پیام کلیدی
- در افراد و نواحی منتخب از بدن، درمان با اکسیژن هیپرباریک (HBOT) ممکن است به رفع نشانه‌های مرتبط با آسیب بافتی دیررس ناشی از پرتوتابی (LRTI) کمک کند، اما برای تعیین اینکه کدام افراد ممکن است پاسخ دهند و بهترین زمان برای چنین درمانی کدام است، انجام تحقیقات بیشتری لازم است.
مشکلات پس از رادیوتراپی چیست و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟
پس از درمان با رادیاسیون (رادیوتراپی) برای درمان سرطان، خطر بروز عوارض جدی پس از ماه‌ها و سال‌ها در بیماران وجود دارد. این مشکلات در مجموع LRTI نامیده شده و به دلیل آسیب تدریجی به بافت طبیعی (سلول‌های داخل بدن) هستند که در معرض تشعشع قرار گرفته‌اند. برطرف شدن این مشکلات به سختی انجام می‌شود، و هنوز در رابطه با بهترین رویکرد درمانی تردید وجود دارد. HBOT شامل تنفس اکسیژن در یک محفظه تحت فشار ویژه طراحی شده است. این روش برای بهبود اکسیژن‌رسانی به بافت آسیب‌دیده و حمایت از بهبودی بافت استفاده می‌شود.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما می‌خواستیم بدانیم که HBOT هم در بهبود بافت‌ها و هم در پیشگیری از بروز عوارض پس از عمل جراحی در یک میدان پرتوتابی و رادیوتراپی سرطان موثر است یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
بانک‌های اطلاعاتی پزشکی را برای یافتن مطالعات بالینی جست‌وجو کردیم که هدف آنها یافتن شواهد موافق یا مخالف توانایی HBOT، در مقایسه با عدم درمان یا درمان‌های جایگزین، برای بهبود این عوارض بود.
یافته‌های اصلی چه بودند؟
شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه HBOT ممکن است پیامدها را در LRTI موثر بر استخوان و بافت نرم سر و گردن، مثانه و قسمت تحتانی روده، بهبود بخشد. هم‌چنین شواهدی وجود داشت مبنی بر اینکه HBOT ممکن است باز شدن زخم را کاهش دهد و درد را به دنبال LRTI بهبود بخشد. HBOT بر خطر مرگ در مدت کوتاهی که این مطالعات بیماران خود را دنبال کردند، تاثیری نداشت. HBOT عموما بی‌خطر و قابل تحمل است، اما خطر اختلال موقت بینایی ناشی از در معرض اکسیژن قرار گرفتن و آسیب به پرده گوش در اثر فشار وجود دارد.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
شواهد عمدتا به دلیل تعداد کم افراد و مطالعات، گزارش‌دهی ضعیف از روش‌ها و نتایج، و عدم قطعیت در مورد میزان دقیق بهبودی با HBOT، محدود شد. انجام مطالعه در زمینه هزینه‌ها نیز می‌تواند مفید باشد.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا ژانویه 2022 به‌روز است.
این مطالعات کوچک نشان می‌دهند که برای افراد مبتلا به LRTI که بر بافت‌های سر، گردن، مثانه و رکتوم تاثیر می‌گذارد، HBOT ممکن است پیامدها را بهبود بخشد (شواهد با قطعیت پائین تا متوسط). HBOT هم‌چنین ممکن است منجر به کاهش خطر باز شدن زخم و کاهش متوسط درد پس از پرتوتابی سر و گردن شود. با این حال، بعید است که HBOT بر خطر مرگ در کوتاه‌مدت تاثیر بگذارد. HBOT هم‌چنین خطر بروز عوارض جانبی را، از جمله افزایش خطر کاهش حدت بینایی (معمولا موقتی) و باروترومای گوش در اثر فشار، به همراه دارد. بنابراین، استفاده از HBOT برای شرکت‌کنندگان انتخابی ممکن است معقول باشد.
تعداد اندک مطالعات و شرکت‌کنندگان، و نواقص روش‌شناسی (methodology) و گزارش‌دهی برخی از مطالعات اولیه موجود در این مرور، نیاز به تفسیر محتاطانه را مشخص می‌کند. زمانی که می‌توانیم منتظر ماندن هر گونه مزایا و مناسب‌ترین دوز اکسیژن باشیم، دستیابی به اطلاعات بیشتری در مورد زیرمجموعه شدت بیماری و نوع بافت آسیب‌دیده مورد نیاز است که به احتمال زیاد از این درمان سود می‌برند. انجام پژوهش بیشتری لازم است، تا هر درمان را از نظر ایده‌آل‌ترین انتخاب شرکت‌کننده و زمان‌بندی مربوطه بررسی کند. بهتر است یک ارزشیابی اقتصادی برای این روش درمانی انجام شود.
