چرا معاینات عمومی دندان‌پزشکی انجام می‌شوند؟
معاینه عمومی (check-up) دندان‌پزشکی در حفظ سلامت دهان به شما کمک کرده و اجازه می‌دهد تا در صورت بروز هرگونه مشکل دندانی، دندان‌پزشک وضعیت شما را ارزیابی کند. این امر به دندان‌پزشک شما این امکان را می‌دهد تا در صورت بروز مشکلات، به موقع آنها را مدیریت کرده یا از بروز آنها پیشگیری کند. عدم درمان زودهنگام این دسته از مشکلات ممکن است درمان را در آینده دشوار کند.
معاینه عمومی شامل چه مراحلی است؟
در هر معاینه عمومی، دندان‌پزشک شما معمولا:
· دندان‌ها، لثه‌ها و محیط دهان را معاینه کرده؛
· در مورد وضعیت سلامت عمومی شما و اینکه از زمان آخرین معاینه مشکلی با دندان‌ها، دهان یا لثه خود داشته‌اید یا خیر، سؤال می‌کند.
· در مورد عادات تمیز کردن دندان، رژیم غذایی، مصرف سیگار و الکل به شما مشاوره می‌دهد.
· در صورت لزوم، درمان‌های مورد نیاز را برای هرگونه مشکل دندانی توصیه می‌کند.
پس از معاینه عمومی، دندان‌پزشک تاریخی را جهت معاینه بعدی شما توصیه خواهد کرد. به‌طور معمول، انجام معاینه عمومی هر شش ماه یک‌بار توصیه می‌شود. با این حال، برخی افراد بیشتر در معرض خطر ابتلا به مشکلات دندانی قرار داشته و ممکن است به فواصل کوتاه‌تر بین معاینه‌ها نیاز داشته باشند، در حالی که دیگران می‌توانند به معاینه عمومی با دفعات بالا احتیاجی نداشته باشند.
چرا این مرور کاکرین انجام شد؟
انجام معاینه‌های عمومی هر شش ماه یک‌بار ممکن است به سلامت دهان کمک کرده و از مشکلات دندانی در آینده جلوگیری کنند، هر چند می‌توانند منجر به انجام درمان‌های غیر-ضروری دندان‌پزشکی هم بشوند. با این حال، داشتن معاینه‌های کمتر شاید باعث تشدید مشکلات دندانی شده و به درمان و مراقبت‌های دشوار و گران‌قیمت بی‌انجامند.
هدف ما یافتن بهترین فاصله زمانی میان معاینه‌های عمومی دندان‌پزشکی بود.
چه مراحلی انجام شد؟
به دنبال مطالعات تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای بودیم که در آنها افراد به‌طور تصادفی به فواصل زمانی مختلف بین معاینه‌های عمومی دندان‌پزشکی اختصاص یافتند. کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs)، معمولا قابل اعتمادترین شواهد را ارائه می‌کنند.
تاریخ جستوجو: شواهد منتشر شده تا 17 ژانویه 2020 وارد مطالعه ما شدند.
یافته‌های ما
دو مطالعه با 1736 شرکت‌کننده به دست آمدند که معاینه‌های منظم دندان‌پزشکی داشتند. یکی از این مطالعات در یک کلینیک دندان‌پزشکی عمومی در نروژ روی کودکان و بزرگسالان زیر 20 سال و با هدف مقایسه میان معاینه‌های 12-ماه و 24-ماه انجام شد، و نتایج را پس از دو سال اندازه‌گیری کرد.
مطالعه بعدی در بزرگسالان در 51 مرکز دندان‌پزشکی در انگلستان به انجام رسید. این مطالعه به مقایسه فواصل شش-ماه، 24-ماه و مبتنی بر خطر (risk-based) (حالتی که فاصله زمانی بین معاینه‌ها توسط دندان‌پزشک تعیین شده و به خطر ابتلا به بیماری دندان در بیمار بستگی داشت) بین معاینه‌ها پرداخته، و نتایج را پس از چهار سال بررسی کرد.
مطالعات به بررسی این موضوع پرداختند که فواصل مختلف بین معاینه‌های عمومی دندان‌پزشکی چگونه بر عوامل زیر تأثیر می‌گذارد:
· تعداد افراد دچار پوسیدگی دندان؛
· تعداد سطوح دندانی درگیر پوسیدگی؛
· بیماری لثه (درصد نواحی دچار خونریزی در لثه)؛ و
· کیفیت زندگی مرتبط با داشتن دندان و لثه‌های سالم.
