالعاتی را خارج کردیم که بر گروه‌های پُر-خطر متمرکز بوده و برای پیشگیری از عفونت‌ها تلاش کردند. برنامه‌ها به استفاده از یک یا چند روش کنترل موالید پرداختند. گزارش‌ها نشان دادند که تئوری یا مدل، بخشی از طراحی برنامه بودند. پیامدهای اصلی عبارت بودند از بارداری و کنترل موالید.
نتایج
تعداد 10 مطالعه جدید را اضافه کردیم تا در مجموع 25 مطالعه را داشته باشیم. پنج مورد خارج از آمریکا انجام شدند. این قسمت روی نه کارآزمایی متمرکز است که نتایج شواهدی را با کیفیت خوب و برنامه‌های موثر ارائه دادند. پنج مورد برنامه‌های مبتنی بر تئوری اجتماعی شناختی (social cognitive theory; SCT) داشته و چهار مطالعه از مصاحبه انگیزشی (MI) استفاده کردند. مطالعات SCT به پیشگیری از بارداری در نوجوانان پرداخته و یک تا دو سال طول کشیدند. آن‌ها شامل جلساتی مبتنی بر منزل برای مادران نوجوان، برنامه‌های مبتنی بر مدرسه برای پیشگیری از بارداری و HIV، و مدیریت موارد مبتنی بر جامعه بودند. در مقایسه با ارائه خدمات معمول برای مادران نوجوان، در گروه مداخله، افراد کمتری زایمان دوم را گزارش کردند. چهار کارآزمایی دیگر استفاده بیشتر را از روش‌های کنترل موثر بارداری یا استفاده از کاندوم را در آخرین رابطه جنسی میان نوجوانان در مدرسه یا جامعه نشان دادند؛ مطالعات MI بر افرادی از طیف سنی وسیعی متمرکز بودند. در مقایسه با گروهی که فقط در سه مطالعه جزوه داشتند، گروه MI بیشتر از روش موثر کنترل بارداری استفاده کرده یا کمتر از روش ناکارآمد کنترل موالید بهره گرفتند. در مطالعه دیگر، در گروه MI زنان بیشتری حضور داشتند که شروع به استفاده از یک روش طولانی-اثر برگشت‌پذیر کنترل بارداری نسبت به گروه دیگر کردند.
نتیجه‌گیری‌های نویسندگان
کیفیت کلی نتایج این مطالعه در سطح متوسط بود. کارآزمایی‌های مبتنی بر SCT بر نوجوانان متمرکز بوده و جلسات زیادی را ارائه دادند. مواردی که از MI استفاده کردند، طیف سنی گسترده‌تری را در برگرفتند، اما جمعیت‌های خاصی را بررسی کردند. کشورهایی با منابع محدود نیاز به اجرای برنامه‌هایی دارند تا بتوانند در شرایط خود و با مشتریان معمول خود بهترین عملکرد را داشته باشند. گزارش‌ها می‌توانستند در مورد نحوه استفاده از تئوری برای طراحی و اجرای برنامه، واضح‌تر ارائه شده باشند.
کیفیت کلی شواهد در حد متوسط بود. کارآزمایی‌های مبتنی بر تئوری شناختی اجتماعی بر نوجوانان متمرکز بود و به صورت جلسات متعدد ارائه شد. افرادی که از مصاحبه انگیزشی استفاده کردند شامل طیف وسیعی از سنین می‌شدند، اما از جمعیت خاصی بودند. کشورهایی با منابع محدود نیاز به انجام مداخلات موثر و متناسب با شرایط و مشتریان معمول خود دارند. گزارش‌ها می‌توانستند در مورد چگونگی استفاده از تئوری‌ها برای طراحی و اجرای مداخلات واضح‌تر باشند.
استفاده صریح از تئوری در پژوهش، به گسترش پایه‌های دانش کمک می‌کند. تئوری‌ها و مدل‌های بسیاری در کارآزمایی‌های مربوط به پیشگیری از HIV و مداخلات مربوط به پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های منتقله از راه جنسی (sexually transmitted infection; STI) به‌کار رفته‌اند. حیطه رفتار سلامت از بسیاری تئوری‌ها یا مدل‌های تغییر استفاده می‌کند. با این حال، بسیاری از مداخلات آموزشی که برای پیشگیری از بارداری استفاده می‌شوند، هیچ مبانی نظری صریحی ندارند.
بررسی کارآزمایی‌های تصادفیسازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) که برای اطلاع‌رسانی در مورد روش‌های پیشگیری از بارداری و تشویق یا بهبود استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری یک رویکرد نظری را آزمایش کردند.
تا 1 نوامبر 2016، به دنبال یافتن کارآزمایی‌های واجد شرایطی در PubMed؛ CENTRAL؛ Web of Science؛ POPLINE؛ و ClinicalTrials.gov؛ و ICTRP بودیم که مداخلات تئوری-محور را برای بهبود استفاده از ضد-بارداری‌ها بررسی کردند. در مرور اولیه، برای پیدا کردن کارآزمایی‌های بیشتر به محققان نامه نوشتیم.
