هدف از انجام این مرور چیست؟
هدف این مرور کاکرین، مقایسه ابزارهای مختلف خواندن برای افراد مبتلا به کم‌بینایی است. نویسندگان مرور کاکرین تمام مطالعات مرتبط را برای پاسخ این سوال گردآوری و تجزیهوتحلیل کردند و 13 مطالعه یافتند.
پیام‌های کلیدی
شواهد کافی در مورد حمایت از استفاده از نوع خاصی از وسایل کمکی خواندن الکترونیکی یا اپتیکی وجود ندارد. این مرور نشان میدهد که استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی نصب شده ایستاده، سرعت خواندن را بهبود میدهد. شواهد کمی مبنی بر تفاوت بین دستگاه‌های الکترونیکی نصب شده روی سر یا قابل حمل در برابر دستگاه‌های اپتیکی و سایر دستگاه‌های الکترونیکی وجود دارد، هرچند ممکن است تکنولوژی از زمان انجام این مطالعات بهبود یافته باشد. هیچ شواهدی برای حمایت از استفاده از فیلترها یا عینک‌های منشوری وجود ندارد.
در این مرور چه موضوعی بررسی شد؟
با پیر شدن جمعیت تعداد افراد مبتلا به کم‌بینایی رو به افزایش است. ابزارهای کمکی اپتیکی و الکترونیکی بزرگ‌نما معمولا برای کمک به افراد در حفظ توانایی خواندن، زمانی‌که بینایی آنها شروع به کم شدن می‌کند، تجویز می‌شوند. نویسندگان کاکرین، شواهد راجع به تاثیر وسایل کمکی خواندن را روی توانایی خواندن در افراد مبتلا به کم‌بینایی مرور کردند تا پی ببرند که تفاوت در عملکرد خواندن با استفاده از دستگاه‌های اپتیکی معمولی مانند بزرگ‌نماهای میکروسکوپی دستی یا دارای پایه در مقایسه با دستگاه‌هایی الکترونیکی نظیر تلویزیون مدار بسته ایستاده و بزرگ‌نماهایی که با دست نگه داشته می‌شوند، وجود دارد یا خیر.
نویسندگان مرور کاکرین، میزان قطعیت شواهد را برای هر یافته مرور مشخص کردند. آنها به دنبال عواملی مانند مشکلات شیوه انجام مطالعات، مطالعات بسیار کوچک و یافته‌های متناقض بین مطالعات، بودند که می‌توانستند قطعیت شواهد را کم کنند. هم‌چنین به دنبال عواملی از جمله تاثیرات بسیار بزرگ بودند که می‌توانستند قطعیت شواهد را بیشتر کند. آنها هر یافته را دارای قطعیت بسیار پائین، پائین، متوسط یا بالا درجه‌بندی کردند.
نتایج اصلی این مرور چه هستند؟
نویسندگان مرور کاکرین 13 مطالعه مرتبط یافتند. هفت مطالعه از ایالات متحده آمریکا، پنج مطالعه از انگلیس و یک مطالعه از کانادا بودند. این مطالعات تاثیر وسایل کمکی خواندن مختلف را بر عملکرد خواندن، عمدتا سرعت خواندن، مقایسه کردند. شرکت‌کنندگان، بزرگسالانی بودند که در سرویس‌های ارائه خدمات کم‌بینایی حضور داشتند. اکثر افراد مبتلا به دژنراسیون ماکولا (macular degeneration) بودند که علت از بین رفتن دید مرکزی است و اغلب با سن مرتبط است. از آن‌جایی که بیشتر مطالعات انجام شده کوچک بود، نتایج اغلب غیر-دقیق بودند و معلوم نیست که آنها برای همه افراد مبتلا به کم‌بینایی کاربرد دارند یا خیر.
نتایج به شرح زیر بود:
• سرعت خواندن با دستگاه‌های الکترونیکی ممکن است سریع‌تر از بزرگ‌نماهای اپتیکی باشد (شواهد با قطعیت متوسط و پائین).
• تهیه یک تلویزیون مدار بسته (CCTV) در یک مشاوره توانبخشی اولیه می‌تواند سرعت خواندن را در مقایسه با نسخه استاندارد وسایل کمکی کم‌بینایی افزایش دهد (شواهد با قطعیت پائین).
• سرعت خواندن با دستگاه‌های الکترونیکی نصب شده روی سر تفاوت‌های متناقضی را در مقایسه با دستگاه‌های اپتیکی نشان داد (شواهد با قطعیت متوسط یا پائین).
• سرعت خواندن با یک تبلت کامپیوتری در مقایسه با CCTV ایستاده، مشابه بود (شواهد با قطعیت پائین).
• افزودن یک دستگاه قابل حمل الکترونیکی به یک دستگاه اپتیکی ترجیحی به نظر نمی‌رسد که سرعت خواندن را افزایش دهد (شواهد با قطعیت پائین).