هیچ مطالعه‌ای اثرات ناخواسته احتمالی دیگری را اندازه‌گیری نکرد.
نتایج مرور ما چه هستند؟
تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در پوسیدگی دندان (تعداد سطوح دندانی درگیر)، بیماری لثه و کیفیت زندگی پس از چهار سال میان معاینه‌های عمومی شش-ماه و مبتنی بر خطر در بزرگسالان وجود داشت؛ و احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در تعداد افرادی دیده می‌شود که پوسیدگی دندانی متوسط تا شدید داشتند.
ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در پوسیدگی دندان (تعداد بیماران و تعداد سطوح دندانی درگیر)، بیماری لثه یا کیفیت زندگی پس از چهار سال میان معاینه‌های عمومی 24-ماه و شش-ماه یا معاینه‌های عمومی مبتنی بر خطر دیده شود، و در تعداد افرادی که مبتلا به پوسیدگی دندانی متوسط تا شدید بودند، تفاوتی اندک تا عدم تفاوت به دست آمد.
در مورد اثرات معاینه‌های عمومی 12-ماه و 24-ماه در کودکان و نوجوانان پس از دو سال، شواهد قابل اعتمادی پیدا نشد. این مورد به دلیل وجود مشکلات در نحوه انجام مطالعه بود.
این نتایج تا چه میزان قابل اطمینان هستند؟
ما اطمینان داریم که از نظر تعداد سطوح دندانی درگیر پوسیدگی، بیماری لثه و کیفیت زندگی، بین معاینه‌های عمومی شش-ماه و مبتنی بر خطر، تفاوتی اندک تا عدم تفاوت وجود دارد.
ما نسبتا مطمئن هستیم که از نظر تعداد سطوح دندانی درگیر پوسیدگی، بیماری لثه و کیفیت زندگی، تفاوتی اندک تا عدم تفاوت بین معاینه‌های عمومی 24-ماه و شش-ماه یا مبتنی بر خطر وجود دارد.
نتیجه‌گیری‌ها
اینکه بزرگسالان هر شش ماه یک‌بار برای معاینه عمومی به دندان‌پزشک مراجعه کنند یا در فواصل زمانی مشخص شده بر اساس ارزیابی دندان‌پزشک، تاثیری بر خطر ابتلا به پوسیدگی دندان، بیماری لثه، یا کیفیت زندگی ندارد. فواصل طولانی‌تر (تا 24 ماه) میان معاینه‌های عمومی ممکن است تأثیر منفی بر این پیامدها نداشته باشد.
در حال حاضر، شواهدی با قطعیت بالا و کافی در مورد اینکه کودکان و نوجوانان هر چند وقت یک‌بار باید برای معاینه عمومی به دندان‌پزشک خود مراجعه کنند، در دسترس نیست.
برای بزرگسالانی که جهت معاینه به مراکز خدمات درمانی سطح اول مراجعه می‌کنند، میان معاینه‌های عمومی مبتنی بر خطر و 6-ماه در تعداد سطوح دندانی با هر نوع پوسیدگی، خونریزی لثه و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان و دندان، طی یک دوره 4-سال تفاوتی اندک تا عدم تفاوت وجود دارد (شواهد با قطعیت بالا). احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در شیوع پوسیدگی متوسط تا گسترده میان استراتژیهای مختلف معاینه‌های پیگیری وجود دارد (شواهد با قطعیت متوسط).
هنگام مقایسه فواصل 6-ماه یا مبتنی بر خطر با فواصل 24-ماه برای معاینه‌های عمومی دندان‌پزشکی در بزرگسالان، شواهدی با قطعیت متوسط تا بالا وجود دارد که نشان‌دهنده تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در تعداد سطوح دندان با پوسیدگی، خونریزی لثه و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان و دندان طی یک دوره 4-سال است.
شواهد موجود در مورد فواصل میان معاینه‌های عمومی دندان‌پزشکی برای کودکان و نوجوانان قطعیت پائینی دارد.
دو کارآزمایی بالینی که در این مطالعه مروری وارد شدند، اثرات جانبی استراتژیهای مختلف معاینه‌های عمومی را بررسی نکردند.