این سومین به‌روزرسانی از مرور کاکرین اصلی است که در جولای 2005 منتشر شده و پیش از این در سال‌های 2012 و 2016 به‌روز شد.
سرطان یک مساله مهم سلامت جهانی است. رادیوتراپی (radiotherapy) به عنوان یک روش درمانی در بسیاری از سرطان‌ها به کار گرفته می‌شود، و حدود 50% از افرادی که تحت آن قرار می‌گیرند، بقای طولانی‌مدت پیدا می‌کنند. ماه‌ها یا سال‌ها پس از دریافت این درمان، برخی از بیماران دچار آسیب بافتی دیررس حاصل از رادیاسیون (late radiation tissue injury; LRTI) می‌شوند. درمان با اکسیژن هیپرباریک (hyperbaric oxygen therapy; HBOT) که می‌تواند باعث بهبود خون‌رسانی به این بافت‌ها شود، برای درمان LRTI پیشنهاد شده است. فرض بر این است که HBOT ممکن است هم به بهبود بافت‌ها و هم پیشگیری از بروز عوارض پس از جراحی و رادیوتراپی منجر شود.
ارزیابی مزایا و مضرات درمان با اکسیژن هیپرباریک (HBOT) در درمان یا پیشگیری از آسیب بافتی دیررس ناشی از رادیوتراپی (LRTI) در مقایسه با رژیم‌های درمانی که HBOT را کنار گذاشتند.
از روش‌های استاندارد و جامع جست‌وجوی کاکرین استفاده کردیم. تاریخ آخرین جست‌وجو 24 ژانویه 2022 بود.
آن دسته از کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) برای این مطالعه انتخاب شدند که به مقایسه تاثیر استفاده از HBOT بر پیشگیری یا ترمیم LRTI، در برابر عدم استفاده از آن پرداختند.
از روش‌های استاندارد کاکرین بهره بردیم. پیامدهای اولیه عبارت بودند از 1. بقا (survival) از زمان تصادفی‌سازی تا مرگ به هر علتی؛ 2. برطرف شدن کامل یا اساسی مشکل بالینی؛ 3. پیامدهای خاص محل آسیب؛ و 4. عوارض جانبی. پیامدهای ثانویه شامل 5. برطرف شدن درد؛ 6. بهبود کیفیت زندگی، عملکرد، یا هر دو؛ و 7. پیامدهای خاص محل آسیب، بودند. برای بررسی قطعیت شواهد، از سیستم درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) استفاده کردیم.
هجده مطالعه در این مرور (1071 شرکت‌کننده) با انتشار مقالاتی از 1985 تا 2022 مشارکت داشتند. چهار مطالعه جدید را به این مرور و شواهد به‌روز شده برای درمان پروکتیت ناشی از پرتوتابی، سیستیت ناشی از پرتوتابی، و پیشگیری و درمان استئورادیونکروز (osteoradionecrosis; ORN) اضافه کردیم.
HBOT ممکن است از وقوع مرگ در یک سال پیشگیری نکند (خطر نسبی (RR): 0.93؛ 95% CI؛ 0.47 تا 1.83؛ I 2 = 0%؛ 3 RCT؛ 166 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه HBOT ممکن است منجر به برطرف شدن کامل یا بهبود قابل‌توجه LRTI شود (RR: 1.39؛ 95% CI؛ 1.02 تا 1.89؛ I 2 = 64%؛ 5 RCT؛ 468 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین) و HBOT ممکن است منجر به کاهش زیادی در بازشدگی زخم به دنبال جراحی بافت نرم سر و گردن شود (RR: 0.24؛ 95% CI؛ 0.06 تا 0.94؛ I 2 = 70%؛ 2 RCT؛ 264 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). علاوه بر این، نمرات درد در ORN پس از HBOT در 12 ماه کمی بهبود می‌یابد (تفاوت میانگین (MD): 10.72-؛ 95% CI؛ 18.97- تا 2.47-؛ I 2 = 40%؛ 2 RCT؛ 157 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط).
با توجه به عوارض جانبی، HBOT منجر به خطر بالاتر کاهش در حدت بینایی می‌شود (RR: 4.03؛ 95% CI؛ 1.65 تا 9.84؛ 5 RCT؛ 438 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بالا). خطر ابتلا به باروترومای گوش (ear barotrauma) در افرادی که HBOT دریافت کردند، زمانی که هیچ فشار ساختگی برای گروه کنترل استفاده نشد، وجود داشت (RR: 9.08؛ 95% CI؛ 2.21 تا 37.26؛ I 2 = 0%؛ 4 RCT؛ 357 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بالا)، اما هنگامی که یک فشار ساختگی به کار گرفته شد، چنین افزایشی دیده نشد (RR: 1.07؛ 95% CI؛ 0.52 تا 2.21؛ I 2 = 74%؛ 2 RCT؛ 158 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بالا).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.