سوال
ما خواستیم بی‌خطری (safety) و اثربخشی اکسیژن درمانی هیپرباریک (hyperbaric oxygen therapy; HBOT) را با عدم استفاده از آن (عدم درمان یا یک مداخله بی‌اثر طراحی‌شده برای تقلید از درمان واقعی) در درمان افرادی که دچار سکته مغزی ایسکمیک حاد شدند، مقایسه کنیم.
پیشینه
اکسیژن درمانی هیپرباریک (HBOT) درمانی است که برای افزایش اکسیژن‌رسانی به قسمتی از مغز که تحت تاثیر سکته مغزی قرار گرفته و برای کاهش میزان آسیب غیرقابل برگشت، طراحی شده است. HBOT شامل افرادی است که اکسیژن خالص را در یک اتاقک مخصوص طراحی‌شده (مانند مواردی که برای غواصان در اعماق دریا مبتلا به بیماری فشار استفاده می‌شود) به مدت حدود یک ساعت و نیم هر روز به مدت 10 تا 20 روز تنفس می‌کنند.
ویژگی‌های مطالعه
تعداد 11 مطالعه را شامل 705 شرکت‌کننده، تا اپریل 2014، شناسایی کردیم. همه مطالعات شامل شرکت‌کنندگان بزرگسال (41% زن) بود که طی دو هفته گذشته دچار سکته مغزی حاد شده بودند، اگرچه اکثر مطالعات شرکت‌کنندگان مبتلا را طی سه روز پس از وقوع سکته مغزی وارد کردند. همه کارآزمایی‌ها افزودن HBOT را به مدیریت بالینی استاندارد برای شرکت‌کنندگان در مطالعه ارزیابی کردند. اکثر کارآزمایی‌ها تعداد موارد مرگ‌ومیر و برخی معیارهای توانایی عملکردی را گزارش کردند، اگرچه معیارهای واقعی استفاده‌شده به‌طور قابل توجهی متفاوت بودند و مقایسه بین کارآزمایی‌ها را دشوار کردند. دوره‌های پیگیری از 90 روز تا یک سال متغیر بود.
نتایج کلیدی
تعداد بسیار کمی از بیماران مورد مطالعه قرار گرفته‌اند که نمی‌توان گفت HBOT شانس مرگ‌ومیر را کاهش می‌دهد یا خیر، و فقط سه کارآزمایی بهبودی بیماران را در توانایی انجام کارهای روزمره پیشنهاد کرده‌اند. به‌طور کلی، در حال حاضر شواهد کمی برای حمایت از استفاده از HBOT در مدیریت بالینی افراد مبتلا به سکته مغزی در دسترس است.
کیفیت شواهد
به‌طور کلی، با توجه به تعداد اندک شرکت‌کنندگان و بسیاری از ابزارهای مختلف مورد استفاده برای برآورد کیفیت زندگی و توانایی عملکردی شرکت‌کنندگان، سطح کیفیت شواهد در حد متوسط بود. روش‌شناسی (methodology) مورد استفاده در بسیاری از این کارآزمایی‌ها ضعیف توصیف شد، که ارائه تخمین خوب را از قابلیت اطمینان شواهد دشوار کرد. ما توانستیم داده‌ها را فقط برای احتمال وقوع مرگ پس از بروز سکته مغزی جمع‌آوری کنیم، و اگرچه هیچ شواهدی نشان نمی‌دهد که HBOT شانس مرگ پس از سکته را کاهش می‌دهد، سطح اطمینان ما به این نتیجه نسبتا پائین است. این احتمال را رد نکردیم که HBOT ممکن است مضر باشد یا مفید.
ما هیچ شواهد خوبی را پیدا نکردیم که نشان دهد HBOT، هنگامی که حین تظاهرات حاد سکته مغزی ایسکمیک اعمال می‌شود، پیامدهای بالینی را بهبود می‌بخشد. اگرچه شواهد از 11 RCT برای ارائه دستورالعمل‌های بالینی واضح برای عملکرد بالینی کافی نیست، احتمال وجود مزیت بالینی کنار گذاشته نمی‌شود. انجام تحقیقات بیشتر برای تعریف بهتر نقش HBOT در این شرایط مورد نیاز است.
بیشتر موارد سکته مغزی (stroke) ناشی از اختلال در جریان خون به مغز (ایسکمی (ischaemia)) است که منجر به کاهش اکسیژن موجود و متعاقب آن مرگ سلولی می‌شود. فرض بر این است که اکسیژن درمانی هیپرباریک (hyperbaric oxygen therapy; HBOT) می‌تواند حجم مغزی را که با افزایش بسیار اکسیژن موجود می‌میرد، کاهش داده و با کاهش تورم مغز، نتایج را بیشتر بهبود بخشد. برخی از مراکز درمانی به‌طور معمول از HBOT برای درمان افراد مبتلا به سکته مغزی استفاده می‌کنند. این یک نسخه به‌روز شده از مرور کاکرین است که نخستین‌بار در سال 2005 منتشر شد.
ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری (safety) استفاده از HBOT کمکی در درمان افراد مبتلا به سکته مغزی ایسکمیک حاد.
پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه سکته مغزی (stroke) در کاکرین (آخرین جست‌وجو در اپریل 2014)، پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین (CENTRAL) (اپریل 2014)، MEDLINE (1966 تا اپریل 2014)، EMBASE (1980 تا اپریل 2014)، Cumulative Index to Nursing and Allied Health Literature (CINAHL) (1982 تا اپریل 2014)، بانک اطلاعاتی کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده در پزشکی هیپرباریک (Database of Randomised Controlled Trials in Hyperbaric Medicine; DORCTIHM) (جست‌وجو در اپریل 2014) و فهرست منابع مقالات را جست‌وجو کردیم. مقالات مرتبط را به صورت دستی جست‌وجو کرده و با محققان تماس گرفتیم تا مطالعات منتشرشده و منتشرنشده بیشتری را شناسایی کنیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) که تاثیرات HBOT کمکی را با عدم استفاده از HBOT (عدم درمان یا درمان ساختگی (sham)) مقایسه کردند.
سه نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم داده‌ها را استخراج کرده، هر کارآزمایی را از نظر اعتبار داخلی (internal validity) ارزیابی کرده و تفاوت‌ها را با تبادل نظر، حل‌وفصل کردند.
تعداد 11 RCT را شامل 705 شرکت‌کننده وارد کردیم. کیفیت روش‌شناسی (methodology) مطالعات متفاوت بودند. ما توانستیم داده‌ها را فقط برای موارد فوت‌شده ترکیب کنیم. تفاوت معنی‌داری در نرخ مرگ‌ومیر در شش ماه در افرادی که HBOT را دریافت کردند، در مقایسه با گروه کنترل، مشاهده نشد (خطر نسبی (RR): 0.97؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.34 تا 2.75؛ P = 0.96). چهار مورد از 14 معیار مقیاس ناتوانی و کارآیی عملکردی، بهبودی را پس از HBOT نشان دادند، برای مثال، میانگین امتیاز Trouillas Disability Scale با HBOT کمتر (تفاوت میانگین (MD): 2.2 امتیاز کاهش با HBOT؛ 95% CI؛ 0.15 تا 4.3؛ P = 0.04) و میانگین امتیاز Orgogozo Scale بالاتر (MD؛ 27.9 امتیاز؛ 95% CI؛ 4.0 تا 51.8؛ P = 0.02) بود.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.