Pytanie badawcze

Czy komórki macierzyste (ang. stem cells, SCs) są skuteczną i bezpieczną terapią u chorych na chorobę Leśniowskiego i Crohna (ang. Crohn’s Disease, ChLC), gdy nie odpowiadają oni na leczenie standardowe? 

Najważniejsze informacje

Połączenie przeszczepu komórek macierzystych z leczeniem standardowym może być lepszą terapią w kontekście gojenia się przetoki okołoodbytniczej (tj. kanału, powstałego w przebiegu ChLC, łączącego światło odbytnicy ze skórą okolicy odbytu) niż samo leczenie standardowe czy leczenie pozorowane (placebo).

Komórki macierzyste w połączeniu ze standardową terapią mogą być bezpieczne w porównaniu z terapią standardową lub placebo w leczeniu stanu zapalnego jelit związanego z ChLC (pod względem łącznej liczby i stopnia ciężkości zdarzeń niepożądanych).

Czym są komórki macierzyste?  Komórki macierzyste to komórki odpowiedzialne za tworzenie nowych komórek i odnawianie otaczających je tkanek. Są one również odpowiedzialne za modyfikację układu odpornościowego. Istnieją różne rodzaje komórek macierzystych: te pobierane z ciała pacjenta (autologiczne) i te pobierane od innych osób (allogeniczne). Można je znaleźć w szpiku kostnym, tkance tłuszczowej, łożysku, żyle pępowinowej itp. 

Co to jest choroba Leśniowskiego-Crohna (ChLC)? Jest to choroba autoimmunologiczna (w której organizm pacjenta sam siebie niszczy), powodująca stan zapalny i zwężenie jelita lub powstawanie kanału łączącego jelito z powierzchnią skóry (przetoka). ChLC zwykle przybiera naprzemiennie postać aktywną lub remisję, wpływa również na śmiertelność, zachorowalność i jakość życia pacjentów. Standardowe leczenie ChLC obejmuje stosowanie leków hamujących odporność pacjenta, w tym leków przeciwzapalnych, immunosupresyjnych i biologicznych. ⅓ pacjentów jednak nie reaguje na leczenie medyczne, ani chirurgiczne. 

Dlaczego przeprowadzono ten przegląd Cochrane? Przegląd przeprowadzono w celu oceny, czy stosowanie SCs jest skuteczne i bezpieczne u chorych na ChLC, którzy nie reagują na leczenie farmakologiczne (tj. w przypadku opornej postaci ChLC). 

Co zrobiliśmy? Analizie poddaliśmy badania z randomizacją (RCT)

Jak aktualne są te dane naukowe?

Dane są aktualne do marca 2021 r.

Czego się dowiedzieliśmy?

Znaleźliśmy 7 badań obejmujących 442 pacjentów (234 w grupie leczonych komórkami macierzystymi i 208 w grupie placebo lub kontrolnej). Okres obserwacji wynosił się od 1 do 4 lat. Do metaanalizy włączyliśmy 7 RCT obejmujących łącznie 442 uczestników. Grupa eksperymentalna obejmowała 234, a grupa kontrolna 208 pacjentów.  Oceniliśmy wpływ zarówno ogólnoustrojowego, jak i miejscowego podawania SCs. Grupa eksperymentalna obejmowała 127 mężczyzn (55,95%) i 100 kobiet (44,05%), podczas gdy grupa kontrolna/placebo obejmowała 114 mężczyzn (56,44%) i 88 kobiet (43,56%). Badania przeprowadzono w Wielkiej Brytanii, Chinach, Hiszpanii, Holandii i USA.

Znaleźliśmy dane dotyczące remisji klinicznej w 3 badaniach, dane dotyczące osiągnięcia wskaźnika aktywności ChLC (CDAI) <150 po 24 tygodniach w 3 badaniach, dane dotyczące krótko- i długoterminowego zamknięcia przetoki w 4 badaniach, dane dotyczące całkowitej liczby działań niepożądanych w 4 badaniach, dane dotyczące ciężkich działań niepożądanych w 7 badaniach oraz dane dotyczące wycofania z powodu działań niepożądanych w 3 badaniach.

Jakie są główne wyniki?

U pacjentów, którzy nie zareagowali na standardowe leczenie farmakologiczne ChLC stwierdzono, że: w przypadku stosowania SCs w połączeniu z leczeniem farmakologicznym, w porównaniu z samym leczeniem farmakologicznym lub z placebo, nie jest jasne, czy powodują one osiągnięcie poprawy w zakresie remisji klinicznej lub w zakresie wyniku klinicznego CDAI do <150 po 24 tygodniach. SCs w połączeniu z leczeniem medycznym, w porównaniu z standardowym leczeniem medycznym, prawdopodobnie doprowadzą do poprawy wskaźnika zamknięcia przetoki zarówno w perspektywie krótko-, jak i długoterminowej. SCs w połączeniu z leczeniem medycznym, w porównaniu z standardowym leczeniem medycznym, w mniejszym stopniu wpływają na liczbę całkowitych działań niepożądanych. SCs w połączeniu z leczeniem medycznym, w porównaniu z standardowym leczeniem medycznym, z większym prawdopodobieństwem zwiększają liczbę wystąpień ciężkich działań niepożądanych, ale z mniejszym prawdopodobieństwem zmniejszają liczbę pacjentów, którzy wycofali się z powodu działań niepożądanych. 

Jakie są ograniczenia zgromadzonych danych naukowych?

3 z uwzględnionych badań klinicznych były finansowane przez firmy farmaceutyczne. 

Jedynie niewielka liczba badań dotyczyła interesującego nas tematu i obejmowała ona niewielką liczbę pacjentów. Co więcej, większość badanej populacji (>60%) pochodziła z 3 badań finansowanych przez firmy farmaceutyczne, podczas gdy jedno z nich obejmowało >50% badanej populacji.