سوال مطالعه مروری
هدف ما مرور شواهد در مورد تاثیر توانبخشی شناختی بر توجه، توانایی انجام فعالیت‌های روزانه، خلق‌وخو و کیفیت زندگی در افرادی است که پس از سکته مغزی مشکلات توجه (attention) دارند.
پیشینه
بسیاری از افراد پس از سکته مغزی مشکل در توجه دارند. آنها قادر به تمرکز برای مدت زمان طولانی نبوده و پریشان‌احوال هستند، که قادر به تمرکز روی یک کار خاص در حضور اطلاعات مربوط به رقابت نمی‌شوند. «توانبخشی شناختی (cognitive rehabilitation)» شامل فراهم آوردن فعالیت‌های درمانی برای کاهش شدت مشکلات شناختی مانند توجه، به دنبال آسیب به مغز است. مزایای توانبخشی شناختی برای مشکلات توجه (attention) پس از سکته مغزی نامشخص است.
ویژگی‌های مطالعه
ما شش مطالعه را شناسایی کردیم که توانبخشی شناختی را با یک گروه کنترل که مراقبت‌های معمول خود را دریافت کردند (اما نه توانبخشی شناختی) برای افراد مبتلا به مشکلات توجه پس از سکته مغزی مقایسه کردند. ما گوش دادن به موسیقی، مراقبه (meditation)، یوگا، یا ذهن‌آگاهی (mindfulness) را به عنوان قالبی از توانبخشی شناختی در نظر نگرفتیم. شش مطالعه شامل 223 شرکت‌کننده بودند که مشکلات توجه را نشان داده یا داشتن چنین مشکلاتی را پس از سکته مغزی گزارش کرده بودند. شواهد تا فوریه 2019 موجود هستند.
نتایج کلیدی
ما هیچ شواهدی را پیدا نکردیم که نشان دهند توانبخشی شناختی باعث بهبود عمومی (کلی) در مقیاس‌های توجه می‌شود. گروهی که توانبخشی شناختی را دریافت کردند، بهتر از گروه کنترل وظایفی را انجام دادند که افراد برای انجام آنها به توجه نیاز دارند. با این حال، این مزیت فقط بلافاصله پس از دوره توانبخشی دیده شد، و هیچ پیشنهادی وجود ندارد که منفعت‌ها برای مدت طولانی‌تر باقی بمانند. شواهدی وجود نداشت که نشان دهند توانبخشی شناختی برای دیگر انواع مشکلات توجه یا فعالیت‌های زندگی روزانه، خلق‌وخو یا کیفیت زندگی مفید هستند. انجام تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
قطعیت شواهد
کیفیت بسیار پایین تا متوسط در روش‌شناسی مطالعات شناسایی شده، و فقدان مطالعات بدان معنی است که ما نمی‌توانیم نتیجه‌گیری قطعی در مورد تاثیر توانبخشی شناختی برای مشکلات توجه پس از سکته مغزی داشته باشیم.
اثربخشی توانبخشی شناختی برای نواقص توجه ( attention deficits) پس از سکته مغزی ثابت‌نشده باقی می‌مانند. نتایج نشان می‌دهند که ممکن است تاثیر فوری پس از درمان بر توانایی‌های توجه وجود داشته باشد، اما مطالعات آینده نیاز به ارزیابی این موضوع دارند که چه باید کرد تا این تاثیر پایدار باقی بماند و قابل تعمیم به مهارت‌های توجه در زندگی روزمره باشد. کارآزمایی‌ها نیز نیاز به کیفیت بالاتر روش‌شناسی و گزارش‌دهی بهتر دارند.
بسیاری از بازماندگان سکته مغزی، اختلالات توجه را مانند کاهش تمرکز و پریشان‌احوالی گزارش می‌کنند. با این حال، اثربخشی توانبخشی شناختی (cognitive rehabilitation) برای بهبود این اختلالات نامشخص است. این یک به‌روزرسانی از مرور کاکرین است که برای اولین بار در سال 2000 منتشر شده و قبلا در سال 2013 به‌روزرسانی شده است.