تعداد دفعات مراجعه بیماران به دندان‌پزشک جهت انجام معاینه عمومی و فاصله زمانی میان این مراجعات و تأثیر آنها بر سلامت دهان و دندان، هنوز مورد بحث است. توصیه‌های مربوط به فواصل بهینه میان انجام معاینه‌های عمومی دندان‌پزشکی در کشورها و سیستم‌های بهداشتی دندان‌پزشکی متفاوت است، هرچند، معاینه‌های دندان‌پزشکی 6-ماه به‌طور مرسوم توسط دندان‌پزشکان عمومی در بسیاری از کشورهای با درآمد بالا توصیه شده است.
این مرور، نسخه قبلی این مطالعه را به‌روز می‌کند که ابتدا در سال 2005 منتشر و سپس در 2007 و 2013 به‌روز شد.
تعیین فاصله بهینه میان معاینه‌های عمومی دندان‌پزشکی برای سلامت دهان و دندان در مراکز مراقبت‌های اولیه.
متخصص اطلاعات سلامت دهان در کاکرین بانک‌های اطلاعاتی زیر را جستوجو کرد: پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه سلامت دهان در کاکرین (تا 17 ژانویه 2020)، پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL؛ در کتابخانه کاکرین، شماره 12؛ 2019)؛ MEDLINE Ovid (1946 تا 17 ژانویه 2020) و EMBASE Ovid (1980 تا 17 ژانویه 2020). همچنین برای شناسایی کارآزمایی‌های در حال انجام، پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های مؤسسات ملی سلامت ایالات متحده (ClinicalTrials.gov) و پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت جستوجو شدند. هیچ محدودیتی در زمینه زبان یا تاریخ انتشار مطالعات حین جستوجو اعمال نشد.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که به ارزیابی اثرات فواصل مختلف معاینه‌های عمومی دندان‌پزشکی در مراکز مراقبت‌های اولیه پرداختند.
دو نویسنده این مرور نتایج جست‌وجوها را از نظر داشتن معیارهای ورود غربالگری کرده، داده‌ها را استخراج کرده و خطر سوگیری (bias) را به‌طور مستقل از هم و دو بار ارزیابی کردند. در صورت لزوم، برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر یا شفاف‌سازی آنها با نویسندگان مطالعات تماس گرفتیم. جهت تخمین تاثیر مداخلات، از تفاوت میانگین (MD) با 95% فاصله اطمینان (CI) برای پیامدهای پیوسته و خطر نسبی (RR) با 95% CI برای پیامدهای دو-حالتی استفاده شد. قطعیت شواهد را با استفاده از سیستم درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردیم.
دو مطالعه با 1736 شرکت‌کننده وارد مطالعه شدند. یک مطالعه در یک کلینیک خدمات دندان‌پزشکی عمومی در نروژ انجام شده و شامل شرکت‌کنندگان زیر 20 سالی بود که به‌طور منظم در معاینه‌های دندان‌پزشکی شرکت می‌کردند. این مطالعه به مقایسه فواصل 12 و 24-ماه میان معاینه‌ها پرداخت و پیامدها را پس از دو سال بررسی کرد. مطالعه بعدی در مطب‌های عمومی دندان‌پزشکی انگلستان انجام گرفت و شامل بزرگسالانی بود که به‌طور منظم به دندان‌پزشک خود مراجعه می‌کردند؛ مراجعه منظم به صورت یک بار مراجعه طی دو سال گذشته به دندان‌پزشک تعریف شد. این مطالعه به مقایسه اثرات معاینه‌ها در فواصل 6-ماه، 24-ماه و مبتنی بر خطر پرداخته و پیامدها را پس از چهار سال بررسی کرد. پیامدهای اصلی در نظر گرفته شده شامل پوسیدگی دندان، خونریزی لثه و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان و دندان بود. هیچ‌کدام از این دو مطالعه، سایر اثرات جانبی را ارزیابی نکردند.
پیگیری 12-ماه در مقایسه با 24-ماه در 2 سال پیگیری
به دلیل قطعیت بسیار پائین شواهد در یکی از کارآزمایی‌های بالینی، مشخص نیست که تفاوت قابل توجهی در ابتلا به پوسیدگی دندانی میان فواصل 12-ماه یا 24-ماه در معاینه‌های عمومی وجود دارد یا خیر. در کودکان 3 تا 5 سال با دندان‌های شیری، تفاوت میانگین (MD) در افزایش dmfs (سطوح دندانی پوسیده، از دست رفته و پر شده (decayed, missing, and filled tooth surfaces)) برابر با 0.90 (95% CI؛ 0.16- تا 1.96؛ 58 شرکت‌کننده) گزارش شد. در نوجوانان 16 تا 20 ساله با دندان‌های دائمی، MD در افزایش DMFS برابر با 0.86 (95% CI؛ 0.03- تا 1.75؛ 127 شرکت‌کننده) بود. این کارآزمایی بالینی دیگر پیامدهای بالینی مرتبط با مطالعه مروری ما را بررسی نکرد.
