خونریزی پس از تولد نوزاد (خونریزی پس از زایمان) علت اصلی مرگ‌ومیر مادران در جنوب صحرای آفریقا و مصر است، اما تا حد زیادی قابل پیشگیری است. علل احتمالی خونریزی شدید بلافاصله پس از تولد نوزاد یا طی 24 ساعت اول عبارتند از رحم پس از زایمان منقبض نمی‌شود (آتونی رحم (uterine atony))، جفت باقی‌مانده، وارونگی یا پارگی رحم، و پارگی دهانه رحم، واژینال یا پرینه.
در محیط‌هایی با سطح خوب منابع، با مدیریت روتین و فعال خروج جفت، که مرحله سوم زایمان نامیده می‌شود، با استفاده از دارویی برای تحریک انقباض رحم مانند اکسی‌توسین (oxytocin)، خونریزی کاهش می‌یابد. ماساژ رحم پس از خروج جفت نیز می‌تواند باعث انقباض رحم شود. این روش شامل قرار دادن دست روی قسمت پائینی شکم زن و تحریک رحم با ماساژ یا حرکات مکرر فشردن است.
این مرور شامل دو کارآزمایی کنترل شده بود که در آنها زنان به‌طور تصادفی برای دریافت ماساژ رحم یا بدون ماساژ با مدیریت فعال مرحله سوم زایمان، از جمله استفاده روتین از اکسی‌توسین، تقسیم شدند.
در یک کارآزمایی که شامل 200 زن بود، ماساژ رحم هر 10 دقیقه به مدت 60 دقیقه پس از خروج جفت انجام شد که به‌طور موثری خونریزی و نیاز به یوتروتونیک‌های (uterotonics) اضافی را تا 80% کاهش داد. تعداد زنانی که بیش از 500 میلی‌لیتر خون از دست دادند، برای مقایسه معنی‌دار بسیار کم بودند. دو زن در گروه کنترل نیاز به ترانسفیوژن خون داشتند، هیچ زنی در گروه ماساژ رحم نیاز به ترانسفیوژن خون پیدا نکرد.
کارآزمایی دوم شامل 1964 زن بود که پس از زایمان و پیش از خروج جفت به دریافت اکسی‌توسین، ماساژ رحم یا هر دو اختصاص یافتند. هنگام استفاده از اکسی‌توسین، هیچ مزیت بیشتری برای ماساژ رحم وجود نداشت.
نتایج این مرور قطعی نیستند. کیفیت روش‌شناسی (methodology) دو کارآزمایی وارد شده در سطح بالا بود، اما این امر امکان‌پذیر است که تفاوت‌هایی در پروسیجرهای مورد استفاده در محل‌های انجام مطالعه وجود داشته باشد. از معایب ماساژ رحم می‌توان به استفاده از وقت پرسنل و ناراحتی‌های ایجاد شده برای زنان اشاره کرد. یافته‌ها نباید رویکرد توصیه شده را تغییر دهند. این احتمال وجود دارد که هرگونه کاهش از دست دادن خون با استفاده از اکسی‌توسین در این کارآزمایی‌ها محدود شده باشد. ماساژ رحم هم‌چنین ممکن است با فشار دادن خون جمع شده از حفره رحم، از دست دادن خون ظاهری را افزایش دهد. نیاز به انجام کارآزمایی‌های بیشتری وجود دارد، به ویژه در مکان‌هایی که یوتروتونیک‌ها در دسترس نیستند. اگر ماساژ رحم موثر باشد، می‌تواند یک مداخله ساده و ارزان در نظر گرفته شود.
نتایج این مرور قطعی نیست، و نباید به عنوان دلیلی برای تغییر رویه فعلی تفسیر شود. با توجه به محدودیت‌های موجود در کارآزمایی‌های وارد شده، به منظور تخمین تاثیرات ماساژ مداوم رحم، انجام کارآزمایی‌های بیشتر با تعداد کافی از زنان مورد نیاز است. تمام زنانی که در این مرور مقایسه شدند، اکسی‌توسین را به عنوان بخشی از مدیریت فعال زایمان دریافت کردند. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که پس از تجویز اکسی‌توسین، زمینه محدودی برای کاهش بیشتر از دست دادن خون پس از زایمان وجود دارد. انجام کارآزمایی‌های مربوط به ماساژ رحم در شرایطی که یوتروتونیک‌ها در دسترس نیستند، و بررسی تجربه زنان از این پروسیجر، مورد نیاز است.
