پیشینه
برخی از افراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) هنگام استراحت یا حین حرکت، دچار افت سطح اکسیژن خون می‌شوند. سطح پائین اکسیژن تحت عنوان هیپوکسمی شناخته می‌شود. این بیماران می‌توانند منبع اکسیژن (اکسیژن در سیلندرهای کوچک، سیستم‌های اکسیژن مایع قابل حمل یا تغلیظ کننده‌های اکسیژن با باتری) را حمل کنند تا برای انجام کارهای ساده مانند پوشیدن لباس، خروج از منزل، انجام کارهای منزل، یا حتی راه رفتن آسان‌تر در اطراف منزل خود، و برای کمک به تنفس، اکسیژن در دسترس داشته باشند. این دستگاه اکسیژن قابل حمل به عنوان «اکسیژن سرپایی (ambulatory oxygen)» نامیده می‌شود.
سوال مطالعه مروری
ما این مرور را انجام دادیم تا فواید طولانی‌مدت اکسیژن درمانی سرپایی را برای افرادی که در حالت استراحت هیپوکسمی شدید ندارند، بدانیم.
ویژگی‌های مطالعه
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده و کنترل شده را بررسی کردیم که اکسیژن سرپایی را با دارونما (هوای معمولی) مقایسه کردند. چهار مطالعه را با حضور 331 بیمار، با میانگین سنی 71 سال، پیدا کردیم. دو مورد از مطالعات وارد شده از استرالیا، یکی از نیوزلند و یکی از کانادا بودند. روش ارائه اکسیژن و دوز اکسیژن متفاوت بودند، اگرچه تجهیزات در همه موارد شامل سیلندرهای سبک وزن یا قابل حمل با جریان اکسیژن از 3 لیتر در دقیقه تا 6 لیتر در دقیقه بود. دوره پیگیری نهایی 12 هفته برای سه مطالعه و دو هفته برای مطالعه Nonoyama گزارش شد.
نتایج کلیدی
ما دریافتیم که اکسیژن درمانی سرپایی تنگی نفس را کاهش داد و تعداد بیمارانی را که احساس خستگی می‌کردند، کم کرد. با این حال، مسافتی که بیماران می‌توانستند در پنج تا شش دقیقه راه بروند و بقا (نرخ مرگ‌ومیر) تغییر نکردند.
کیفیت شواهد
کیفیت کلی شواهد حاصل از مطالعات در این مرور متوسط بود. روش انجام مطالعات در همه موارد به‌طور کامل گزارش نشد. اکثر مطالعات فاقد پروتکل از پیش منتشر شده بودند.
حرف آخر
از یافته‌های این مرور، نمی‌توان فهمید که اکسیژن درمانی سرپایی باید حین انجام ورزش یا برای فعالیت‌های روزانه برای بیماران مبتلا به COPD که در حالت استراحت هیپوکسمی شدید ندارند، ارائه شود یا خیر.
این خلاصه به زبان ساده در کاکرین تا نوامبر 2012 به‌روز است.
در بیماران مبتلا به COPD با هیپوکسی متوسط، شواهد فعلی در مورد اکسیژن درمانی سرپایی، بهبودی را در تنگی نفس پس از ورزش و در حوزه تنگی نفس و خستگی از کیفیت زندگی نشان می‌دهد. با این حال، شواهدی برای سودمندی بالینی و اثربخشی دریافت اکسیژن سرپایی در بهبود مورتالیتی و ظرفیت ورزش در این مرور مشهود نبود. برای بررسی نقش اکسیژن سرپایی در مدیریت COPD، انجام RCTهای قوی از نظر روش‌شناسی (methodology) با قدرت کافی برای تشخیص تفاوت میان گروه‌های درمانی مورد نیاز است.
افراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه (chronic obstructive pulmonary disease; COPD) اغلب حین انجام ورزش دچار هیپوکسمی (سطوح پائین اکسیژن در خون) گذرا می‌شوند که برای بهبود تنگی نفس و ظرفیت ورزش و کاهش ناتوانی، نیاز به اکسیژن درمانی دارد. اکسیژن درمانی سرپایی (ambulatory oxygen therapy) به ارائه اکسیژن درمانی حین انجام ورزش و فعالیت‌های روزمره اطلاق می‌شود. اکسیژن درمانی سرپایی اغلب توسط بیماران تحت اکسیژن درمانی طولانی‌مدت (long-term oxygen therapy; LTOT) حین انجام ورزش یا توسط کاربران غیر LTOT با یا بدون هیپوکسمی در حال استراحت استفاده می‌شود، زمانی که شواهدی را از کاهش سطح اشباع اکسیژن خون با ورزش و بهبود ظرفیت ورزش با اکسیژن مکمل نشان می‌دهند.
تعیین اثربخشی طولانی‌‌مدت‌تر اکسیژن درمانی سرپایی فقط در بیماران مبتلا به COPD که معیارهای LTOT را، با توجه به بهبود ظرفیت ورزش، مورتالیتی، کیفیت زندگی و دیگر معیارهای مربوط به بهبودی در وضعیت بیمار، برآورده نکردند.
پایگاه ثبت تخصصی گروه راه‌های هوایی در کاکرین، شامل MEDLINE؛ EMBASE و CINAHL مورد جست‌وجو قرار گرفت. پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی آنلاین، از جمله کارآزمایی‌های بالینی کنترل شده (www.controlled-trials.com)، پایگاه‌های ثبت دولتی (clinicaltrials.gov) و پایگاه‌های ثبت سازمان جهانی بهداشت (WHO) (www.who.int/trialsearch)، برای یافتن کارآزمایی‌های در حال انجام و اخیرا تکمیل شده، غربالگری شدند. کتاب‌شناختی‌های (bibliography) مطالعات وارد شده برای یافتن کارآزمایی‌ها بیشتر که ممکن بود معیارهای ورود را داشته و با استراتژی جست‌وجوی بالا بازیابی نشدند، جست‌وجو شدند. با نویسندگان کارآزمایی‌های شناسایی شده برای دریافت دیگر مطالعات منتشر شده و منتشر نشده تماس گرفته شد. جست‌وجو‌ها تا اکتبر 2012 به‌روز بودند.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) که اکسیژن درمانی سرپایی ارائه شده را از طریق سیلندرهای قابل حمل اکسیژن/دستگاه‌های باتری‌دار یا کپسول‌های اکسیژن مایع در مقابل سیلندرهای هوای دارونما (placebo)، مراقبت‌های معمول پزشکی یا مداخله مشترک در شرکت‌کنندگان مبتلا به COPD که معیارهای LTOT را نداشتند، مقایسه کردند.
از روش‌های استاندارد مورد انتظار سازمان همکاری کاکرین (Cochrane Collaboration) استفاده کردیم.
چهار مطالعه معیارهای ورود (331 شرکت‌کننده) را داشتند، با دو مطالعه که از نظر آماری و بالینی مزیت قابل‌توجهی را به نفع مداخله برای تنگی نفس پس از ورزش ایجاد کردند. حوزه کیفیت زندگی برای هر چهار مطالعه وارد شده، یک مزیت آماری معنی‌داری را برای زیرمجموعه‌های تنگی نفس و خستگی، به نفع گروه اکسیژن نشان داد (تنگی نفس، تفاوت میانگین (MD): 0.28؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.10 تا 0.45؛ P = 0.002؛ خستگی؛ MD: 0.17؛ 95% CI؛ 0.04 تا 0.31؛ P = 0.009). هیچ شواهدی مبنی بر تاثیر مداخله برای بقا (survival) گزارش نشد، و مزایای محدودی برای ظرفیت ورزش مشاهده شد (همانطور که با تست گام (step test) و تست مسافت پیاده‌روی (distance walk test) اندازه‌گیری شد)، یک مطالعه بهبودی آماری معنی‌داری در تعداد گام‌های برداشته شده در گروه اکسیژن برای فقط مطالعات گروه N-of-1 نشان داد. هیچ مزیت آماری قابل‌توجه دیگری برای ظرفیت ورزش میان کارآزمایی‌های دیگر یا مطالعات فردی N-of-1 مشاهده نشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.