• فیلترهای رنگی، برای سرعت خواندن، احتمالا بدتر از یک فیلتر شفاف بودند و از آن بهتر نبودند (شواهد با قطعیت پائین).
• به نظر نمی‌رسد عینک‌های منشوری سفارشی یا استاندارد در مقایسه با عینک‌های رایج معمول برای افرادی که دژنراسیون ماکولای مرتبط با سن دارند، مزایای بیش‌تری به ارمغان بیاورد (شواهد با قطعیت پائین).
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
نویسندگان مرور کاکرین برای یافتن مطالعاتی که تا 17 ژانویه 2018 منتشر شده بودند، جست‌وجو کردند.
شواهد کافی وجود ندارد که از استفاده از یک نوع خاص از دستگاه الکترونیکی یا اپتیکال برای شایع‌ترین پروفایل‌های کاربران ابزارهای کمکی کم‌بینا حمایت کند. با این حال، شواهدی وجود دارد که نشان میدهد دستگاه‌های الکترونیکی ایستاده ممکن است سرعت خواندن را در مقایسه با دستگاه‌های اپتیکال افزایش دهند. شواهد کم‌تری برای حمایت از استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی نصب شده روی سر یا قابل حمل وجود دارد؛ با این حال، تکنولوژی دستگاه‌های الکترونیکی ممکن است از زمانی که مطالعات وارد شده در این مرور انجام گرفته، بهبود یافته و دستگاه‌های قابل حمل الکترونیکی مدرن، دارای خواص مطلوب مانند استفاده انعطاف‌پذیر از بزرگ‌نمایی باشند. شواهد خوبی برای حمایت از استفاده از فیلترها یا عینک‌های منشوری وجود ندارد. پژوهش‌های آینده باید روی ارزیابی استفاده مداوم طولانی‌مدت از هر دستگاه و تاثیر برنامه‌های آموزشی مختلف در استفاده از آن، همراه با بررسی اینکه کدام ویژگی‌های بیمار، عملکرد با دستگاه‌های مختلف، از جمله برخی از دستگاه‌های گران‌قیمت الکترونیکی را پیش‌بینی می‌کند، تمرکز کنند.
هدف از توانبخشی کم‌بینایی این است که افراد بتوانند کارهای زندگی روزمره خود را از سر گیرند یا ادامه دهند که توانایی خواندن یکی از مهم‌ترین آنها است. این امر با فراهم کردن ابزارهای مناسب دیداری و آموزش ویژه در استفاده از ابزارهای کمکی به بینایی باقی‌مانده (residual-vision) و کم‌بینایی، که از بزرگ‌نماهای اپتیکال (optical magnifiers) ساده تا بزرگ‌نماهای ویدیویی با بزرگ‌نمایی بالا متغیرند، به دست می‌آید.
ارزیابی تاثیرات وسایل مختلف کمکی بینایی برای خواندن در بزرگسالان مبتلا به کم‌بینایی.
ما پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL) (که شامل پایگاه ثبت کارآزمایی‌های چشم و بینایی در کاکرین است) (2017، شماره 12)؛ MEDLINE Ovid؛ Embase Ovid؛ BIREME LILACS؛ OpenGrey؛ ISRCTN registry؛ ClinicalTrials.gov و پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت (WHO) را جست‌وجو کردیم. تاریخ جست‌وجو 17 ژانویه 2018 بود.
این مرور شامل کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و شبه-تصادفی‌سازی شده است که هر دستگاه یا کمک مورد استفاده را برای خواندن با دستگاه یا کمک دیگری در افراد 16 ساله یا بالاتر مبتلا به کم‌بینایی، که توسط محققان مطالعه تعریف شده، مقایسه کند. ما وسایل کمکی کم‌بینایی را با وسایل کمکی بدون کم‌بینایی مقایسه نکردیم، زیرا اندازه‌گیری سرعت خواندن، که پیامد اولیه ما بود در افرادی که نمی‌توانستند یک پرینت معمولی را بخوانند، امکان‌پذیر نبود. انواعی از وسایل کمکی خواندنی را در نظر گرفتیم که ظرفیت خواندن بینایی فرد را، مثلا با افزایش بزرگ‌نمایی تصویر (بزرگ‌نماهای اپتیکی و الکترونیکی)، افزایش کنتراست متن (فیلترهای رنگی) یا تلاش برای بهینه‌سازی زاویه دید یا موقعیت چشم (مانند منشورها)، به حداکثر برساند. مطالعاتی را که در آنها از وسایل کمک به خواندن استفاده کردند که اجازه خواندن را از طریق شنوایی، مانند کتاب‌های سخنگو یا خوانندگان صفحه نمایش، یا از طریق لمس کردن، مانند دستگاه‌های مبتنی بر بریل (Braille-based)، را می‌داد انتخاب نکردیم و راه‌کارهای توانبخشی یا مداخلات دشوار کم‌بینایی را در نظر نگرفتیم.