خونریزی پس از زایمان (postpartum haemorrhage; PPH) (خونریزی از دستگاه تناسلی پس از تولد نوزاد) یکی از دلایل اصلی مورتالیتی و ناتوانی در مادران است، به ویژه در مناطقی که منابع کافی ندارند. در این محیط‌ها، یوتروتونیک‌ها (uterotonics) اغلب در دسترس نیستند. نیاز به تکنیک‌های ساده و ارزانی وجود دارد که بتوان آنها را در محیط‌هایی با سطح پائین منابع (low-resourced settings) برای پیشگیری و درمان PPH به کار برد. ماساژ رحم به عنوان بخشی از مدیریت روتین و فعال مرحله سوم زایمان توصیه می‌شود. با این حال، مشخص نیست که این کار موثر است یا خیر. اگر نشان داده شود که ماساژ رحم موثر است، یک مداخله ساده با پتانسیل تاثیر عمده بر PPH و مورتالیتی مادران در محیط‌های کم منبع خواهد بود.
تعیین اثربخشی ماساژ رحم پس از زایمان و پیش یا پس از خروج جفت، یا هر دو، برای کاهش از دست دادن خون پس از زایمان و موربیدیتی و مورتالیتی مرتبط با آن.
پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه بارداری و زایمان در کاکرین را جست‌وجو کردیم (30 اپریل 2013).
همه کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده منتشر شده، منتشر نشده و در حال انجام، که ماساژ رحم را به تنهایی یا همراه با یوتروتونیک‌ها پیش یا پس از خروج جفت، یا هر دو، با روش‌هایی غیر از ماساژ مقایسه کردند.
دو پژوهشگر به‌طور مستقل از هم کارآزمایی‌ها را برای واجد شرایط بودن در نظر گرفتند، خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کرده و داده‌ها را با استفاده از فرم توافق شده استخراج کردند. صحت (accuracy) داده‌ها بررسی شد. تاثیر ماساژ رحم که پیش یا پس از خروج جفت شروع شد، ابتدا به‌طور جداگانه ارزیابی و سپس برای یک نتیجه کلی ترکیب شد.
این مرور شامل دو کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده بود. نخستین کارآزمایی شامل 200 زن بود که پس از خروج جفت، پس از مدیریت فعال مرحله سوم زایمان شامل استفاده از اکسی‌توسین (oxytocin)، به‌طور تصادفی یا ماساژ رحم دریافت کرده یا دریافت نکردند. تعداد زنانی که بیش از 500 میلی‌لیتر خون از دست دادند کم بود، و هیچ تفاوتی با اهمیت آماری وجود نداشت (خطر نسبی (RR): 0.52؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.16 تا 1.67). هیچ موردی از جفت باقی‌مانده در هر دو گروه گزارش نشد. میانگین میزان خون از دست رفته در گروه ماساژ رحم در 30 دقیقه (تفاوت میانگین (MD): 41.60- میلی‌لیتر؛ 95% CI؛ 75.16- تا 8.04-) و 60 دقیقه (MD؛ 77.40- میلی‌لیتر؛ 95% CI؛ 118.71- تا 36.09-) پس از ورود به کارآزمایی، به‌طور چشمگیری کمتر بود. نیاز به دریافت یوتروتونیک‌های اضافی در گروه ماساژ رحم به‌طور قابل‌توجهی کمتر بود (RR: 0.20؛ 95% CI؛ 0.08 تا 0.50).
برای استفاده از ماساژ رحم پیش و پس از خروج جفت، یک کارآزمایی 1964 زن را در مصر و آفریقای جنوبی انتخاب کرد. زنان برای دریافت اکسی‌توسین، ماساژ رحم یا هر دو پس از تولد نوزاد اما پیش از خروج جفت تقسیم شدند. از نظر دست دادن خون بیشتر از 500 میلی‌لیتر (میانگین RR؛ 1.56؛ 95% CI؛ 0.44، 5.49؛ اثرات تصادفی (random-effect)) یا نیاز به استفاده از یوتروتونیک‌های اضافی (RR: 1.02؛ 95% CI؛ 0.56 تا 1.85) هیچ مزیت اضافه‌ای برای ماساژ رحم به علاوه اکسی‌توسین نسبت به اکسی‌توسین به تنهایی وجود نداشت.
این دو کارآزمایی برای بررسی تاثیر ماساژ رحمی که پیش یا پس از زایمان جفت شروع شد، ترکیب شدند. ناهمگونی قابل‌توجهی از نظر از دست دادن خون به میزان 500 میلی‌لیتر یا بیشتر پس از ورود به کارآزمایی وجود داشت. میانگین تاثیر مداخله با استفاده از مدل اثرات تصادفی (random-effects model)، هیچ تفاوتی را با اهمیت آماری میان گروه‌ها پیدا نکرد (میانگین RR؛ 1.14؛ 95% CI؛ 0.39 تا 3.32؛ اثرات تصادفی).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.