کارآزمایی‌های وارد شده، مداخلات تئوری-محور را در جهت بهبود استفاده از عوامل پیشگیری از بارداری بررسی کردند. مداخلات به استفاده از یک یا چند روش در پیشگیری از بارداری پرداختند. گزارش‌ها شواهدی را ارائه دادند که مداخله بر اساس یک تئوری یا مدل خاص بوده است. پیامد اولیه عبارت بود از بارداری و انتخاب یا استفاده از روش ضد-بارداری.
عناوین و چکیده‌های شناسایی‌شده را در جست‌وجوها ارزیابی کردیم. یک نویسنده داده‌ها را استخراج و آن‌ها را وارد نرم‌افزار Review Manager کرد؛ نویسنده دوم دقت مطالعات را تائید کرد. آن‌ها را از نظر کیفیت روش‌شناسی ارزیابی کردیم.
برای پیامدهای دو-حالتی تعدیل نشده (unadjusted dichotomous)، نسبت شانس (OR) منتل-هنزل (Mantel-Haenszel) را با 95% فاصله اطمینان (CI) محاسبه کردیم. کارآزمایی‌های تصادفیسازی شده خوشه‌ای از روش‌های مختلف محاسبه، مانند مدل‌سازی چند-سطحی، برای انجام خوشه‌بندی استفاده کردند. اکثر گزارش‌ها اطلاعاتی را برای محاسبه حجم نمونه موثر ارائه ندادند. بنابراین، نتایجی را ارائه کردیم که توسط محققان گزارش شدند. به دلیل گوناگونی مداخلات و معیارهای پیامد، متاآنالیز را انجام ندادیم.
ما 10 مطالعه جدید را اضافه کردیم تا در کل 25 مطالعه داشته باشیم. پنج مورد از آن ها خارج از آمریکا انجام شدند. پانزده مورد طراحی تصادفیسازی داشته و 10 مورد با خوشه‌های تصادفیسازی به انجام رسیدند. این قسمت روی نه کارآزمایی با شواهدی با کیفیت بالا یا متوسط و یک تاثیر مداخله متمرکز است. پنج مورد بر اساس تئوری اجتماعی شناختی و با هدف پیشگیری از بارداری نوجوانان انجام شدند که یک تا دو سال طول کشیدند. مقایسه بین مراقبت معمول و آموزش صورت گرفت. مادران نوجوان با یک برنامه مبتنی بر منزل، در دو سال بارداری دوم را کمتر گزارش کردند (OR: 0.41؛ 95% CI؛ 0.17 تا 1.00). دوازده ماه پس از اجرای از یک برنامه مبتنی بر مدرسه، گروه مداخله بیشتر احتمال داشت که از یک روش موثر پیشگیری از بارداری استفاده کرده (OR تعدیل شده: 1.76 ± خطای استاندارد (SE): 0.29) و در آخرین مقاربت از کاندوم استفاده کرده باشد (OR تعدیل شده: 1.68 ± SE؛ 0.25). در مدارس جایگزین، پس از پنج ماه، گروه مداخله میزان استفاده از کاندوم را طی آخرین مقاربت بیشتر گزارش کردند (OR تعدیل شده گزارش شده: 2.12؛ 95% CI؛ 1.24 تا 3.56). پس از اجرای یک برنامه کاهش خطر مبتنی بر مدرسه، در سه ماه، گروه مداخله کمتر احتمال داشت که در آخرین مقاربت از کاندوم استفاده نکرده باشد (OR تعدیل شده: 0.67؛ 95% CI؛ 0.47 تا 0.96). گروه اجتناب از خطر (متمرکز بر پرهیز (abstinence)) کمتر احتمال داشت که این کار را در 15 ماه انجام دهد (OR: 0.61؛ 95% CI؛ 0.45 تا 0.85). طی 24 ماه پس از اجرای برنامه مدیریت مورد (case management) و رهبری-همتا (peer-leadership)، گروه مداخله استفاده مداوم را از داروهای ضد-بارداری هورمونی (نسبت خطر (relative risk) تعدیل شده: 1.30؛ 95% CI؛ 1.06 تا 1.58)، کاندوم (RR: 1.57؛ 95% CI؛ 1.28 تا 1.94)، و روش‌های دوگانه (RR: 1.36؛ 95% CI؛ 1.01 تا 1.85) بیشتر گزارش کردند.
چهار مورد از نه کارآزمایی مصاحبه انگیزشی (motivational interviewing; MI) را آزمودند. در سه مطالعه، گروه‌های مقایسه، جزوه‌هایی را دریافت کردند. گروه MI در نه ماه، استفاده موثر را از روش پیشگیری از بارداری بیشتر گزارش کرد (OR: 2.04؛ 95% CI؛ 1.47 تا 2.83). در دو مطالعه، گروه MI کمتر احتمال داشت که به ترتیب، طی سه ماه (OR: 0.31؛ 95% CI؛ 0.12 تا 0.77) و چهار ماه (OR: 0.56؛ 95% CI؛ 0.31 تا 0.98) استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری غیر-موثر را گزارش کند. در کارآزمایی چهارم، گروه MI بیشتر از گروه بدون مشاوره استاندارد برای استفاده از یک روش پیشگیری از بارداری برگشت‌پذیر طولانی-اثر (long-acting reversible contraception; LARC) تا یک ماه (OR: 3.99؛ 95% CI؛ 1.36 تا 11.68) و سه ماه (OR: 3.38؛ 95% CI؛ 1.06 تا 10.71) اقدام کردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.