تعیین اینکه آیا افراد دریافت کننده توانبخشی شناختی برای مشکلات توجه 1. نسبت به کسانی که درمانی را دریافت نکرده یا درمان معمول را دریافت کرده‌اند، پیامدهای بهتری را در عملکردهای توجهی خود نشان می‌دهند، و 2. از نظر استقلال در فعالیت‌های زندگی روزمره، خلق‌وخو، و کیفیت زندگی، نسبت به کسانی که درمانی را دریافت نکرده یا درمان معمول را دریافت کرده‌اند، بهبود عملکردی بهتری دارند.
ما در پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه استروک در کاکرین، CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ CINAHL؛ PsycINFO؛ PsycBITE؛ REHABDATA و پایگاه‌های ثبت کارآزمایی‌های در حال انجام تا فوریه 2019 جست‌وجو کردیم. ما فهرست منابع را غربالگری کرده و با استفاده از SCOPUS، استنادات را ردیابی کردیم.
ما کارآزمایی بالینی کنترل شده (controlled clinical trials; CCTs) و کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را در زمینه توانبخشی شناختی برای اختلال توجه در افراد مبتلا به سکته مغزی وارد کردیم. ما گوش دادن به موسیقی، مراقبه (meditation)، یوگا، یا ذهن‌آگاهی (mindfulness) را به عنوان قالبی از توانبخشی شناختی در نظر نگرفتیم. ما فقط کارآزمایی‌هایی را در نظر گرفتیم که افرادی را با نواقص توجهی قابل نمایش یا گزارش شده توسط خود آنها انتخاب کرده بودند. پیامدهای اولیه عبارت بودند از معیارهای عملکرد کلی توجه و پیامدهای ثانویه عبارت بودند از دامنه‌های توجه (مثلا، هوشیاری، توجه انتخابی، توجه پایدار، توجه تقسیم شده)، توانایی‌های عملکردی، خلق‌وخو، و کیفیت زندگی.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم کارآزمایی‌ها را انتخاب کردند، داده‌ها را استخراج و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کردند. ما از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) برای ارزیابی قطعیت شواهد برای هر پیامد استفاده کردیم.
ما هیچ کارآزمایی جدیدی را در این به‌روزرسانی وارد نکردیم. نتایج از مرور قبلی بدون تغییر باقی ماندند و بر اساس داده‌های شش RCTs با 223 شرکت‌کننده هستند. همه شش RCTs به مقایسه با توانبخشی شناختی با کنترل مراقبت‌های معمول پرداختند.
متاآنالیزها نشان دادند که هیچ تاثیر قانع‌کننده‌ای از توانبخشی شناختی بر معیارهای ذهنی (subjective) توجه، بلافاصله پس از درمان (اختلاف میانگین استانداردشده (SMD): 0.53؛ 95% فاصله اطمینان (CI)؛ 0.03- تا 1.08؛ P = 0.06؛ 53 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین) یا در پیگیری (SMD: 0.16؛ 95% CI؛ 0.23- تا 0.56؛ P = 0.41؛ 2 مطالعه، 99 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین) وجود ندارد.
افراد دریافت کننده توانبخشی شناختی (در مقایسه با کنترل) نشان دادند که ثبت توجه تقسیم‌شده بلافاصله پس از درمان ممکن است بهبود یابد (SMD: 0.67؛ 95% CI؛ 0.35 تا 0.98؛ P < 0.0001؛ 4 مطالعه؛ 165 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت پایین)، اما مشخص نیست این اثرات ادامه یابند (SMD: 0.36؛ 95% CI؛ 0.04- تا 0.76؛ P = 0.08؛ 2 مطالعه؛ 99 شرکت‌کننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین). هیچ شواهدی برای اثرات فوری یا پایدار توانبخشی شناختی بر هوشیاری، توجه انتخابی، و توجه پایدار وجود ندارد.
هیچ شواهد قانع‌کننده‌ای برای اثرات فوری یا بلندمدت توانبخشی شناختی برای مشکلات توجه بر توانایی‌های عملکردی، خلق‌وخو، و کیفیت زندگی پس از سکته مغزی وجود ندارد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.