از روش‌های استاندارد مورد انتظار کاکرین استفاده کردیم. حداقل دو نویسنده بهطور مستقل از هم کیفیت کارآزمایی‌ها را ارزیابی و داده‌ها را استخراج کردند. پیامد اولیه مرور،سرعت خواندن در تعداد کلمات در هر دقیقه بود. پیامد ثانویه شامل طول مدت مطالعه و حدت بینایی، سهولت و فراوانی استفاده، کیفیت زندگی و پیامدهای نامطلوب بود. قطعیت شواهد را با استفاده از سیستم درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردیم.
11 مطالعه کوچک را با طراحی متقاطع (435 شرکت‌کننده در کل) وارد کردیم، یک مطالعه با دو بازی موازی (37 شرکت‌کننده) و یک مطالعه با سه بازوی موازی (243 شرکت‌کننده). این مطالعات در ایالات متحده آمریکا (7 مطالعه)، بریتانیا (5 مطالعه) و کانادا (1 مطالعه) انجام شد. دژنراسیون ماکولای مرتبط با سن (age-related macular degeneration; AMD) بیش‌ترین علت کم‌بینایی بود، به طوری که 10 مطالعه 50% یا بیشتر از شرکت‌کنندگان را با این وضعیت گزارش دادند. شرکت‌کنندگان در این مطالعات، 9 تا 97 سال سن داشتند اما بیشتر آنها مسن‌تر بودند (میانگین میانه سنی در بین مطالعات 71 سال بود). هیچ کدام از این مطالعات پنهان‌سازی نشده بودند؛ در غیر این صورت، ما مطالعات زیادی را در معرض خطر پائین سوگیری ارزیابی کردیم. تمام مطالعات پیامد اولیه را گزارش دادند: نتایج برای سرعت خواندن. هیچ کدام از مطالعات پیامدهای نامطلوب را اندازه‌گیری یا گزارش نکردند.
سرعت خواندن ممکن است با استفاده از تلویزیون مدار بسته (CCTV) ایستاده در مقایسه با دستگاه‌های اپتیکی (بزرگ‌نماهای ایستاده یا با دست) بالاتر باشد (شواهد با قطعیت پائین، 2 مطالعه، 92 شرکت‌کننده). شواهد با قطعیت متوسط وجود داشت که نشان داد مدت زمان خواندن با دستگاه‌های الکترونیکی طولانی‌تر و استفاده از آنها آسان‌تر بود. نتایج مشابهی برای دستگاه‌های الکترونیکی با یک دوربین نصب شده در یک موس دیده شد. نتایج متفاوتی برای دستگاه نصب شده روی سر وجود داشت به طوری که که یافته‌های یک مطالعه متشکل از 70 شرکت‌کننده نشان داد که یک دستگاه نصب شده روی سر مبتنی بر موس بهتر از دستگاه اپتیکی است، اما یک مطالعه دیگر متشکل از 20 شرکت‌کننده نشان داد که در دستگاه‌های اپتیکال بهتر هستند (شواهد با قطعیت پائین). شواهد با قطعیت پائین از سه مطالعه (93 شرکت‌کننده)، هیچ تفاوت مهمی را در سرعت خواندن، حدت یا سهولت استفاده بین دستگاه‌های الکترونیکی ایستاده و نصب شده روی سر نشان نداد. به همین ترتیب، شواهد با قطعیت پائین به دست آمده از یک مطالعه با 100 شرکت‌کننده، هیچ تفاوت مهمی را بین یک تبلت 9.7 اینچی و CCTV ایستاده در سرعت خواندن با تخمین‌های غیر-دقیق نشان نداد (پیامدهای دیگر گزارش نشد).
شواهد با قطعیت پائین، تفاوت اندکی را در سرعت خواندن در یک مطالعه با 100 شرکت‌کننده نشان داد به طوری که دستگاه‌های قابل حمل الکترونیکی اضافه شده را به دستگاه‌های اپتیکال ترجیح داد. یک مطالعه با بازوی موازی در 37 شرکت‌کننده، شواهدی را با قطعیت پائین درباره سرعت خواندن بیشتر در یک ماه، در صورتی که شرکت‌کنندگان در مشاوره توانبخشی اولیه، به جای ابزارهای کمکی کم‌بینایی، به تنهایی، یک CCTV دریافت کنند، نشان داد.
مطالعه بازوی موازی که شامل 243 شرکت‌کننده مبتلا به AMD بود، تفاوت‌های مهمی را در سرعت خواندن، حدت خواندن و کیفیت زندگی بین عینک‌های منشوری و عینک‌های معمولی نیافت. یک مطالعه در 10 فرد مبتلا به AMD نشان داد که سرعت خواندن با چند فیلتر رنگی روی هم نهاده شده احتمالا بدتر از یک فیلتر شفاف است و از آن بهتر نیست (شواهد با قطعیت پائین، پیامدهای دیگر گزارش نشده است).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.