معاینه‌های عمومی مبتنی بر خطر در مقایسه با معاینه‌های عمومی 6-ماه در دوره پیگیری 4 سال
شواهدی با قطعیت بالا از یک کارآزمایی بالینی در بزرگسالان نشان داد که میان معاینه‌های عمومی مبتنی بر خطر و معاینه‌های عمومی 6-ماه تفاوت معنی‌داری برای پیامدهای زیر وجود ندارد: تعداد سطوح دندان با هر نوع پوسیدگی (ICDAS از 1 تا 6؛ MD: 0.15؛ 95% CI؛ 0.77- تا 1.08؛ 1478 شرکت‌کننده)؛ نسبتی از نواحی با خونریزی لثه (MD؛ 0.78%؛ 95% CI؛ 1.17-% تا 2.73%؛ 1472 شرکت‌کننده)؛ کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان و دندان (MD در سیستم نمره‌دهی OHIP-14؛ 0.35-؛ 95% CI؛ 1.02- تا 0.32؛ 1551 شرکت‌کننده). احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در شیوع پوسیدگی با شدت متوسط تا گسترده (ICDAS از 3 تا 6) میان گروه‌ها وجود دارد (RR: 1.04؛ 95% CI؛ 0.99 تا 1.09؛ 1478 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط).
معاینه‌های عمومی 24-ماه در مقایسه با 6-ماه در دوره پیگیری 4 سال
شواهدی با قطعیت متوسط از یک کارآزمایی بالینی در بزرگسالان نشان داد که میان معاینه‌های عمومی 24-ماه و 6-ماه تفاوتی اندک تا عدم تفاوت برای پیامدهای زیر دیده می‌شود: تعداد سطوح دندانی با هر نوع پوسیدگی (MD؛ 0.60-؛ 95% CI؛ 2.54- تا 1.34؛ 271 شرکت‌کننده)؛ درصد نواحی با خونریزی لثه (MD؛ 0.91-%؛ 95% CI؛ 5.02-% تا 3.20%؛ 271 شرکت‌کننده). احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در شیوع پوسیدگی متوسط تا گسترده میان گروه‌ها وجود دارد (RR: 1.05؛ 95% CI؛ 0.92 تا 1.20؛ 271 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). شواهدی را با قطعیت بالا یافتیم که تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان و دندان بین گروه‌ها دیده می‌شود (MD در سیستم نمره‌دهی OHIP-14؛ 0.24-؛ 95% CI؛ 1.55- تا 1.07؛ 305 شرکت‌کننده).
معاینه‌های عمومی مبتنی بر خطر در مقایسه با معاینه‌های عمومی 24-ماه در دوره پیگیری 4 سال
شواهدی با قطعیت متوسط از یک کارآزمایی بالینی در بزرگسالان نشان داد که میان معاینه‌های عمومی مبتنی بر خطر و 24-ماه تفاوتی اندک تا عدم تفاوت برای پیامدهای زیر وجود دارد: شیوع پوسیدگی‌هایی با شدت متوسط تا شدید (RR: 1.06؛ 95% CI؛ 0.95 تا 1.19؛ 279 شرکت‌کننده)؛ تعداد سطوح دندانی با هرگونه پوسیدگی (MD: 1.40؛ 95% CI؛ 0.69- تا 3.49؛ 279 شرکت‌کننده). شواهدی با قطعیت بالا به دست آمد که هیچ تفاوت مهمی میان گروه‌ها در درصد نواحی با خونریزی لثه (MD؛ 0.07-%؛ 95% CI؛ 4.10-% تا 3.96%؛ 279 شرکت‌کننده)؛ کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان و دندان (MD در سیستم نمره‌دهی OHIP-14؛ 0.37-؛ 95% CI؛ 1.69- تا 0.95؛ 298 شرکت‌کننده) وجود ندارد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.